balandlik va kenglik, relyef moyilligi, suv, okean oqimlari, harorat, yog'ingarchilik, namlik, atmosfera bosimi, bulutlik, shamol va quyosh nurlari. Ko'rib turganingizdek, ko'plab iqlim omillari mavjud va ularning qadriyatlari doimiy ravishda o'zgarishi mumkin. Bu omillarning barchasi biron bir tarzda aralashadi.
Masalan, tropiklar chizig'iga perpendikulyar ravishda ta'sir qilishi mumkin bo'lgan quyosh radiatsiyasining qutblarga etib boradigan miqdori emas. Quyosh nurlarining moyilligi keladigan quyosh nurlanishining miqdorini belgilaydi. Bunga asosan o'rtacha harorat qiymatlari o'rnatiladi. Qutblarning o'rtacha harorati tropik mintaqadan ancha past bo'lishining sababi shu.
Yer yuzini yaratadigan energiya atrofdagi atmosferani isitadi bu sayyoramizning butun hududida bir xil emas. Aytish mumkinki, balandlik va kenglik juda ko'p ta'sir qiladi. Biz turli xil iqlim omillarini va ularning xususiyatlariga qanday ta'sir qilishini tahlil qilamiz.
Balandlik va kenglik
Biz joylashgan balandlik va kengliklarga qarab, harorat boshqa meteorologik o'zgaruvchilardan farqli ravishda o'zgarishini bilishimiz kerak. Balandlikka ko'tarilgan har 100 metrda harorat Selsiy bo'yicha 3 darajaga pasayadi. Ushbu balandlikning ko'tarilishi bilan biz atmosfera bosimi ham haroratni yaxshi bajarishini ko'ramiz. Bu ikki o'zgaruvchi, masalan, harorat va atmosfera bosimi atrof-muhit sharoitlarini hayotni rivojlanishining boshqa turini afzal ko'radi.
Masalan, balandlikning ushbu turiga moslashgan va rivojlangan flora va faunaning katta miqdori mavjud. Bu joylarda oziq-ovqat etishmovchiligi, ozgina o'simlik, yuqori shamol rejimi va boshqalar. Bu biologik xilma-xillikning rivojlanishiga umuman yordam bermaydigan shartlar.
Harorat
Harorat global miqyosda eng muhim o'zgaruvchidir. Bu asosan hayotning rivojlanishiga sharoit yaratadi. Harorat zarur diapazonda joylashgan qiymatga ega bo'lishi kerak, shunda hayot rivojlanishi va turlari hududni egallashi mumkin. Harorat o'zgaruvchisi l da
Do'stlaringiz bilan baham: |
