Mavzu: gapning ajratilgan bo’laklari

MAVZU: GAPNING AJRATILGAN BO’LAKLARI.

• REJA:
• 1. Ajratilgan bo’laklarning ta’rifi va xususiyatlari.
• 2. Gap bo`laklarining ajratilish usullari.
• 3. Aratilgan bosh bo`laklar:
• 1) ajratilgan egalar;
• 2) ajratilgan kesimlar.
• 4. Ajratilgan ikkinchi darajali bo`laklar:
• 1) ajratilgan to`ldiruvchilar;
• 2) ajratilgan aniqlovchilar;
• 3) ajratilgan hollar.

• Boshqa bo`laklardan qisqa to`xtam bilan ajratiladigan, o`zidan oldingi o`ziga o`xshagan bo`lakni izohlaydigan bo`laklar ajratilgan izoh bo`laklar deb ataladi:
• 1. Atrofga asta razm solib, sekin qamishlar orasidan bosh chiqardi.(S.Ahm.)
• 2. Mo’jizakor narsa yerda emas, ko’kda, osmonda edi.(S.Ahm.)
• 3. Pastda, soy bo'yida tegirmon novlardan quyilgan suvning bir maromda shovillashi eshitildi.(O.Y.)

• AJRATILGAN IZOH BO`LAKLARNING TA’RIFI

• GAP BO`LAKLARINI AJRATILISH USULLARI

• 1. Gapda so’z tartibining o’zgarishi: Shundayin bir tog`ki, oppoq va yumshoq.(H.O.)

• 2. Ajratilgan bo`lak hajmining kengayishi: Barchasi pirovard natijada yagona va oliy maqsadga — Chingizxonning butun dunyoni bosib olish g’oyasiga so’zsiz va majburiy xizmat qilishi kerak edi.

• 3. O`zidan oldingi bo`lakni izohlab kelish yo`li bilan ajratilish: Biz, bengalliklar, inglizlarning nimadan quvonishlarini sira anglay olmaymiz.(R.Thokur)
• :

• 4. Gap bo`lagining ma’nosini bo`rttirish orqali: U har kuni, dugonasini ko`rgan onlarda, o`sha voqea esiga tushar edi. :

• AJRATILGAN IZOH EGA

• AJRATILGAN IZOH TO`LDIRUVCHI

• AJRATILGAN IZOH KESIM

• AJRATILGAN BIRLIKLARNING TURLARI

• AJRATILGAN IZOH ANIQLOVCHI

• AJRATILGAN IZOH HOL

• AJRATILGAN IZOH EGA

• 1. Biz, yoshlar, buni esdan
• chiqarmasligimiz kеrak .
• 2. Soqchilarning oqsoqoli —
• yuzboshilik telpagini
• kiygan baland bo’yli yigit
• sekingina buyruq berdi

• Xonaga Umarali,
• adabiyot o`qituvchisi
• kirib keldi.

• AJRATILGAN IZOH KESIM

• AJRATILGAN IZOH
• FE’L-KESIM:
• 1.Mеn uni ko’ndirishga harakat qildim – yalindim, yolvordim, hatto tiz cho’kdim.
• 2. Omon qolish yooq, albatta jazolanadi — yigirma besh
• yil, o’n besh yil, kam deganda o’n yil ozodlikdan mahrum qilinadi.

• AJRATILGAN IZOH OT-KESIM:
• 1.U shoir – inson ruhining bilimdoni.
• 2.Sen bu tumonat qo’shinda bugun yuzboshisan, ertaga no’yon — mingboshi, keyin umr bo’yi izzat-hurmatda
• bo’lasan.

• AJRATILGAN IZOH TO`LDIRUVCHI

• AJRATILGAN IZOH VOSITASIZ TO`LDIRUVCHI:
• Lekin nima uchun buni — butun umr bo'yi tirikchiligini o'tkazish uchun maosh olib qilgan ishini o'zining vatanparvarligi deb taqdim etishi kerak?

• AJRATILGAN IZOH VOSITALI TO`LDIRUVCHI:
• Menga–oddiy ishchiga shunchalik hurmat ko’rsatishdi.

• AJRATILGAN IZOH ANIQLOVCHI

• AJRATILGAN IZOH SIFATLOVCHI ANIQLOVCHI:
• Gullar tеrdim, chiroyli.

• AJRATILGAN IZOH QARATQICH ANIQLOVCHI:
• Bir nеcha kishilarning, ayol va erkaklarning qorasi ko’rindi.

• AJRATILGAN IZOH HOLLAR

• 1. Ajratilgan ravish holi: 1. Qo’llar ishlar tеz – mo’'jizakor..

• 2. Ajratilgan payt holi: Anjuman bugun, soat bеshda, boshlanadi.

• 3. Ajratilgan o`rin holi: Biz bugun xuftonda Orenburgga, yangichasiga Chkalov shahriga kelamiz.

• 4. Ajratilgan maqsad holi: Shaharga borish uchun, ya'ni o’g’lini ko’rish uchun, ulov qidirdi.

• 5. Ajratilgan miqdor holi: Qo’nish joyiga yaqinlashganda Chingizxon o’z te’asidagi bulutga yana bir — uchinchi marta nazar tashlamoqchi bo’ldi.

• 6. Ravishdosh o`ram shaklida aratilgan ravish holi: O’zidan o’zi hadiksirab, atrofga olazarak boqadi.

UYGA VAZIFA:

• 1. “Ona tilidan mashqlar to`plami”dan 340-, 343-, 358-, 372-mashqlarni sharti bo`yicha ishlash.
• 2. Badiiy asardan ajratilgan ega ishtirok etgan 2 ta gap, ajratilgan kesim ishtirok etgan 2 ta gap ko`chirib kelish.