Mavzu:
Inson bosh miya asablari anatomiyasi, fiziologiyasi va patologiyasi
REJA: - 1.Bosh miya nervlarining tuzilishi
- 2.Bosh miya nervlarining o‘tkazuvchi yo‘llari va vazifalari
- 3.Bosh miya nervlarining patologiyadagi ko‘rinishlari
- 4 Bosh miya nervlarini tekshirish usullari
- I – hidlov nerv
- . II- ko‘ruv nerv
- III- kuzni xarakatlantiruvchi nerv
- IV- g‘altak nerv
- V- -uch tarmoqli nerv
- VI- uzoqlashtiruvchi nerv
- VII- yuz nervi
- VIII- eshituv nerv
- IX- til halqum nerv
- X- adashgan nerv
- XI- qo‘shimcha nerv
- XII-til osti nerv
- Barcha 12juft bosh miya nervlari miya asosida joylashgan.Bosh miya nervlari aralash,harakat,sezgi vazifalarini bajaradi.
- 1-Xidlov nerv-sezuvchi
- Tuzilishi-perefirik qismi burun shilliq qavatidagi maxsus hujayralarda joylashgan.
- Markaziy qismi-chakka bo‘lagining shoxli tishsimon pushta sanalaadi.Bu erda hid bilish tahlil qilinadi.
2-Ko‘ruv sezuvchi nerv
Tuzilishi: perefirik qismi- to‘r pardada joylashgan.O‘tkazuvchi qismi ko‘z teshigi orqali kalla suyagi bo‘shlig‘iga kirib,turk egari tomon yo‘naladi.Bu erda nerv kesishma hosil qilib,kesishuvdan avvalgi yo‘l ko‘ruv nervi,kesishuvdan keyingisi ko‘ruv yo‘l deb nomlanadi.
Markaziy qismi- ko‘ruv yo‘li miya oyoqchalarining tashqi tomonidan aylanib o‘tib,po‘stloq osti ko‘ruv markazlarida tugaydi.
3-4-6 juft nerv ko‘zni harakatlantiruvchi nervlar
- Vazifasi-ko‘z olmalarini harakatini ta’minlovchi nervlar.Bu nervlar orqalai ko‘z mushaklariga impulslar kelib,ko‘z mushaklarini harakatga keltiradi.
- Patologiyasi-nervlarning jarohatlanishi ko‘z harakatining falajiga yoki ko‘z olmalarining qiyshayib-g‘ilaylikka sabab bo‘ladi.
- V juft nerv-Uch tarmoqli nerv-aralash
- Tuzilishi-nerv kalla suyagidan chiqib
- yuzning 3ta tarmoqqa bo‘linib tarqaladi:
- 1-tarmoq ko‘z sohasiga
- 2-tarmoq yanoq sohasiga
- 3-tarmoq pastki jag‘ soha
- 1-2 tarmoq sezuvchi bo‘lib,yuzning yuqori va peshona terisi,ko‘z olmalarining,ko‘z qovoqlari,yuqori jag‘,milk va tishlarning shilliq qavatlarini innervatsiya qiladi
- 3-tarmoq,aralash bo‘lib,sezuvchi tarmoq pastki yuz qism,til,og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatini innervatsiya qiladi.Harakatlantiruvchi tarmog‘i esa chaynov mushuklarini harakatlantiradi.
- Patologiyasi-YUzning teri sezgis buziladi va chaynov mushuklarining falaji buning natijasida chaynov akti buziladi.
7 juft-yuz nervi harakatlantiruvchi
- Tuzilishi- nerv yuz sohasining barcha mimik mushaklariga tarqalib,mushaklarni harakatlarini ta’minlaydi.
Tekshirish usullari-mimik mushaklar xolati diqqat bilan tekshiriladi:
-peshonanai tirishtirish;
-qoshlarni chimirish;
-ko‘zlarni chirt yumish;
-lunjlarni havoga to‘ldirish;
-tishlarni irjaytirish.
8-juft eshituv sezuvchi nerv
- Tuzilishi- vazifasi jihatdan ikki qismdan iborat: eshituv chig‘anoq va vestibulyar nerv
- Vazifasi-Tovush to‘lqinlarini qabul qiladi va o‘tkazuvchi yo‘llari orqali makazga etkaziladi va o‘zgalar nutqi taxlil etiladi
- Patologiyasi- Eshituv nervi zararlansa kar- anakuziya yoki zaif eshitishga gipokuziya sabab bo‘ladi
- Vestibulyar nerv zaralanishi –ataksiya va nistagm keltirib chiqaradi
- 9-juft til h alqum aralash nerv
- Tuzilishi-sezuvchi va harakatlantiruvchi tarmoqlardan iborat
- Vazifasi-halqum mushaklarini harakatga keltiradi,tilning ta’m sohasi yuqori tanglay,o‘rta quloqni sezuvchi nerv bilan ta’minlaydi.
- Patologiyasi-ta’m sezishning buzilishi,sщlak ajralishning buzilishi,halqum mushaklari harakatining buzilishi.
10-adashgan aralash nerv
Tuzilishi-nerv yadrosi uzunchoq miyadan chiqadi sezuvchi tarmoqlari halqum mushaklari,yumshoq tanglay,hiqildoq,ovoz paychalarini sezuvchi va harakatlantiruvchi tarmoq bilan ta’minlaydi,nerv kalla suyagidan tashqari traxeya,bronxi,o‘pka,yurak mushaklarini innervatsiya qiladi.
Patologiyasi-nervning jarohati yutinishning buzilishi,ovoz buzilishi-anartriya darajasigacha va yurak qon-tomir,nafas buzilishlari kelib chiqadi.
- 11-juft qo‘shimcha nerv-harakatlantiruvchi
- Vazifasi-bo‘yin,elka harakatlarini ta’minlaydi.
- Patologiyasi-nervning jarohati mushaklarning falaji va atrofiyasi kelib chiqadi(bo‘yin qiyshiqligi,klonik –zo‘rlangan tutqanoq,)
- 12- TIL OSTI NERVI HARAKATLANTIRUVCHI
- Vazifasi-til mushaklarini
- harakatini,plastikligini ta’minlaydi.
- Patologiyasi-til mushaklarining falaji ,atrofiyasi,ovoz buzilishi,yutinish faoliyati buziladi.
Tekshirish usullari va patologiyasi
- Ko‘ruv funksiyasini ko‘rish o‘tkirligi,ko‘ruv maydoni,rang ajratish,ko‘z tubi tekshir.
- Ko‘rish o‘tkirligining pasayishi-ambliopiya
- Ko‘rmaslik –amavroz deyiladi.
- Ranglarni ajrata olmaslik-axromotopsiya
- Daltonizm-qizil va yashil ranglarni ajrata olmaslik
- Ko‘ruv markazlarining zarlanishi ko‘ruv gallyusinatsiyalarini paydo qiladi:makropsiya,mikropsiya,metomorfopsiyalar
Do'stlaringiz bilan baham: |
