Mavzu: Ikkinchi guruhda turlanuvchi otlarga doir so’z yasovchi qo’shimchalar va lotincha-yunoncha ma’nodosh atamalar

Mavzu: Ikkinchi guruhda turlanuvchi otlarga doir so’z yasovchi qo’shimchalar va lotincha-yunoncha ma’nodosh atamalar
1. Yunon—lotin düblet va antonimik old qo‘shimchalami bilish.

2. Perfiksal va preßksal — suffiksal yasama so‘zlarni tählil qilish va

yasashni bilish..

Boiajak vrachni atamashunoslik (terminologik) jihatdan tayyorlash undan faqatgina atamalarni tushunishgina emas, balki ulami o'zlashtirib amalda qoilash ko‘nikmaIarini shakllantirishni ham talab qiladi. Meditsina bilim yurtida o'qish davomida boiajak vrach turli mediko-biologik va klinik fanla;ga oid atamalarga duch keladi.

Bu esa unga o‘z kasbining ilmiy tilini egallashga yordam beradi. Klinik atamashunoslik anatomiyadan keyin, ya’ni talabalar lotin grammatikasining asosiy qoidalarini o'zlashtirib boigach o'rganiladi.Klinik atamashunoslikni o‘rganish atama element deb nomlanüvchi alohida komponentlaming tahliliga asoslanadi.
Moslashmagan aniqlovchi
Lotin tilida ikki xil aniqlovchi qo‘llaniladi: moslashgan aniqlovchi sifat bilan, moslashmagan aniqlovchi esa qaratqich kelishigida turlangan ot bilan ifodalanishi mumkin. Masalan: aqua Menthae — yalpizning suvi, tinctura Valerianae — valeriananing spirtli eritmasi, tabuletta Bromcaphorae — bromkamforaning tugmachasimon dorisi, gemma Betulae — qayinning kurtagi, vena portae — ko‘k qon tomirning a’zoga kirish joyi.

Moslashmagan aniqlovchi bilan aniqlanuvchi atamani kelishiklar bo‘yicha turlaganda faqat aniqlanuvchi so‘z o‘zgarib, moslashmagan aniqlovchi esa o‘zgarmasdan qoladi.

32-mashq. Quyidagi moslashmagan aniqlovchilarni o‘zbek tiliga tarjima qiling.
M: Caput — fibulae, caput — costae, corpus — linguae, corpus tibiae, corpus vesicae, corpus vertebrae, fascia prostatae, fossa vesicae, incisura — mandibulae, papilla mammae, ruptura vaginae.

S—M:  Ampulla tibiae (uterinae), commissura palpebrarum, concha auriculae, fascia nuchae, rima palpebrarum, spina — scapulae, sutura calvariae, valva aortae, valvula venae.

M—F:  Aqua Menthae, guttae tincturae Convallariae, tabu­lettae Bromcamphorae, tinctura Valerianae, herba Chamomillae, tinctura Calendulae.

F: Aqua Amygdalarum, adde aquam, adde tincturam Schizandrae, adde guttas tincturae Calendulae, divide massam pilularum, da gemmas Betulae, macera baccas, gemma Betulae, Senna planta est, Calendula, Convallaria, Chamomilla, Ephed­ra, Farfara, Gly­cyrrhiza, Polygala et Salvia plantae sunt.

Otlarning ikkinchi guruhda turlanishiga mas.nom..sing.da - us, -er - ir; va

neut.nom.singda.da – um; qo'shimchalari bilan tugagan otlar kiradi. Gen.sing.da

ikkala rodda otlar- о qo'shimchasi bilan turlanadi.

Ular lugatlarda quyidagicha beriladi :

mundus, о ,m - tinchlik

hortus, о, m - bog'

lĭber,brо,m - kitob

bellum,о,n - urush.

Ikkinchi guruh otlari kelishiklarda quyidagi qo'shimshalar orqali turlanadi:

Liber,brо,m-kitob Foleum,о,n-barg

sing. plur sing plur

Nom. liber librо foleǔm foleг

Gen. librо librфrum foleо foleфrum

Dat. librф librоs foleф foleоs

Acc. librǔm librфs foleǔm foleг

Abl. librф librоs foleф foleоs

Voc. liber librо foleǔm foleг

Hortus, о, m - bog'

Sing. Plur.

Nom. hortǔs hortо

Gen. hortо hortфrum

Dat. hortф hortоs

Acc. hortǔm hortфs

Abl. hortф hortоs

Voc. hortĕ hortо
1-mashq. So'zlarni to'g'ri talaffuz qiling :

amоcus, medĭcus, discipǔlus, pericǔlum, bellфrum, exemplфrum, locфrum,

linguвum,poetвrum.

2-mashq. Berilgan so'zlarni gen.plur.dan abl.sing.ga aylantiring:

magistrфrum, latiфrum, scholвrum, puerфrum, copiвrum, campфrum, aurфrum,

astrвrum.

Maqol va matallar

1. Qui non laborat - non manducet - Ishlamagan tishlamaydi

2. Ut salыtamus, ita resalыtamus - Salomga yarasha alik olmoq

3. Domus propria - domus optima - O'z uying, o'lan to'shaging