Mavzu: Huquqiy ong Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

5. DINIY VA AN’ANAVIY HUQUQIY OILALAR.

Fiqh ilmining tarkibiy qismini tashkil etuvchi islom huquqi VII-X asrlar moboynida eng avvalo shu dinning muqaddas manbasi hisoblanmish Qur’oni Karim undan so’ng payg’ambar sunnati (ko’rsatgan yo’li) sahobalar ijmosi (bir ovozdan tasdiqlangan hukmlar) ulamolar qiyosi kabi manbalar asosida shakllandi. Fiqh ilmi 2 qismga bo’linadi. Inson va Olloh orasidagi munosabatlardan iborat ibodat va inson bilan orasidagi munosabatlardan iborat muamolot.

Islomda huquqiy muamolot qismiga tegishlidir. Islomda insonlar orasidagi huquq Olloh tomonidan belgilanadi. Mavjud qonun-qoidalar Muhammad Payg’ambarga Qur’on oyatlari shaklida nozil etilib insonlarga yetkazilgan. Ammo islom huquqining shakllanishida Qur’on oyatlarining Payg’ambar, sahoblar, ulomolar tomonidan etilishi katta ahamiyatga ega bo’ldi. islom huquqshunoslari bo’lgan fiqhlarni mehnatlari asrlar davomida mana shu o’lkan ma’suliyatli ishlarga sarflangan. Ularning sa’yi-harakatlari yangi huquqni yaratish emas balki Olloh tomonidan berilgan huquqni amalda foydalanishga yo’naltirilgan.

Islom huquqini belgilovchi fiqh sohasi faqatgina Ollohning insonlarga qo’ygan o’zaro huquqiy qonun-qoidalarini aks vettirish bilan cheklanib qolmay, ijtimoiy hayotning barcha sohalarini qamrab oladi. Masalan: musulmon kishi o’qishi kerak bo’lgan nomozlar, zakot, ro’za, haj kabi ibodatlarning qonun-qoidalarini belgilash fiqh ilmi sohasiga kiradi. Ushbu qoidalarga rioya qilinishihuquq targ’ibot organlari emas, balki Olloh tomonidan nazorat qilinishiga asoslanadi. Shu ma’noda Islom huquqi ijtimoiy, me’yoriy tartibga solishninh o’ziga xos tizimi sifatida tushiniladi. U huququy narmalarni nohuquqiy tartibga solishlarni birinchi navbatda diniy va ahloqiy yo’lga solishlarni shuningdek, urf-odatrlarni o’z ichiga oladi.

Fiqhni asosiy funksiyasi musulmon davlati qonunchiligi bilan uning birlamchi manbalari o’rtasida uzviy aloqalarni saqlab qolishdan iboratdir. Islom huquqshunoslik fani bilan dunyoviy huquqshunoslik fani bilan huquqshunoslik fani o’rtasidagi tafovut Islom huquqiy tizimi Qur’onga asoslanishi aqli va ijtimoiy shart-sharoitlar mahsuli emas balki xudoning ko’rsatmalari mevasi sifatida qarashdan iboratdir.

Adabiyotlar

1. Адилходжаева С.М. Либерализм: эволюция идей от прошлого до настояҳего. Монография. –Т.: ТДЮИ, 2002. –120 с.

1. 
   Бобоев Ҳ.Б. Сиёсий ҳуқуқий таълимотлар тарихи. –Т.: ТДЮИ, 2003. –205
   
2. 
   Бобоев Ҳ.Б. Ўзбек давлатчилиги тарихи. –Т.: “Фан”, 2004. – 294 б.
   
3. 
   Исламов З. Обҳество. Государство. Право. –Т.: Адолат, 2001. 695 б.
   
4. 
   Исломов З.М. Давлат ва ҳуқуқ: умумназарий масалалар. (Давлат назарияси). –Т.: Адолат, 2000. –272 б.
   
5. 
   Исломов З.М. Ҳуқуқ тушунчаси, моҳияти, ижтимоий вазифаси. –Т.: ТДЮИ, 2004. –138 б.
   
6. 
   Исломов З.М.Фукаролик жамияти: кеча, бугун, эрта. –Т.: ТДЮИ, 2003. –87 б.