Mavzu: Informatika va axborot texnalogiyalari bo’yicha o’quv jarayonini

---

1
Mavzu: Informatika va axborot texnalogiyalari bo’yicha o’quv jarayonini
rejalaslash tizimi.
Reja:
1. Informatika fanidan o‘quv mashg’ulotlarini tashkil qilish ishlari mazmuni
2. Informatika mavzular bo’yicha tematik rejasini tuzish.
3. Enternetda ma’lumot izlash.
4. Elektron raqamli imzo va undan foydalanish texnalogiyalari.
Informatika fanidan o‘quv jarayonini tashkil qilish uchun fan uchun ta’lim
muassasalariga mo‘ljallangan DTS va o‘quv dasturlari, darsliklar, o‘quv va uslubiy
qo‘llanmalar, yillik ishchi o‘quv dasturlar va rejalar, bir soatlik dars rejasi va dars
ishlanmalari, kompyuter sinfi va axborot texnologiyalar vositalari, ko‘rgazmali vos
italar kerak bo‘ladi. Har bir informatika o‘qituvchisi dars
o‘tishi uchun yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan uslubiy vositalardan foydalana olishi va
kerakli hujjatlarni tayyorlay olishi kerak.
Informatika fani bo‘yicha har bir ta’lim bosqichi uchun alohida DTS, o‘quv
dasturlari, darsliklar va o‘quv-uslubiy vositalar yaratilgan. Oliy ta’lim uchun DTS
lariga aoslanib tayanch oliy o‘quv yurtlarida namunaviy o‘quv dasturlari
tayyorlananadi va amaliyotga joriy qilinadi. Oliy o‘quv yurtlarida namunaviy
o‘quv dasturlari asosida ishchi o‘quv dasturlari va kalendar tematik rejalar tuziladi.
Ishchi o‘quv dasturlari va kalendar tematik rejalar fan
o‘qituvchisi tomonidan tuziladi, ishchi o‘quv dastur kafedra yig’ilishida ko‘rib
chiqiladi va oliy o‘quv yurti Ilmiy Metodik kengashi tomonidan tasdiqlanadi,
kalendar tematik reja esa kafedra mudiri tomonidan tasdiqlanadi.
Taqvim mavzuli rejani tayyorlayotganda quyidagilarga e’tibor berish kerak:
Bo‘lim va mavzular nomi degan grafada dasturning hajmiga binoan ketma-ketlik
saqlangan holda, asosiy masalalar bo‘yicha 2-4 soat qilib belgilanadi. 2 va 3
grafalar tahlil qilinadi. Shu grafalar darslarni tayyorlash, mavzu bo‘yicha
o‘quvchilar uchun yozma va nazorat ishlari belgilanadi. 4 grafada darsning tipi va
turlari (nazariya, amaliyot, ma’ruza yoki laboratoriya ishlari va hakozo). 5 grafa
o‘quv mashg’uloti uchun eng zarur ko‘rgazmali qurollar ko‘rsatiladi.
Darsga tayyorgarlik jarayonida o‘qituvchi 4-5 grafalarga ma’lum darajalarda
qo‘shimcha va o‘zgarishlar kiritishi mumkin. 6 grafa o‘quvchilar uchun mustaqil
bajaradigan ishlar. 7 grafada mavzu bo‘yicha o‘quvchi tomonidan uy vazifaning
mazmuni va hajmi belgilanadi. 8 grafada fanlararo integratsiya bo‘yicha fan va
mavzular ko‘rsatiladi.
Darslarning aniq taqsimlanishi o‘quvchining bandligining aniq maromini
belgilashga sharoit yaratadi.
Taqvim – mavzu reja har semestrda alohida tuziladi va o‘quv ishlari bo‘yicha

---

2
direktor muovini tomonidan tasdiqlanadi.
Taqvim – mavzu rejasiga kiritiladigan o‘zgarishlar fan texnikaning rivojlanishi
nazariyasining o‘zgarishi va hokazolar kafedra
hay’ati tomonidan muhokama qilinishi kerak.
Ta’lim muassasalarida Informatika fanidan darslar tashkil qilish shakllari guruhli,
yakka tartibli va uyga vazifalardan iborat bo‘ladi. Dars jarayonida
mashg’ulotlarningma’ruza, seminar, amaliy mashg’ulot va laboratoriya
mashg’ulotlari kabi turlaridan foydalaniladi. Darsdan tashqari mashg’ulot turlariga
mustaqil ish, mustaqil
ta’lim, sayohat, to‘garaklar, olimpiada va hokazolarni kiritish mumkin.
Informatika fanidan mashg’ulotlar olib borishda kompyuter texnologiyasidan
unumli foydalanilsa dars jarayoni samaraliroq
bo‘lishi tajribalardan ma’lum bo‘lmoqda. Nazariy mashg’ulotlarni munozarali va
muammoli vaziyatlar hosil qiladigan har xil
muammoli masalalar asosida ko‘rgazmali vositalardan keng foydalangan
holda tashkil qilish hozirgi kunning talablaridan biridir. Nazariy mashg’ulotlarni
tashkil qilishda ta’limning zamonaviy usullaridan foydalanish, ta’lim
oluvchilarning bilim darajasini aniqlashda tabaqalashtirish usullaridan foydalanish
dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.
O‘quvchilarning bilim darajasini tabaqalashtirish uchun nazariy mashg’ulotlarda
topshiriqlarni 4 xil darajada berishga erishish kerak. Topshiriqlarning 1 – chi va 2-
chi darajasi davlat ta’lim standartlariga mos kelishi 3 – chi va 4 – chi darajasi esa
ijodiy xarakterdagi topshiriqlar ko‘rinishda tavsiya qilish kerak. Har bir mavzu
o‘tilganda mashg’ulot uchun tanlangan nazorat topshiriqlari 4 xil darajaga
bo‘lganda 40 % - i 1–chi darajali, 30 % - i 2 – chi darajali, 20 % - i 3 -
chi darajali va 10 % - i 4 – chi darajali topshiriqlardan iborat bo‘lishi kerak. 1 –

---

3
chi va 2 – chi darajali topshiriqlar davlat ta’lim standartlariga mos kelib, barcha
o‘quvchilar uchun bajarish majburiy hisoblanadi. 3 – chi va 4 – chi darajali
topshiriqlar ijodiy xarakterdagi
topshiriqbo‘lgani uchun yetarlicha qobiliyat va iqtidor talab qiladi. Natijada
o‘quvchilar bilimi tabaqalanishiga olib keladi.
O‘quvchilar bilimining tabaqalashishi natijasida ta’limga bo‘lgan e’tibor ortib,
o‘quvchilarning rivojlanishida ijobiy o‘zgarishlar kuzatiladi. Bahs va munozaralar
shakllanib ta’limga, rivojlanishga bo‘lgan talab kuchayib boradi.
Nazariy mashg’ulot yuqoridagi talab darajasida berilgandan so‘ng mavzularga
mos ravishda amaliy mashg’ulotlar taklif
qilinadi. Informatika fanining tushunchalari va iboralarini o‘zlashtirishda amaliy
mashg’ulotlarning o‘rni beqiyosdir. Amaliy mashg’ulotlarni turli ko‘rinishlarda
olib borish mumkin. Amaliy mashg’ulotlarni mavzuga mos ravishda mashqlar
bajarish, o‘qituvchi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarish, o‘quvchilar
tomonidan mustaqil bajariladigan laboratoriya ishlaridan iborat bo‘lishi mumkin.
Amaliy mashg’ulotlarning bir ko‘rinishi bo‘lgan laboratoriya mashg’ulotlarida
o‘quvchilarga beriladigan mustaqil topshiriqlar ham tabaqalashgan
holatda oddiydan murakkabga qarab taklif qilinishi maqsadga muvofiq.
Amaliy mashg’ulotlarni Oliy va o‘rta maxsus o‘quv muassasalarida mavjud
yo‘nalishlarni e’tiborga olib o‘tkazish ijobiy natijalar berishi tajribalardan ma’lum
bo‘lmokda. Masalan, ijtimoiy-gumanitar yo‘nalishga ega bo‘lgan
o‘quv muassasalarda har xil matnli ma’lumotlarni qayta ishlashga doir topshiriqlar;
aniq fanlar va iqtisodiyot yo‘nalishli o‘quv muassasalariga qo‘shimcha qilib
hisoblash, turli jarayonlarni dasturlashga doir topshiriqlar tavsiya qilish maqsadga
muvofiq.
O‘quv yurtlarida informatika fanidan laboratoriya ishlarini o‘tkazish, amaliy
mashg’ulotlarning vazifasi quyidagilardan iborat:
1. Ta’lim oluvchilarda quyidagi amallarni bajarish ko‘nikmalarini shakllantirish;
- kompyuterni ishga tayyorlash;
- kompyuterga dastur kiritish va uni rostlash;
- ixtiyoriy amaliy dastur bilan ishlash;
- kompyuterning matn va grafik muharrirlari vositasidan foydalanish;
- kompyuterning boshqa imkoniyatlari bilan tanishish;
- ma’lumotlar, dasturlarning nusxalarini olish va ko‘paytirish va boshqalar.
2. O‘quvchilarda mashqlar bajarish ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirish;
- kompyuterda masala yechish bosqichlari;
- mashqlar bajarish jarayonida nazariy bilimlarni masala yechishga tadbiq qilish;
- mashqlar bajarish jarayonida ta’lim oluvchilar ijobiy fikrlash masalalarini

---

4
rivojlantirish.
Informatikadan amaliy mashg’ulotlar uchun tanlangan topshiriqlar mazmuni
ixtiyoriy kasb egasiga zarur bo‘lgan amaliy ko‘nikma va malakaga asoslangan bili
mlar minimumi darajasida bo‘lishi kerak. Laboratoriya ishlarini o‘tkazishda
kompyuter texnologiyasidan foydalanganda
ish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat bo‘ladi:
1. Laboratoriya ishlari topshiriqlarini bajarish bilan tanishish –bunda laboratoriya
ishi mazmuni, uning nazariy qismi ekranga chiqariladi, o‘quvchilar tanishib
keyingi
bosqichga o‘tadi.
2. Laboratoriya ishlari topshiriqlarining tanlanishi – bunda laboratoriya ishi
topshiriqlarini berishdan oldin, ularning bilim darajasini aniqlash uchun oddiy va
murakkab shaklda tuzilgan savollar beriladi, o‘quvchilarning savollarga bergan
javoblarini tahlil qilib keyingi bosqichga o‘tadi.
3. Laboratoriya ishlari topshiriqlarining berilishi – bunda o‘quvchilarning
o‘zlashtirish darajasiga mos topshiriqlar berish ta’minlanadi.