Mavzu: Fotometriyaning mahsulot sifatini nazorat qilishda qo‘llanilishi Reja

Darajalash grafik usuli. Optik zichlikkohsentratsiya koordinatlaridagi grafik to‘g‘ri chiziqli bo‘dishi va to‘g‘ri chiziq kordinata boshidan utishi kerak. Odatda daraja-
lash grafigi kamida 3 ta nuqta bo‘yicha to‘ziladi, bu tekshirishning ishonchini aniq bo‘lishini ta’minlaydi. Darajalash grafigi usulida modda miqdorini aniqlash 5-8 xil turli kohsentratsiyali standart eritmalar seriyasi tayyorlanadi. Standart eritmalar kohsentratsiyalari oralig‘ini tanlashda shunga e’tibor berish kerakki tayyorlanadigan eritma tekshiriluvchi eritma kohsentratsiyalarining ihtimoliy o‘rganish sohalarini qamrab oladigan bo‘lishi va tekshirilayotgan eritmaning optik zichligim darajalash egri chizig‘ining o‘rtalariga mos kelishi maqsadga muvofiqdir.
Qo‘shish usuli. Qo‘shish usuli taqqoslash usulining bir turidir.Eritma kohsentratsiyasini bu usulda aniqlash tekshirilayotgan eritma bilan shu eritmaga aniqlanuvchi moddadan ma’lum miqdorda qo‘shilgan eritmaning optik zichliklarini taqqoslashga asoslangan.
Usulning mohiyati qo‘yidagidan iborat: avval tarkibida aniqlanuvchi komponent bor noma’lumkohsentratsiyali S_x aniqlanuvchi tekshirilayotgan eritmaning optik zichligi Ax da aniqlanadi, so‘ngra eritmaga aniqlanayotgan komponentdan ma’lum miqdorda Sst qo‘shiladi va optik zichlik Ax+st yana o‘lchanadi.
Begona aralashmalarning halaqit beruvchi ta’sirini yo‘qotish bir qator hollarda fotometrik aniqlash usulining to‘g‘riligini baholash uchun foydalaniladi. Bu usul rangli tekshiriluvchi va standart qo‘shilgan eritmalarni fotometrlashda bir xil sharoitlar yaratiish imkoniyatini beradi. Shuning uchun bu usuldan tug‘ri elementlarning kam miqdorini begona moddalarning katta miqdorlari ishtirokida aniqlash, tuz eritmalarining tahlil qilishda foydalanish mumkin.
Differinsial fotometrik usuli-to‘q rangli eritmalarni fotometrlashni diffirinsial fotometriya usulida muvoffaqiyat bilan amalga oshirish mumkin.Usulning mohiyati rangli tekshiriluvchi va standart eritmalarning optik zichliklari yutishi nolga teng bo‘lgan toza erituvchinikiga nisbatan emas, balki elementning kohsentratsiyasi tekshirilayot-gan etirmaniqiga yaqin bo‘lgan rangli eritmasiga nisbatan o‘lchanadi.
Ekstraksion fotometrik usullari-tahlilda keng foydalaniladi. Bunda ekstrakdagi tekshiriluvchi komponentni fotometrik usulda ham, boshqa har xil usullarda ham aniqlash mumkin.Bu usulning ba’zi bir guruhlaridan tekshirishning fotometrik usullarida yakunlash juda samarali bo‘ladi va tekshirishning zaruriy tezligi hamda aniqligini ta’minlaydi. Ular ekstraksion fotometrik usullar deb ataladi.Ekstrak-
Sion fotometrik usullarda metallarni aniqlash uchun turli xil ekstraksion sistemalardan foydalaniladi. Ular aniqlanuvchi komponentning kimyoviy tabiatiga, erigan moddalar tarkibiga va ekstraksiyalash sharoitiga bog‘liq ravishda tanlanadi.

Xulosa
Fotometrik tahlildagi xatoliklar-modda va eritmalarni murakkab ranglarini bir-birlarini qo‘shilib ketishidan hisob-kitoblar noto‘g‘ri chiqishi mumkin, ko‘pgina rangli birikmalar kohsentratsiyasi vodorod ionini sezuvchan, shuning uchun ularning molyar kohsentratsiyasini o‘zgaradi va kompleks hosil qilish jarayoni juda ko‘p hollarda fotometriyaning asosiy qonunidan chetga chiqishga olib keladi.
Eritmalar konsentratsiyasini fotometrik aniqlash usullari standart va tekshirilayotgan eritmalarning yorug‘likni yutishi yoki o‘tkazib yuborishini taqqoslashga asoslangan. Tekshirilayotgan eritma yorug‘likning yutilish darajasi fotokolorometrlar va spektrofotometrlar yordamida aniqlanadi. Standart va tekshirilayotgan rangli eritmalarning optik zichligini o‘lchash doimo taqqoslash eritmasiga nisbatan olib boriladi. Taqqoslash eritmasi (nol eritma) sifatida tarkibida aniqlanuvchi ion bilan rangli birikma hosil qiluvchi reagentdan tashqari barcha kompanentlar bo‘ladigan tekshiriluvchi eritmaning bir qismida foydalanish mumkin.
Agar qo‘shiluvchi reagent va taqqoslash eritmasining barcha boshqa kompanentlari ham rangsiz bo‘lsa va spektrning ko‘rinuvchi qismidagi nurlari yutmasa, taqqoslash eritmasi sifatida distillangan suvdan foydalanish mumkin.