Mavzu: Glikoliz. Glyukoza va glikogen Glikoliz (dan.)

Mavzu:Glikoliz.Glyukoza va glikogen
Glikoliz (dan.) glikoza, eski atama[1] glyukoza + uchun -liz buzilish) bu metabolik yo'l o'zgartiradi glyukoza C6H12O6, ichiga piruvat, CH3COCOO− (piruvik kislota) va a vodorod ion, H+. The erkin energiya Ushbu jarayonda chiqarilgan ATP yuqori energiyali molekulalarni hosil qilish uchun ishlatiladi (adenozin trifosfat ) va NADH (kamaytirilgan nikotinamid adenin dinukleotidi ).[2][3][4] Glikoliz - bu o'ntalikning ketma-ketligi ferment - katalizlangan reaktsiyalar. Ko'pchilik monosaxaridlar, kabi fruktoza va galaktoza, ushbu oraliq mahsulotlardan biriga aylantirilishi mumkin. Qidiruv vositalar umumiy reaksiya bosqichlari sifatida ishlatilish o'rniga to'g'ridan-to'g'ri foydali bo'lishi mumkin. Masalan, oraliq dihidroksietonfosfat (DHAP) - ning manbai glitserol yog 'kislotalari bilan birikib yog' hosil qiladi.
Glikoliz kislorodga bog'liq bo'lmagan metabolik yo'ldir. Glikolizning keng tarqalishi uning qadimiy metabolik yo'l ekanligidan dalolat beradi.[5] Darhaqiqat, glikolizni tashkil etuvchi reaktsiyalar va uning parallel yo'li, pentoza fosfat yo'li, ostida katalizlangan metall paydo bo'ladi kislorodsiz sharoit ning Arxey okeanlar, shuningdek fermentlar bo'lmagan taqdirda.[6]
Glikolizni tushunishning dastlabki qadamlari XIX asrda vinochilik bilan boshlandi. Iqtisodiy sabablarga ko'ra frantsuz vino sanoati alkogolga achish o'rniga vino nega ba'zida yoqimsiz bo'lib qolganini tekshirishga intildi. Frantsuz olimi Lui Paster 1850-yillarda ushbu masalani o'rganib chiqdi va uning tajribalari natijalari glikoliz yo'lini yoritishga qaratilgan uzoq yo'lni boshladi.[10] Uning tajribalari shuni ko'rsatdiki, fermentatsiya tirik ta'sirida sodir bo'ladi mikroorganizmlar; achitqi glyukoza iste'moli anaerob sharoitga nisbatan fermentatsiyaning aerob sharoitida kamaydi 

• Glikogen - hayvon, odam to’qimalarida keng tarqalgan polisaxariddir. Glikogen tuzilishi va xususiyatlariga ko’ra amilopektinga o’xshaydi.
• Muskul glikogenining molekulyar massasi 1 millon, jigar glikogeni 5 millondir. Glikogen yod bilan qizg’ish - qo’ng’ir rang hosil qiladi. Glikogen gidrolizlanganda, avval dekstrinlar, keyin maltoza va glyukoza hosil qiladi. Inulin - o’simliklar tarkibida zahira modda sifatida uchraydi. Gidrolizlanganda fruktoza hosil bo’ladi. Tuzilishiga ko’ra kraxmal bilan glikogenga o’xshaydi. Odam va hayvonlar organizmi inulinni yaxshi o’zlashtiradi. Pektin moddalar - mevalarda, ildiz mevalarda va o’simliklar poyasida uchraydi. O’simliklarda pektin moddalar protopektin shaklida bo’ladi. Pektin moddalar poligalaktouronat kislotalardan tashkil topgan. Pektin moddalar oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.

Glyukoza — C6H12O6 eng ko‘p tarqalgan va о’rganilgan 6 a’zoli saxarid bo’lib, geksoza (furanoza) lar qatoriga kiruvchi uglevoddir. Glyukoza barcha o’simliklar tanasida mavjud bo‘lib, ayniqsa uzum tarkibida ko‘p bo’lgani uchun uzum shakari ham deyiladi. Asal va pishgan mevalar tarkibida ko‘p uchraydi. Odam organizmida muskullar va qon tarkibida, oz miqdorda hujayra tarkibida bo‘ladi. Tabiatda, asosan fotosintez jarayoni natijasida hosil bo’ladi:
6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 6O2 + ΔH
Fizik xossalari
Oq rangli , suvda yaxshi eriydigan, shirin ta’mli kristall modda. Suvli eritmadan C6H12O6 • H2O kristallgidrat holida ajralib chiqadi.
Glyukoza tarkibidagi funksional gruppalari turiga ko‘ra aldegidospirt- (aldoza) bo‘lib, uning tuzilishi quyidagicha:
Glyukoza va fruktozaning fosforlanish bosqichlarida 
(1- va 3-bosqichlar) 2 
molekula ATF sarflanadi. Fosfoglitseratkinaza va piruvatkinaza katalizlaydigan 
Glikolitik fosforlanishning
2.bosqichida 2 molekula ATF hosil bo`ladi. Jarayonda
jami bir molekula parchalangan glyukozaga sof
2 molekula ATF to`g`ri keladi. 
Glikolizning energetik qiymati shundan iborat
Shunday qilib, glikoliz amalda qaytmas jarayon bo`lib, laktat hosil bo`lishi tomoniga to`liq yo`nalgan. Glyukozani parchalanish jarayonini tezligini belgilab 
beruvchi qismi vazifasini 3–bosqich fermentlari, ya`ni qaytmas reaktsiyalarni 
katalizlaydigan geksokinaza, fosfofruktokinaza va piruvatkinaza reaktsiyalari 
belgilaydi. Ko`rsatilgan fermentlar glikolizni o`ziga xos boshqaruvchilari 
hisoblanadi. Ular ta`sirida butun poliferment jarayonini boshqarish mumkin. Bu 
fermentlar anorganik fosfat yoki ADF bilan faollanadi va glikoliz mahsuloti – ATF 
bilan tormozlanadi. Demak, ko`rinib turibdiki, hujayrada ATF qanchalik ko`p 
sarflansa, glikoliz shunchalik faollashadi va aksincha.
Оrganizmning tanglik (krizis) hоlatida ma`lum bir sabab bilan kislоrоdni kеlishi 
yoki istе`mоl qilinishi buzilganda, hujayrani hayot faоliyatini saqlashda glikоliz 
birdan-bir (bor-yo`g`i 1 mol glyukozaga 2 molekula ATF) tеz yordam 
ko`rsatuvchi enеrgеtik manba hisоblanadi. Shuning uchun gipоksiyada (to`qimada 
kislоrоd yеtishmaganda) glikоliz hujayra hayot faoliyatini saqlab qolishda muhim 
rоl o`ynaydi. Glikoliz barcha hujayra va to`qimalarda amalga оshishi mumkin, 
chunki bu jarayonlarda qatnashuvchi fеrmеntlar hujayralarda оrtiqcha miqdоrda 
bo`ladilar. Ayniqsa, mitоxоndriyasi bo`lmagan eritrоtsitlarda glikоliz ATF hоsil 
qiluvchi birdan-bir jarayon bo`lib, ularni butunlik vazifasini saqlab turadi
ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT