Mavzu: Erkin o’qlar. Reja

Mavzu: Erkin o’qlar.
REJA:

1. 
   Aylanma harakatni harakterlovchi fizik kattaliklar.
   
2. 
   Momentlar. Kuch momenti,impuls momenti va inertsiya moment.
   
3. 
   Aylanayotgan jismning kinetik energiyasi.
   
4. 
   Erkin o’qlar,giroskoplar va ularning qullanishi.
   
5. 
   Foydali adabiyotlar.
   

6.Xulosa


1.Aylanma harakat – qattiq jism aylanganda uning aylanish o‘qida yotmagan har bir nuqtasi aylana yasaydigan harakat. Bunda har qaysi aylana tekisligi qo‘zg‘almas to‘g‘ri chiziqaylanish o‘qiga tik bo‘ladi, aylanalarning markazi esa shu o‘qda yotadi. Aylanma harakat burchak tezligi va burchak tezlanishi bilan ifodalanadi.

Aylana bo‘ylab tekis harakatda aylana radiusi burilish burchagining shu burilish uchun ketgan vaqtga nisbati burchak tezlik deyiladi:

ω =∆ϕ/∆t
Birligi [rad]

Burchak tezlik o‘zgarishining shu o‘zgarish uchun ketgan vaqtga

nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka burchak tezlanish deyiladi
ε=∆ω/∆t=(ω-ω₀)/∆t
Birligi [rad/s²]

2.Qattiq jism aylanma harakat dinamikasining asosiy kattaliklari – kuch mamenti va impuls momenti tushunchalari bir biri bilan chambarchas bog’liqdir. Kuch momenti nuqtaga nisbatan bulsa, impuls momenti o’qqa nisbatandir. Shuning uchun ularni bir biri bilan almashtirish mumkin emas. Har qanday vektorning biror nuqtaga nisbatan momenti vektor kattalik bulgani uchun kuch momenti ham vektor kattalikdir. Impuls momenti esa o’q uzunligigannisbatan bo’lgani uchun kattalik emas.

Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarning harakati faqat unga qo‘yilgan kuch kattaligiga bog‘liq bo‘lmasdan, balki kuchning aylanish o‘qidan qancha uzoqlikka qo‘yilganligiga ham bog‘liq bo‘lar ekan.

Aylanish o‘qidan kuch qo‘yilgan nuqtagacha bo‘lgan eng qisqa masofa kuch yelkasi deb ataladi. Bunda kuch yo‘nalishi bilan yelka o‘zaro tik yo‘nalgan deb qaraladi.Aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarda harakat qo‘yilgan F kuchga hamda yelka r ga bog‘liq bo‘lganligidan kuch momenti deb ataluvchi fizik kattalikni kiritamiz,