Mavzu: Huquqiy ong Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

3 UMUMIY HUQUQNING HUQUQIY OILASI.

Umumiy huquq bu o’zida uning tarixini tashuvchi tiozimdir, bu tarix esa XVIII asrlargacha ingliz tarixi edi. U rivojlanishida uch yo’lni bosib o’tdi, ya’ni umumiy huquqni shaklllanishi uni adolat huquqi bilan to’ldirish va statuatlarni (maqom, qonun) talqin qilish.

Ingliz huquqi o’z ildizlari blilan uzoq o’tmishga borib taqaladi. Angliyani normanlar bosib olgandan keyin 1066 yil odil sudlovni amalgam oshirishga asosiy rol Londonda joylashgan qurollik sudiga yuklatildi. Xususiy shaxslar , qoidaga ko’ra bevosita qurollik sudiga murojaat qila olmaganlar. Ular quroldan amalda esa kanslerdan (hukumat bjshlig’i) nizomining qurollik sudida ko’rib chiqish uchun ko’chirilishi imkonni beruvchi buyruq berilishini iltimos qilishlari kerak bo’lgan . dastlab bunday buyruqlar istisno hollarda chiqarilgan.biroq asta-sekin bunday buyruqlar chiqariladigan nizomlar ro’yxati kengayib brogan. Qurollik sudlari faoliyati davomida ushbu sudlar keyinchalik amal qiladigan yechimlar shakllana brogan. Pretsedent huquqi vujudga kelib, bir marta shakllantirillantirlgan sud qarori keyinchalik qolgan barcha sud’yalar uchun majburiy tusga aylangan. Angliya umumiy huquqiy president huquqining yoki sud’tyalar tomonidan yaratilgan huquqning klassik tizimiga aylangan.XIV-XV asrlarda Angliya o’rta asrlar yuz bergan katta ijtimoiy o’zgarishlar munosabati bilan (Tovar-pul munosabatlarning rivojlanishi shaxarlarning o’sishi, natural xo’jalikning tushkunlikka uchrashi) shakllangan president yopiq tizim doirasidan chiqish zaruriyati paydo bo’lgan. Bu rolni qurollik konsleri o’z zimmasiga olgan. U qirolga murojat qilingan nizomlarni muayyan tartibda hal eta bjshlagan. Shunday qilib, umumiy huquq bilan birgalikda “Adolat huquqi” shakllangan.

Umumiy huquq singari pretsident huquqi hisoblanadi. Sud pretsident ingliz huquqining asosiy manbai hisoblanadi. Bir marta chiqarilgan qaror keyinchalikn ko’riladigan barcha shunday ishlar uchun majburiy norma hisoblanadi. Insoniyatning deyarli to’rtdan uch qismi bizning kunlarimizda huquqi tizimlari umumiy huquqning ta’siriga u yoki bu darajada uchragan mamlakatlarda yashamoqda.

Hozir ma’lum bo’lishicha “Umumiy huquq” atamasi bir xil tushinilmaydi. Ko’pincha ushbu atama ostida umuman olganda ingliz Amerika huquqiyoilasi tushiniladi.