Bilish bosqichlari va darajalari
|
Falsafiy qonun va kategoriyalarning izohi
|
... Bilish bosqichlari va darajalari, bilim fani va o'qitish nazariyasi bo'yicha o'rganishning tartiblangan bosqichlari va darajalarini ifodalaydi. Bu bosqichlar va darajalar, bir qatorda tushunchalarni o'rganish va o'zlashtirishning bir qadamdan boshqasiga o'tishda insonlarning rivojlanishini yashirin ko'rsatadi. Quyidagi bilish bosqichlari va darajalari keng tarqalgan:
|
Falsafiy qonun va kategoriyalar, metafizika (ontologiya) va epistemologiya (bilim nazariyasi) sohasida o'rnatilgan asosiy konseptlardir. Ularning izohini quyidagi tarzda berish mumkin:
|
... Esmoz bosqich: Esmoz bosqich, insonning ilm-o'rgatish faoliyatiga boshlashiga tayanadi. Bu bosqichda inson tanqid etish, muhim savollarni bermish, dunyo va o'ziga oid ma'lumotlarni to'plash bilan shug'ullanadi.
|
Falsafiy qonunlar: Falsafiy qonunlar, mavjudot, haqiqiylik va mavjudotning o'ziga xos to'g'riligi, mantiqiy muhokama, birlashma va farqli bo'lish, asosiy o'zgaruvchanlik va sababliligi kabi masalalar bilan bog'liqdir
|
Tasavvur bosqich: Tasavvur bosqichida inson o'zida, tushunida va dunyoda mavjud bo'lgan narsalarni tasavvur qilishga imkoniyatga erishadi. Bu bosqichda inson tushunchalarini ifodalash, gapirish, tariflash va iste'mol qilish bilan shug'ullanadi.
|
Identifikatsiya: Identifikatsiya qonuni, biror narsaning o'ziga xos identifikator bilan aniqlanishi va uning xususiyatlari bilan tanishishga asoslangan qonundir. Misol uchun, "Odamlar rationallig'a ega bo'lib, jinsiy farqlariga qarab teng huquqlarga ega bo'lishi kerak" degan qonun.
|
Tushuncha bosqich: Tushuncha bosqichida inson, tushunchalarni tahlil qilish, ularga mantiqiy muhokama qilish va o'z fikrini ifodalash bilan shug'ullanadi. Bu bosqichda inson tushunchalarini tahlil qilish va aniq fikr bildirishning muhim qobiliyatlarini rivojlantiradi.
|
Kausalitet: Kausalitet qonuni, sababiyligi va o'zgaruvchanlikni tushunishga qaratilgan qonundir. Bu qonun, harakat va olaylarning birbiri bilan bog'liq bo'lishini, har bir amalning o'zining sababini va natijasini anglatadi.
|
Bilim bosqich: Bilim bosqichida inson, ilmiy tadqiqotlar bilan shug'ullanadi va ob'ektiv ma'lumotlarni topishga va tahlil qilishga harakat qiladi. Bu bosqichda inson ilmiy metodlardan foydalanish, ma'lumotlarni to'plash, tahlil qilish va asosiy qonunlarni o'rganish bilan shug'ullanadi.
Ko'nikma bosqich: Ko'nikma bosqichida inson, o'z kasbida yuqori darajada rivojlanadi va o'z sohasidagi ko'nikmalarni o'rganadi. Bu bosqichda inson o'z mehnatining samaradorligini oshiradi, innovatsiyalar yaratish, tajribasini oshirish va yangi yondashuvlarni kashf etish bilan shug'ullanadi
|
Identitiy: Identitiy qonuni, biror narsaning o'zini o'ziga xosligini, o'z vaqti, o'z orni va o'zining jismoniy va ma'naviy xususiyatlarini tushunishga qaratilgan qonundir.
Falsafiy kategoriyalar: Falsafiy kategoriyalar, haqiqiylikning o'ziga xos tushunchalar va ob'ektlar bo'lishini ifodalaydigan asosiy tasniflashning birlashmasidir. Bu kategoriyalar, ob'ektlarning xususiyatlarini, ularga attributlarni ta'minlash va ulardan qarab umumiy qoidalar va qonunlar yaratishga imkon beradi.
Substance (mavjudot): Substance kategoriyasi, ob'ektlarning o'zini o'ziga xosligini, jismoniylik va davriylikni ifodalaydi.
|
