Мавзу: Ишлаб чиқариш хоналарида микроиқлим кўрсаткичларини аниқлаш ва ўрганиш Ишдан максади

Ишлаб чиқариш хоналари учун микроиқлим кўрсаткичларининг
меъёрлари (ГОСТ 12.1.005-88 бўйича)

Иш категориялари	Мақбул меъёрлар			Йўл қўйиладиган меъёрлар
	Ҳарорат, °С	Ҳавонинг ҳаракат тезлиги, м/с, катта эмас.	Ҳарорат, °С			Ҳавонинг нисбий намлиги, %, катта эмас.	Ҳавонинг ҳаракат тезлиги, м/с.
			Доимий иш ўринларида		Доимий бўлмаган иш ўринларида
Йилнинг совуқ даври учун ри учун
Iа	22-24	0,1	21-25		18-26	75	0,1 кичик
Iб	21-23	0,1	20-24		17-25	75	0,2 кичик
IIа	18-20	0,2	17-23		15-24	75	0,3 кичик
IIб	17-19	0,2	15-21		13-23	75	0,4 кичик
III	16-18	0,3	13-19		12-20	75	0,5 кичик
Йилнинг иссиқ даври учун
Iа	23-25	0,1	22-28		20-30	55; 28 °Сда	0,1-0,2
Iб	22-24	0,2	21-28		19-30	60; 27 °Сда	0,1-0,3
IIа	21-23	0,3	18-27		17-29	65; 26 °Сда	0,2-0,4
IIб	20-22	0,3	16-27		15-29	70; 25 °Сда	0,2-0,5
III	18-20	0,4	15-26		13-28	75; 24 °Сда	0,2-0,6

Изоҳ:

1. 
   Ҳамма иш категорияси учун ҳавонинг энг мақбул нисбий намлиги 40...60%;
   
2. 
   Суткалик ўртача температура +10 °С ва ундан юқори бўлса йилнинг иссиқ фасли дейилади, аксинча бўлса йилнинг совуқ фасли дейилади;
   
3. 
   Ишчи смена давомида кўчиб ишлайдиган бўлса қайси иш ўрнида иш вақтининг икки соат ва ундан кўпроқ вақтини ўтказадиган бўлса шу иш ўрни асосий иш ўрни дейилади.
   

Ишлаб чиқариш хоналаридаги микроиқлим кўрсаткичлари даврий равишда ўлчашлар ўтказиб текшириб турилиши ва зарур ҳолларда кўрсаткичларни талаб даражасига олиб келиш учун чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши лозим. Микроиқлим кўрсаткичларини ўлчаш махсус асбоб-ускуналар билан олиб борилади.

Микроиқлим кўрсаткичларини ўлчаш асбоблари ва ҳисоблаш услублари.
Атмосфера босими. Атмосфера босими тепадаги ҳаво устуни оғирлик кучининг бирлик юзага нисбати билан характерланади ва СИ системасида Н/м² ёки Па (Паскаль) ўлчанади. Системадан ташкари ўлчов бирлиги сифатида миллиметр симоб устуни (мм.сим.уст.) кенг қўлланилади.
Атмосфера босими атмосферани ташкил қилувчи асосий газлардан азот (N₂) ва кислороднинг (О₂) порциаль босимига таъсир кўрсатади, у эса ўз навбатида инсонларнинг нафас олиш жараёнига таъсир қилади. Атмосфера босими 550...950 мм.сим.уст. оралиғида бўлса организмдаги физиологик жараёнларда бузилиш сезилмайди. Инсон соғлигига атмосфера босимининг вақт бирлиги ичида тезлик билан ўзгариши салбий таъсир кўрсатади.
Ишлаб чиқаришда босимни ўлчаш учун симобли барометрлар; барометр-анероидлар (дискали ва пружинали); ҳафталик ёки суткалик барографлар қўлланилади.
Дискали барометр-анероид (БАММ-1) ёрдамида босимни ўлчаш қуйидаги тартибда олиб борилади:


Р=Р_б+∆Р_ш+∆Р_t+∆Р_қ , Па (1)


Бу ерда:
Р - атмосфера босими, Па;
Р_б - барометр-анероид стрелкаси кўрсаткичи, Па;
Р_ш - шкала бўйича тузаткич киритиш миқдори, Па;
Р_t =   t - температура бўйича тузатиш киритиш миқдори, Па;
t - ўлчаш ўтказилаётган вақтда ҳаво температураси, ^оС;
 - ҳар бир градус учун киритиладиган тузатиш, Па/ °С;
Р_Қ - қўшимча тузатиш киритиш миқдори, Па.

Юқорида келтирилган тузаткичларни киритиш тартиби ва уларнинг сон қийматлари ҳар бир барометр-анероид учун алоҳида бўлиб, асбобнинг паспортида келтирилган бўлади.

Пружинали барометр-анероид билан ўлчаш ўтказилганда босим миқдори тўғридан-тўғри асбоб шкаласидан ўқилади, ўлчов бирлиги мм.сим.уст.. Паскалда аниқланган босимни 133,32 бўлинса босимнинг миллиметр симоб устунидаги (мм.сим.уст.) миқдори аниқланади.
Атмосфера температураси. Атмосфера температураси ҳавонинг иссиқлик ҳолатини характерловчи катталик бўлиб, уни ташкил қилувчи газлар молекулаларининг ҳаракат кинетик энергияси билан характерланади. Температуранинг ўлчов бирлиги қилиб градус қабул қилинган, унинг Цельсий (°С) ва Кельвин (К) шкалалари мавжуд.
Хона ҳавоси температурасини ўлчаш учун қуйидаги асбоблар қўлланилади:

а) жорий температурани аниқлаш учун спиртли ёки симобли термометрлар; б) сутка ёки ҳафта давомида температура ўзгаришини чизиб ва ўлчаб бориш учун термографлар;
	Термометр
в) иссиқлик нурланиши мавжуд хоналарда ҳақиқий температурани аниқлаш учун актинометрлар ёки жуфт термометрлар ишлатилади.
	Актинометр (юза ва орқа томондан кўриниши).

Бу ҳолатда ҳақиқий температура қуйидаги ифода билан топилади (°С):