Mavzu: Investitsiya loyihalarini moliyaviy-iqtisodiy baholashning metodologik asoslari

$1 Present Value (PV) > $1 Future Value (FV)
Bir xil summadagi pulning turli vaqtda har xil qiymatlarga ega bo‘lishiga bir qancha sabablar mavjud:

• – birinchidan, bu holat inflatsiya jarayonlari bilan izohlanadi, yaʼni baholar darajasining ko‘tarilishi oqibatida bugun bir so‘mga olish mumkin bo‘lgan tovarni bir yildan so‘ng bir yarim yoki ikki so‘mga sotib olish mumkin bo‘ladi;
• – ikkinchidan, har qanday tijorat operatsiyasiga (shu jumladan, bank depozitiga) qo‘yilgan bir so‘m pul uning yordamida olingan daromad hisobiga bir yildan keyin kattaroq miqdordagi pulga aylanadi. Bu holat moliyaviy operatsiyalarning aksiomasi hisoblanadi va investitsiya loyihalarini iqtisodiy asoslash va tahlil qilish mexanizmini belgilab beradi.

Demak, har bir moliya mutaxassisi yoki investitsiyalarni tahlil etayotgan mutaxassisning asosiy shiori quyidagicha bo‘lmog‘i kerak:
bugun olinadigan bir so‘m pul kelgusida olinadigan bir so‘m puldan qiymat jihatdan kattadir.

• FV1 =100+100 * 0,1=110 so‘mga teng bo‘ladi.
• FV1 = 100+ (100*0.10) = 100+10 = $110 yoki
• FV1 = 100*(1+0,1) ^1 = 110
• FV2 = 100* (1+0.1) ^2 = 100*121 = $121
• FV3 = 100* (1+0.1) ^3 = 100*1.33 = $133

Buni juda oddiy misolda ko‘rishimiz mumkin. Аgar siz 100 so‘m pulni 10% stavka bilan bankka qo‘ysangiz, kelgusi yili (uni inglizcha FV yaʼni future value deb belgilaymiz), sizning omonatingiz:
Jamg‘armalar ko‘payishining bu modeli murakkab foizlar modeli deyiladi va quyidagicha yozilishi mumkin (1-formula):
Bu yerda, FV (ing. future value) – bugun investitsiya qilinayotgan summaning kelgusidagi, yaʼni maʼlum davr o‘tgandan so‘nggi – investor ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan qiymati;
PV (ing.present value) – kelajakda daromad olish uchun investitsiya qilinayotgan summaning joriy (bugungi) qiymati;
k – investitsiyalarning daromadlilik darajasi. Bizning misolimizda u jamg‘arma omonatlari bo‘yicha bank foiz stavkasiga, umumiy hollarda esa bir necha muqobil loyihalar bo‘yicha eng yuqori bo‘lgan kutilayotgan sof foyda meʼyoriga teng;
n – investitsiyalar harakatda bo‘lib daromad keltirib turadigan muddat. Bizning misolimizda omonatlarni bankda saqlash davri (yil, oy, kun).
Jamg‘armalar ko‘payishining bu modeli murakkab foizlar modeli deyiladi va quyidagicha yozilishi mumkin (1-formula):
Bu yerda, FV (ing. future value) – bugun investitsiya qilinayotgan summaning kelgusidagi, yaʼni maʼlum davr o‘tgandan so‘nggi – investor ega bo‘lishi mumkin bo‘lgan qiymati;
PV (ing.present value) – kelajakda daromad olish uchun investitsiya qilinayotgan summaning joriy (bugungi) qiymati;
k – investitsiyalarning daromadlilik darajasi. Bizning misolimizda u jamg‘arma omonatlari bo‘yicha bank foiz stavkasiga, umumiy hollarda esa bir necha muqobil loyihalar bo‘yicha eng yuqori bo‘lgan kutilayotgan sof foyda meʼyoriga teng;
n – investitsiyalar harakatda bo‘lib daromad keltirib turadigan muddat. Bizning misolimizda omonatlarni bankda saqlash davri (yil, oy, kun).
Bugun investitsiya qilinayotgan mablag‘larning kelgusidagi qiymatini hisoblash jarayoni