Mavzu: Fazalararo qatlam va sirtqi qatlam strukturasi va xossalari. Oravlik qatlam strukturasi sifati. Reja

4. Sirtqi qatlamning fizik-mexanik xossalari
Tanavorlar va mashina detallari sirtqi qatlamlarining fizik-mexanik xossalari о’rtasining xossalaridan doimo farq qiladi. Bu tanavorlar va detallarni tayyorlashda sodir bо’luvchi jarayonlarni о’ziga xos xususiyatlari bilan tushuntiriladi. Masalan, pokovkalar sirtlari shtamplash, bolg’alar va uskunalarning boshqa qismlari ta’siri sinovidan о’tadi, quymalar sirtlarining sovish sharoiti, markazlarida sovish sharoitidan farq qiladi, keskich asbobning ta’siri detalning sirti va markazida shuningdek turlicha bо’ladi.
Sirtqi qatlam doimo kuchlanishga еga, qaysiki material markazidagi kuchlanishdan doimo farq qiladi. Bunday vaziyat buyumlarning xizmat qilish xususiyatlariga ta’sir kо’rsatadi. Sirtqi qatlamlarning kuchlanganliklari detallarning chidamliklariga о’tkazgan ta’siridan namoyon bо’ladi.
Hulosa qilib aytish mumkinki, sirtqi qatlamning siquvchi kuchlanishi eyilishga turg’unlikni oshiradi. Bu xulosa ayniqsa texnologik jarayonlarni va marshrutlarni tuzish uchun muhimdir.
Sirtqi qatlam kuchlanishlarning miqdori va ishorasi butunlay ishlov berish usuli bilan aniqlanadi. Agarda TJ о’tkazilishi natijasida qatlamda tortuvchi kuchlanish hosil bо’lsa , unda ularni mashinani еkspluatasiya qilish jarayonida detalni yuklashda vujudga keluvchi kuchlanish bilan qо’shish mumkin, bu еsa mustahkamlik xususiyatini pasayishi-
ga va hatto detallarni sinishiga olib kelishi mumkin. Tortuvchi kuchlanishlar detalning boshqa xizmat qilish tavsiflariga ham salbiy ta’sir kо’rsatadi. Shuning uchun shunday TJ lar tanlab olinishi kerakki, sirtqi qatlamlarda tortuvchi kuchlanishlar bо’lmasin.
Hozirgi vaqtda shunday TJlar ishlab chiqilgan, sirtqi qatlamlarda qо’shimcha kuchlanishlar amalda vujudga kelmaydigan, masalan еlektrokimyoviy ishlov berish usulida.

5. Mexanik ishlov berish uchun qo`shimlarni aniqlash ususllari.
Sirtqi qatlamda mо’ljallangan fizik-mexanik xossa yaratish uchun turli texnologik ta’sir еtishlar qо’llaniladi. Еng katta еffekt beradigani sirtqi qatlamda siquvchi kuchlanish hosil qiladigani bо’ladi. Tanavorlarga turlicha texnologik usullar bilan ishlov berishda sirtqi qatlam turlicha deformasiyalanadi va parchinlanadi.
Deformasiyalanadigan sirtqi qatlam chuqurligi turli ishlov berish usullarida quyidagi 1-jadvalda berilgan.
Javobgarligi yuqori bо’lgan detallarning sirtqi qatlamlarida parchinlangan deformasiyalangan qatlamlar barpo еtish uchun drobstruyali ishlov berish muvaffaqiyatli qо’llanilmoqda.
Roliklar yordamida obkatkalash usuli sirtqi qatlamda siqiluvchi kuchlanish yaratib detallarni charchash mustahkamligini oshiradi. Obkatkali ishlov berish usuli ayniqsa charchash sharoitida ishlovchi rezbalarni olishda yaxshi natijalar beradi.
Yakuniy ishlov berilgan yuzalarning mustahkamligini oshirishda olmosli dazmollash usulini qо’llash ham sezilarli qulayliklar yaratadi.