Mavzu: jamoada oilani boshqarish

Tashkilotchining o'quvchilar jamoasi bilan hamkorlikda

ish olib borish metodikasi
Bir jamoa o'z-o'zini boshqarish organiga ega va umum milliy jamoaning uzviy qismi sanaladi. Shuningdek, u maqsadning birligi va tashkil qilish hususiyatlari orqali umummilliy jamoa bilan bog'lanadi. Ijtimoiy jamiyatning ehtiyojini qondirishga yo'naltirilgan birgalikdagi faoliyat jamoaning navbatdagi muhim hususiyatlaridir. Jamoa faoliyatining ijtimoiy-g'oyaviy yo'nalishi ham jamoaning faoliyati mazmunida o'z aksini lopishi muhim ahamiyatga egadir.
Bugungi kunda pedagog-olimlar (L. I. Novikova va boshqalar) bolalar jamoasi rivojlanishi jarayonini tahlil qilar ekanlar, uni quyidagi ikki bosqichga bo'ladilar:
a) jamoani dastlabki jipslashtirish;
b) jamoani shakllantirish uning har bira'zosini inlividual rivojlantirishning qurolidir.
Jamoa hayotidagi har bir bosqichlarni ajratib ko'rsatish yuqorida bayon etilgan fikrlarga zid emas, balki shahsning rivojlanignida jamoaning yetakchi ahamiyatini ta'kidlaydi.
Rus pedagogi A. S. Makarenko jamoa munosabatlarining ichki jihatlariga katta ahamiyat bergan edi. U jamoada shakllangan eng muhim quyidagi belgilarni ajratib ko'rsatgan edi. Major doimiy tetiklik, tarbiyalanuvchilarning faoliyat (harakatga tayyorligi); o'z jamoasi qadriyatlarining mohiyatini tushunish, uning uchun guruhlanish asosida o'z qadr-qimmatini anglash;
uning a'zolari o'rtasidagi do'stona birlik; jamoaning har bir a'zosidagi do'stona birlik; tarbiyali, ishchan harakatga yo'llovchi faollik; o'z hissiyot va so'zlarini boshqara olish ko'nikmasi.
Jamoani shakllantirishda jamoa a'zolari va ularning faoliyatlariga qo'yiladigan yagona talablar muhim ahamiyat kasb etadi.
Yagona talab o'quvchilaming dars jarayonidagi, tanaffus. Guruhdan tashqari ishlar vaqtidagi jamoat joylari hamda uydagi hulq-atvor qoidalarini o'z ichiga oladi.
Puhta o'ylab qo'yilgan talablar tizimining muntazam amalga oshirilishi o'quv yurtida muayyan tartibning o'rnatilishini ta'minlaydi.
Pedagoglar tomonidan qo'yilgn talablar qo'yidagi sharoitlarda ijobiy natija beradi.

• 
  Qo'yilayotgan talablar o'qo'vchi shahsini hurmat qilish bilan qushilishi kerak.
  
• 
  Qo'yilayotgan talablar muayyan o'quv yurti yoki guruhdagi mavjud sharoitni hisobga olgan holdaquyilishi lozim.
  
• 
  Qo'yilayotgan talablar aniq bo'lishi kerak.
  
• 
  O'quvchilaming tashqi qiyofasi, kiyinishi, yurish-turishi hamda muomalasiga nisbatan qo'yilayotgan talablar, ularda ma'naviy madaniyatni shakllantirishga hizmat qilishi shart.
  
• 
  O'qituvchi tomonidan qo'yilayotgan talablar hajmi, tizimini bilibgina qolmasdan, talab qo'yish metodikasini ham o'zlashtira olgan bo'lishi kerak.
  

O'quvchilarga talablar qo'yish metodikasi bolalarni talablar mazmuni bilan tanishtirib ularning ahamiyatini tushuntirish, tajriba orttirish hamda ularning muntazam suratda nazorat qilib borishdan iborat.
O'quvchilami talablar bilan tanishtirish ko'pincha umumiy majlislarda amalga oshiriladi, bunda ta'lim muassasasi direktori yoki o'quv ishlari bo'yicha direktor o'rinbosari istiqbolli rejalari va ularni amalga oshirish jarayonidagi talablar mazmuni bilan o'quvchilami tanishtiradi. Batafsil tanishtirish ayrim hollarda amalda ko'rsatish, keyinroq guruhlar bo'yicha guruh majlislarida, mahsus suhbatlar uyushtirish gohida amalga oshiriladi.
Hulq-atvor tarkib toptirishga yunaltirilgan talablar bilan tanishtirish mazkur talablar ustida mashq qildirish bilan qo'shib olib borilishi kerak. Hulq-atvorni tarbiyalash ongni tarbiyalashga qaraganda murakkab ish. O'quvchilar talablar mohiyatini yahshi anglashlari mumkin, biroq aksariyat hollarda ularga rioya qilmaydilar. Shu bois muntazam ravishda mashq qildirish madaniy hulq-atvorni odatga aylantiradi.
Talablarning qo'yilishi jarayonida ularga o'quvchilaming amal qilishi ustidan nazorat o'rnatish lozim. Nazorat qilib borish turli shartlar yordamida amalga oshiriladi, chunonchi, hulq-atvor jurnalini yiiritish, guruhdagi navbatchilik uchun stendda baholarni qayd etib borish va boshqalar. Nazorat haqqoniy va muntazam bo'lish kerak. Uning natijalaridan o'quvchilami ogoh etib borish lozim.Jamoani uyushtirish va jinslashtirish. Unda faolni tarbiyalash bilan chambarchas bog'liq. Harb bir pedagogning jamoani shakllantirish borasidagi harakati jamoaning tayanch yadrosini tanlashdan boshlanadi.
Jamoa faolini shakllantirish jamoaning u yoki bu faoliyatga nisbatan ehtiyoji mazmunidan kelib chiqadi.
Ishonchli. ishchan jamoa faolini yaratish uchun o'qituvchi o'quvchilar faoliyatini, ularning jamoa ishlari ishtiroki, hulq-atvorini kuzatib borishi har bir o'quvchining ijtim'oiy faoliyatni tashkil etish layoqatini aniqlashi zarur.
Jamoa faolini shakllanlirishda o'quvchilarnint jamoadagi obro'sini ham inobatga olish lozim. Jamoa faoli tarkibini bolalarning o'zlari, albatta, pedagog ishtirokida va rahbarligida tanlasa, maqsadga nuivofiq bo'ladi. Pedagog jamoa faoli bilan maslahatlashishni tashkil etadi.
Jamoa faolining har bir a'zosi zimmasiga muayyan vazifa yuklash, ma'lum davrda ana-shu vazifalar yuzasidan hisobot berib borishlariga erishish lozim. Pedagog aynan shu faolga oshirilgan talab qo"yadi. O'quvchilar jamoasida faol rahbarligida o'z-o'zini boshqarish jamoa a'zolaridan ayrimlarining boshqasi ustidan ustun kelishiga olib kelmasligi kerak.
SHu bois pedagog faolni maqsadga muvofiq faoliyat yuritishini nazorat qilib borishi lozim.
O'quvchilar o'z-o'zini boshqarish, bu pedagoglar tomonidan tashkil qilinadigan jamoa ishini uyushtirish va boshqarishda o'quvchilarning faol ishtirok etishidir. O'z-o'zini boshqarishning shakllari orasida jamoa a'zolarining yig'ilishi, konferentsiyasi hamda turli komissiyalar faoliyati o'rin tutadi.

1. 
   o'quvchilar jamoasini shakllantirishda an'analar muhim o'rin tutadi. Jamoa an'analari bu barqarorlashgan odat bo'lib. ulami jamoa a'zolari birdek qo'llab-qo'vvatlaydilar. Jamoa an'analari mazmunida munosabatlar hususiyati hamda jamoaning ijtimoiy fikri yorqin ifodalanadi.
   
2. 
   Jamoa an'analari shartli ravishda ikkiga bo'linadi:
   

1. 
   kundalik faoliyat an'analari;
   
2. 
   bayram an'analari.
   

Kundalik faoliyat an'analari o'quvchilarning o'quv faoliyati (o'zaro yordam turlari) ni mehnat faoliyati (ko'chatlaro'tkazish. hasharlar uyushtirish va boshqalar)ni o'z ichiga oladi.
liayram aiTanalariga turli voqca va hodisalar bilan bog'liq sanalarni nishonlash hususan, «Alifbe bayrami», Muslaqillik, Navro’z bayrami, Hotira va qadrlash kuni va boshqalar kiradi.
An'anaviy bayramlar o'quv muassasalarida turlicha o'tkaziladi. O'quvchilar an'analar mohiyatini anglasalar, ularga nisbatan ongli munosabatda bo'lsalargina uning ta'sir kuchi yuqori bo'ladi.
An'analarning yuzaga kelishida o'quvchilarning unga nisbatan munosabati katta ahamiyatga ega. O'quv yurti rahbariyati va o'qituvchilar bolalar jamoasiga u yoki bu ortiqcha an'anani yuklamasliklari kerak. Ularning vazifasi oshkor bo'lmagan holda hamda o'quvchilar yaratish zarurligini tushuntirish tadbirlarni uyushtirish va o'tkazishda birgalikda ish olib borish, o'quvchilarni an'analarni davom ettirishga o'rgatishdan iborat.
Ilmiy tadqiqotlar shahs va jamoa o'rtasidagi munosabatlarning rivojlanishi borasida quyidagi andozaning yaratiligini ta'minladi.
Sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish metodikasi.Tarbiya jarayonining mohiyatini chuqur bilib, uni tashkil etishda tashabbus ko'rsatish, ishbilarmonlik va epchillik. barcha yangi va ilg'or narsalarni amalda samarali qo'llay bilish maktab o"quvchisi shaxsini rivojlanlirishjarayoniga rahbarlik qilish prinsiplaridan biridir.
Samarali rahbarlik uslubini maktab hayoti va faoliyatiga tatbiq, etishishshg namunasi bo'lgan kollegial va yakka rahbarlikning birga qo'shib olib borilishi bolalar takdiri, ularning tarbiyasiga pedagoglar jamoasi javobgarligini va direktorning shaxsiy javobgarligini ta'minlaydi.
Rahbarlikning zarur prinsipi rejalilik bo'lib, uning yordamida pedagogik ta'sirlar tizimi va tarbiyaviy ishda izchillikka crishiladi. Rejalilik direktorga tarbiyaning barcha masalalarini aniq amalga oshirish istiqbollarini namoyon qiladi.
Maz.kur ta'limotga asosan maktabdan tashqari ishlami rejalashtirish va uning amalga oshirilishiga rahbarlik hamda nazoratni uyushtirib borish maktab ichki boshqaruv tizimida muhim ahamiyat kasb etadi.
Sinfdan va maktabdan tashqari ishlaming umummaktab rejasini ma'naviy va ma'rifat bo'yicha dircktor o'rinbosari rahbarligida. sinf rahbarlari, metodik birlashmasi, tajribali o'qituvchilar, maktab kutubxonasi. o'quvchi-yoshlar lashkiloti, o'quvchilar uyushmasi. ota-onalar komiteti hamda to'garak rahbarlarining faol ishtirokida tuzish hamda uni maktabning yig'ilishida muhokamadan o'tkazib tasdiqlash maqsadga muvollqdir.
Respublikamizdagi qalor maktablar ilg'or direktorlarining ish tajribalarida o'qituvchilar va sinf rahbarlarining tarbiyaviy ishiga pedagogik rahbarlikning yaxshilanishini ta'minlaydigan kompleks tizim tarkib topmoqda.
Dircktor o'qituvchilar. sinf rahbarlari, tarbiyachilar va o'quvchilarga nisbatan tutgan prinsipial yo'li va faoliyatida birlik bo"lishiga erishadi, maktabning oila, kattaiarning mehnat jamoalari, jamoat, tashkilotchilari bilan uzviy hamkorlik qilishga intiladi.
Maktabning tarbiyaviy jarayoniga rahbarlik qilishda direktor boshlang'ich va o'quv sinflar tarbiyaviy ishida izchillikka rioya qilishga alohida e'tibor beradi, bu bilan ta'lim jarayonida ham, shuningdek. darsdan tashqari vaqtda ham tarbiyaning uzluksizlik va pritsipini amalgaoshiradi.
Sinf rahbarining tarbiyaviy ish rejasi bu majburiy pedagogik hujjatdir. Ish reja choraklik, yarim va bir yillik tuzilishi mumkin. Hozirgi sharoitda tajribalarning ko'rsatishiga binoan yarim yHlik rejasidan foydalanish nucha samara bermoqda.
Rejalashtirishda quyidagilar nazarda tutilsa, uning samarasi oshadi:

1. 
   Reja mahalliy sharoitga qarab, maktabning joylashagan o'rni, albatta, o'quvchilarninrg saviyasi, yoshtga qarab mumkin qadar mos tuzilishi кегак.
   
2. 
   Reja muayyan maqsadga qaratshshshi va real (aniq) bo'lishi zarur.
   
3. 
   Bolalar va o'smirlar uyushmasi bilan kelishilishi lozim.
   
4. 
   Rejada o'quvchilarning kuzgi, qishki, bahorgi va yozgi ta'tillarida
   qiladigan ishlari aksetishi kerak.
   
5. 
   O'tkaziladigan tadbirlarning bajaruvchi shaxslari, muddati va bajarilishi turi aniq, ko'rsatilishi lozim.
   
6. 
   Reja maktab direktori o'rinbosarlari tomonidan ko'rib, direktor tomonidan tasdiqlanishi shart.
   
7. 
   Rejalashtirishda sinf rahbarining pedagogik tayyorgarligi, tajriba va shaxsiy xususiyatlari juda ahamiyat kasb etadi.
   

Tarbiyaviy ish jarayonini endi boshlagan, kam tajribaga ega - sinf raxbari, odatda keng qamrovli ish rejasini tuzsa, pedagog esa, chegaralangan reja bilan ishlashi mumkin. Ammo har ikkala holda ham barcha sinf rahbarlarining tarbiyaviy rejasida tarbiyaviy ish faoliyatining asosiy mazmuni hamda yo'nalishlari to'la aks ettirilmog'i darkor.Umumiy o'rta ta'lim maktabining 8-sinfi uchun o'quv yilining yarim yiliga muljallangan namunaviy ish rejasini keltiramiz.

XULOSA
Jamoada oilani boshqarish, jamoada hamkorlik va majburiyatlarni ta'minlash, kelajakda oilaning hamkorlariga, farzandlari va boshqa ahvolga yordam berishni tashkil etadi. Jamoada oilani boshqarish, oila azolarining o'zaro aloqalarini kuchaytiradi va o'zaro muloqotni oshiradi, bu esa o'zaro ishonchni oshiradi.
Jamoada oilani boshqarishning bir qancha yo'llari mavjud, ular shu jumladan, jamoada yirik maslahatlar, shaxsiy turar joylarida to'plangan yig'ilishlar, axborot almashinuvi va ish haqida yig'ilishlar, oila terapevtikasi va oilaviy maslahatlar, ota-onalar uchun darsliklar, yigit-chaqaloqlar uchun so'zlashuvlar, va boshqalar kabi narsalarni o'z ichiga oladi.
Jamoada oilani boshqarishning asosiy omillari, axborot almashinuvi va ishlash, majburiyat, tashqi ta'sirler va siyosiy muammolarni hal qilishdir. Jamoada oilani boshqarish, muhim va talabli ishdir, chunki barcha oilalar farqli va maxsus xususiyatlarga ega. Amalda, jamoada oilani boshqarish, o'z-o'zidan kelib chiqqan muammolarni hal qilishda va yaqin do'stlar, yaqin qarindoshlar va moliyaviy xizmat ko'rsatuvchilarning ko'maklari bilan kuchli jamoaviy tizim yaratishda yordam beradi.
Jamoada oilani boshqarish, ayni paytda o'z oilaning boshqarishiga ham ko'mak beradi, shuningdek, oila a'zolari uchun talim va tarbiyani ta'minlashda ham ishlatiladi. O'z-o'zidan kelib chiqqan muammolarni hal qilishda jamoada oilani boshqarish, doimo ko'p taraflar bilan ishlashni talab qiladi. Bu sababli, qonuniy tizimlar, ijtimoiy tashkilotlar, moliyaviy va tibbiy xizmat ko'rsatuvchilari hamda tashqi ta'sirchilar bilan hamkorlik kuchini oshirish zarur.
Jamoada oilani boshqarishning bir boshqa muhim funksiyasi, mustaqil ishlaydigan vaqtlarda, o'z-o'zidan kelib chiqqan muammolarni oldindan yechish va ularni kengaytirishdir. Bu funksiya, jamoada oilani boshqarishning har qanday talab qiluvchisiga foyda ko'rsatadi va oilaning doimo taraqqiyotda bo'lishini ta'minlaydi.O'z-o'zidan kelib chiqqan muammolarni hal qilish, jamoada oilani boshqarishning amalga oshirilishining asosiy ko'rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Bu jarayon, qo'shma shaxslar, tashqi ta'sirchilar va boshqa taraflar bilan hamkorlik yordamida amalga oshiriladi. Bunday holatda, barcha taraflar o'zaro ishonch va hurmatni oshirish, kelajakdagi hamkorlikni kuchaytirish va jamoada oilani boshqarishning o'rni va qadrini anglash uchun xizmat qilishlari lozim.
Jamoada oilani boshqarish, bir necha odamlarning birlikda yashash va ishlashining o'zgaruvchan tizimi hisoblanadi. Bu tizim, oila a'zolari va oila tarkibiga xizmat ko'rsatishda, ko'proq hurmat va ishonchni kuchaytiradi va o'zaro aloqalarni oshiradi.Shuningdek, jamoada oilani boshqarish, o'z-o'zidan kelib chiqqan muammolarni hal qilishda ham ko'p taraflar bilan ishlashni talab qiladi.
Jamoada oilani boshqarishning muhim qismlaridan biri, doimo o'z-o'zidan o'qibatlanuvchi muammolarga yechim topishni o'rgatishdir. Bu, jamoada oilani boshqarishning kelajakdagi muammolar bilan to'g'ridan-to'g'ri bog'liq bo'lishini ta'minlaydi.
Biroq, jamoada oilani boshqarish muhim bo'lganiga qaramay, bu jarayonning kamchiliklari ham mavjud. Misol uchun, jamoada oilani boshqarishda muammolar yechish uchun zaruri bo'lgan ko'p taraflar, huquqiy va siyosiy tizimlarning kam ishlaganligi yoki aniqligini ko'rsatishi mumkin. Bunday hollarda, oila a'zolari o'z o'zidan muammolarni yechishga harakat qilishlari kerak.
Jamoada oilani boshqarishning muhim qismlaridan biri, oilaning hayot shakl va tarzini ta'minlashdir. Bu jarayon, oila a'zolari uchun tez-tez to'g'ri keladi va uning muvaffaqiyati, jamiyat tashkil etish va uning a'zolari orasida aloqalarni kuchaytiradi. Shuningdek, oilaning jismoniy va tibbiy holatini o'zgartirish, sog'liqni saqlash va muhofaza qilish ham jamoada oilani boshqarishning asosiy vazifalaridan biridir.
Jamoada oilani boshqarishning yana bir muhim vazifasi, oila a'zolari orasida barpo etiladigan munosabatlarni kuchaytirishdir. Oila a'zolari orasidagi aloqalar, kelajakdagi munosabatlar va yaxshi ko'rsatuvlar taraqqiyoti uchun o'z-o'zidan kelib chiqqan qo'shimcha foyda ko'rsatadi.
Jamoada oilani boshqarish, tashkil etilgan jamiyatning mustaqil tashkilotlari uchun muhimdir. Oilaning boshqarilishi va ularga qo'shimcha ko'rsatishlar, jamiyat tashkil etishni, ijtimoiy rivojlantirishni va o'z-o'zini rivojlantirishni kuchaytiradi.