Mavzu: fazalar chegarasidagi sirt hodisalari. Adsorbsiya

TERMIZ AGROTEXNOLOGIYALAR VA INOVATSION RIVOJLANISH INSITITUTI AGROLOGISTIKA VA BIZNES FAKULTETI VETERINARIYA FARMATSEVTIKASI YO’NALISHI 1-KURS 118-GURUH TALABASI

• TERMIZ AGROTEXNOLOGIYALAR VA INOVATSION RIVOJLANISH INSITITUTI AGROLOGISTIKA VA BIZNES FAKULTETI VETERINARIYA FARMATSEVTIKASI YO’NALISHI 1-KURS 118-GURUH TALABASI
• XUJAMSHUKUROVA XOSIYAT ANALITIK FIZKOLLOID VA BIOORGANIK KIMYO FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

MAVZU:FAZALAR CHEGARASIDAGI SIRT HODISALARI. ADSORBSIYA

• Reja:
• 1. FAZALAR CHEGARASIDAGI SIRT HODISALARI HAQIDA
• 2. HARAKARSIZ SIRT ADSORBSIYAGA TA`SIR ETUVCHI OMILLAR
• 3. ADSORBSIYAGA MIQDORINI BAHOLASH

Bir jism sirtida ikkinchi jismning yutilishiga (yig’ilishiga) adsorbtsiyadeyiladi. 1777 yilda italiya olimi F. Fontan pista ko’mir sirtida gazlarning yutilishini ko’zatgan. 1785 yili rus olimi T.E. Lovits eritmalarni tozalashda pista ko’mir ishlatganda, ko’mir sirtida eritmaning yutilishini ko’rgan.

• Bir jism sirtida ikkinchi jismning yutilishiga (yig’ilishiga) adsorbtsiyadeyiladi. 1777 yilda italiya olimi F. Fontan pista ko’mir sirtida gazlarning yutilishini ko’zatgan. 1785 yili rus olimi T.E. Lovits eritmalarni tozalashda pista ko’mir ishlatganda, ko’mir sirtida eritmaning yutilishini ko’rgan.
• Akademik N.D. Zelinskiy pista ko’mirning bu hossasidan foydalanib, protivogaz kashf etadi.
• Rus olimi M.S. TSvet adsorbtsiya qonunlaridan foydalanib, 1906 yili moddalarning sifattahlili va sof holda ajratib olishda qo’llaniladigan xromatografiya usulini birinchi bo’lib kashf etdi.
• Jismning sirtiga yutilgan moddalarni qaytadan chiqarish protsessi desorbtsiya deyiladi.

Adsorbtsiya protsessida moddalarni o’z sirtida yutilgan jismlar adsorbentlar, yutiladigan moddalar esa, adsorbtivlar deyiladi. Yutilgan moddalarni erituvchilar yordamida adsorbentlardan ajratib olish elyutsiya deyiladi.

• Adsorbtsiya protsessida moddalarni o’z sirtida yutilgan jismlar adsorbentlar, yutiladigan moddalar esa, adsorbtivlar deyiladi. Yutilgan moddalarni erituvchilar yordamida adsorbentlardan ajratib olish elyutsiya deyiladi.
• Bir molekula sirtida ikkinchi molekulaning yutilishi kimyoviy reaktsiyalar tufayli sodir bo’lsa, bunday adsorbtsiya xemosorbtsiya deyiladi. Masalan, kaltsiya oksid sirtida karbonat angidridning yutilishini ko’rish mumkin:
• CaO + CO2 = CaCO3 Mis sirtida kislorodning yutilishi:
• 2Cu + O2= 2 CuO
• Adsorbtsiya xodisasi, asosan kolloid dispers tizimlarda, yani qattiq jism bilan gaz, qattiq jism bilan suyuqlik, suyuqlik bilan gaz va suyuqlik bilan suyuqlik o’rtalarida mavjud bo’lib, bu ikki faza o’rtasidagi zarrachalari tabiatga va ular sirtlarining katta - kichikligiga va energiyasiga bog’liq.

Suyuqliklarda sirttaranglik, asosan, suyuqlikning sirtki qatlamidagi molekulalarda ortiqcha erkin energiya bo’lish xisobiga hosil bo’ladi. SHuning uchun erkin energiya (I) suyuqlikning sirttarangligi (d) bilan suyuqlik sirtiga (S) to’g’ri proportsional:

• Suyuqliklarda sirttaranglik, asosan, suyuqlikning sirtki qatlamidagi molekulalarda ortiqcha erkin energiya bo’lish xisobiga hosil bo’ladi. SHuning uchun erkin energiya (I) suyuqlikning sirttarangligi (d) bilan suyuqlik sirtiga (S) to’g’ri proportsional:
• I = δ • S
• Demak, fazalar orasidagi sirt qancha katta bo’lsa, erkin energiya shuncha ko’payadi.
• Bir molekula sirtida ikkinchi molekulaning yutilishi kimyoviy reaktsiyalar tufayli sodir bo’lsa, bunday adsorbtsiya xemosorbsiya deyiladi. Masalan, kalsiy oksid sirtida karbonat angidridning yutilishini ko’rish mumkin:
• CaO + CO2= CaCO3
• Mis sirtida kislorodning yutilishi:
• 2Cu + O2=2 CuO

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‛YXATI

• 1.Francis A. Carey. Organic chemistry, University of Virginia, fourth edition- 2012 (darslik)
• 2.Anatol Malijevskґy.Physical chemistry inbrie., 2005(darslik)
• 3.A. Abdusamatov “Organik kimyo” Toshkent – 2005(darslik)
• 4.A. Abdusamatov, S. Zakirov, R.Ziyayev “Fizik va kolloid kimyo” Toshkent -2013. (darslik)
•