Mavzu: Foyda solig’Iga tortiladigan bazani aniqlash uslubiyati

Mavzu: Foyda solig’Iga tortiladigan bazani aniqlash uslubiyati
Bajardi: ST-50 guruh talabasi Sheraliyev Muhammad
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“Soliqlar va sug’urta ishi” fakulteti
“Yuridik shaxslarni soliqqa tortish” fanidan
01
02
03
04
Soliq tizimini isloh qilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad – soliq to‘lovchilar zimmasidagi soliq yukini kamaytirish orqali ishlab chiqarishni rivojlantirish va iqtisodiyotni barqarorlashtirishga erishishdir. Har bir mamlakatda ham ushbu maqsadga faqat izchil soliq siyosatini amalga oshirish orqali erishiladi.
Foyda solig‘i iqtisodiy mohiyatiga ko‘ra to‘g‘ri soliqlarning tarkibiga kiradi. Ya’ni soliqning haqiqiy to‘lo‘vchisi ham huquqiqy to‘lo‘vchisi ham bir shaxs hisoblanadi. Foyda solig‘i – moliya yilida soliqqa tortiladigan foydaga ega bo’lagan, Soliq kodeksining 294-moddasida belgilangan soliq to‘lo‘vchilar tomonidan davlat budjetiga to’lanadigan to‘lo‘v.
1) O‘zbekiston Respublikasining soliq rezidentlari bo‘lgan yuridik shaxslar
2) O‘zbekiston Respublikasining norezidentlari bo‘lgan yuridik shaxslar, shuningdek O‘zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshiradigan, yuridik shaxs tashkil etmagan holdagi chet el tuzilmalari
3) O‘zbekiston Respublikasidagi manbalardan daromadlar oluvchi O‘zbekiston Respublikasi norezidentlari bo‘lgan yuridik shaxslar
4) soliq to‘lovchilar konsolidatsiyalashgan guruhining mas’ul ishtirokchilari bo‘lgan yuridik shaxslar;
5) soliq davrida tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olgan daromadlari bir milliard so‘mdan ortiq bo‘lgan yoki o‘z ixtiyori bilan foyda solig‘ini to‘lashga o‘tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar;
Soliq tolovchilar (SK-294)
6) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to‘g‘risidagi shartnoma) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo‘yicha oddiy shirkatning ishonchli shaxsi.
-Yuridik shaxs uchun - jami daromad va xarajatlar o‘rtasidagi farq;
-Faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi norezident uchun - doimiy muassasaning faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan jami daromad va xarajatlar o‘rtasidagi farq;
-YaTT uchun - jami daromad va xarajatlar o‘rtasidagi farq;
-Konsolidatsiyalashgan guruh ishtirokchisi - shu guruh ishtirokchisiga tegishli bo‘lgan jami daromad va xarajatlar o‘rtasidagi farq;
-Norezident uchun - O‘zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlar.
Soliq to’lovchilardan kelib chiqib quyidagilarni foyda solig’i obyekti deyishimiz mumkin:
Nafni baholash imkoniyati mavjud bo‘lgan taqdirda va bunday nafni baholash mumkin bo‘lgan darajada hisobga olinadigan pul yoki natura shaklidagi iqtisodiy naf daromad deb e’tirof etiladi.
O‘zbekiston Respublikasida ham, uning hududidan tashqarida ham hisobot davri davomida amalga oshirilgan, asoslangan va hujjatlar bilan tasdiqlangan chiqimlari xarajatlar deb e’tirof etiladi.
1-rasm. Soliq turlari bo’yicha 2021-2022-yil 31-dekabr holatiga budjetga tushgan tushumlar (mlrd. so’m)
Muammoli vaziyat:
Korxona qqs va foyda solig’i tolivchisi hisoblanadi.Korxonaning joriy Soliq davrida tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan jami daromadi 1 mlrd so‘mdan oshmadi. Bunda yuridik shaxs aylanmadan olinadigan soliq (AOS) to‘lashga navbatdagi soliq davridan (keyingi yil 1-yanvardan) boshlab o‘tishga haqlimi? Bu qanday tartibda amalga oshiriladi.
Soliq Kodeksning 295-moddasiga muvofiq aniqlanadigan, soliq solinishi lozim bo‘lgan foyda summasi soliq bazasi hisoblanadi.
Muammoli vaziyat:
Agar 2022-yil 1-sentabrdan keyin korxonaning jami daromadi birinchi marta 10 mlrd so‘mdan oshsa, 2023-yilning I choragi uchun bo‘nak to‘lovi maʼlumotnomasini to‘ldirishda 7,5% stavka ko‘rsatishi mumkinmi?
Yechim: Quyidagilar foyda solig‘i bo‘yicha bo‘nak to‘lovlari maʼlumotnomasini to‘ldirishda belgilangan soliq stavkasini (15%) 50%ga pasaytirgan holda (7,5%) qo‘llashi mumkin.
2022-yil 1-sentabrdan keyin:
-AOS to‘lovchilar ilk marta foyda solig‘ini to‘lashga o‘tgandan keyingi yil mobaynida, agar jami daromadi 10 mlrd so‘mdan oshmasa;
-jami daromadi joriy soliq davrida ilk marta 10 mlrd so‘mdan oshgan soliq to‘lovchilar joriy va keyingi soliq davrida, agar jami daromadi 100 mlrd so‘mdan oshmasa.
Javob;Buning uchun, soliq to‘lovchilar AOS to‘lashga o‘tish to‘g‘risida navbatdagi soliq davri boshlanishidan kamida 10 kun avval soliq organini xabardor qilishi lozim.
QQS va foyda solig‘ini to‘lashga ixtiyoriy ravishda o‘tgan soliq to‘lovchilar, joriy soliq davri yakunlari bo‘yicha tovar (xizmat)larni realizatsiya qilishdan olgan jami daromadlari 1 mlrd so‘mdan oshmagan bo‘lsa, AOS to‘lashga kamida 12 oydan keyin qayta o‘tishga haqli. (Soliq kodeksi 462-modda)
Yuqoridagilarga asosan, soliq to‘lovchilar tomonidan bir vaqtning o‘zida quyidagi shartlar bajarilganda, navbatdagi soliq davridan AOS to‘lashga o‘tish mumkin:

• QQS to‘lash tartibiga kamida 12 oy oldin o‘tgan bo‘lsa;
• Joriy soliq davrida Soliq kodeksining 461-moddasi 2-qismida ko‘rsatilgan QQS to‘lashning majburiy mezonlari mavjud bo‘lmasa.

E’tiboringiz uchun rahmat