Mavzu: Jarayonli kalkulyatsiya qilish usuli

Shartli ishlab chiqarish hajmining hisobi

Koʻrsatkichlar nomi	Hisobga olinadigan birliklar, ming soʻm	Shartli birliklar
		moddiy xarajatlar	qoʻshilgan xarajatlar
Belgilangan muddat boshida tugallanmagan ishlab chiqarish	15	-	9
Muddat davomida boshlangan va tugallangan	57	57	57
Belgilangan muddat yakuniga tugallanmagan ishlab chiqarish	3	3	1,5
Jami	75	60	67,5

Mahsulot birligi tannarxi tahlilini ifoda etuvchi jadval (2-jadval) asosida mahsulot birligi uchun shartli xarajatlarni moddiy xarajatlar va qoʻshilgan xarajatlar boʻyicha alohida-alohida hisoblash mumkin. Shartli mahsulot birligiga qilingan xarajatlarni aniqlash uchun ushbu muddat davomida qilingan moddiy xarajatlar hamda qoʻshilgan xarajatlarni shu xarajatlar boʻyicha shartli mahsulot birligi soniga boʻlinadi. “Asosiy ishlab chiqarish” schyotidagi hisobot davri boshi qoldig‘iga kiritilgan xarajatlar hisob- kitobda e’tiborga olinmaydi, chunki ular oʻtgan muddatga tegishlidir.

Mahsulot birligi tannarxi tahlili

Xarajatlar turi	Xarajatlar			Shartli birliklar, ming dona	Shartli birliklarga qilingan xarajatlar
	boshlang‘ich zahiralar, ming soʻmda	joriy muddatdagi, ming soʻmda	jami xarajatlar, ming soʻmda
Moddiy xarajatlar	600,0	3300,0	3900,0	60,0	0.55 soʻm*
Qoʻshilgan xarajatlar	166,5	2700,0	2866,5	67,5	0.40 soʻm**
Jami	766,5	6000,0	6766,5		0.95 soʻm***

* - 22.000 : 40.000 = 0.55
** - 18.000 : 45.000 = 0.40
*** - 0.55 + 0.40 = 0.95

Yakuniy tannarxni ifodalovchi jadval jami ishlab chiqarish xarajatlarini barcha ishlab chiqarilgan mahsulotlarga taqsimlash uchun ishlatiladi. Xarajatlarning bir qismi A sexida ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxiga kiritiladi, xarajatlarning qolgan qismi esa hisobot davri yakuniga ushbu sex uchun “asosiy ishlab chiqarish” schyotida qoldiq sifatida qoldiriladi.

Mahsulot tannarxini jarayon usulida hisoblashning yakuniy bosqichi A sexdagi yarim fabrikatlar tannarxini V sexidagi Asosiy ishlab chiqarish schyotiga hisobdan chiqarish orqali amalga oshadi.
Buxgalteriya provodkasi quyidagicha boʻladi:
V sexidagi “Asosiy ishlab chiqarish” 6541,5 ming soʻm A sexidagi “Asosiy ishlab chiqarish” 6541,5 ming soʻm

Buxgalteriya yozuvi:
Debet	Kredit	Summasi
2010 “V”	2010 “A”	6541,5 ming soʻm

Mahsulot birligi tannarxining tahlili

3-jadval

Koʻrsatkichlar	Tayyor mahsulot	Tugallanmagan ishlab chiqarish
Boshlang‘ich zahiralar
Boshlang‘ich qoldiq, ming soʻm	766,5
tugallash uchun xarajatlar (9 ming birlik * 0,40 soʻm)	360,0
ishlab chiqarilishi hisobot davrida boshlangan va tugatilganlari (57 ming birlik * 0, 95 soʻm)	5415,0
Yakuniy zahiralar
moddiy xarajatlar (2000 * 0,55 soʻm)		165
qoʻshilgan xarajatlar (1000 * 0,40 soʻm)		60
Jami	6541,5	225
Tekshirish:
tayyor mahsulot	6541,5
tugallanmagan ishlab chiqarish	225,0
	6766,5

Shu jadvalning quyi qismidagi tekshirishning keltirilish ma’nosi shundaki, agar tekshirish natijasida tafovut, ya’ni chetlanishlar aniqlansa, ishlab chiqarilayotgan bir dona miqdoridagi tayyor mahsulot tannarxi oʻsha miqdorga toʻg‘rilanadi – korrektirovka qilinadi.

Ombordan berilgan asosiy materiallar (yig‘uv tsexida nobud boʻlgan X ni ham hisobga olganda)	6500	13730
Omborga qaytarilgan asosiy materiallar	135	275
Asosiy ishlab chiqarishdagi ishchilar mehnatiga toʻlangan haq (mexanika tsexida kamchiliklarni tugatishga ketgan 20 soatga toʻlangan haqni qoʻshganda)	9090	11 200
Asosiy ishlab chiqarishdagi ishchilar stavkasi boʻyicha yordamchi ishchilar mehnatiga toʻlangan haq	2420	2960
Qoʻshimcha ish vaqtiga qoʻshimcha haq	450
Moylash vositalari	520	680
Texnik xizmat koʻrsatish	720	510
Boshqalar	1200	2 150

Materiallarning qiymati har oyning oxirida oʻrtacha tortilgan qiymat asosida aniqlanadi.
Bir oyda U va X materiallari harakati toʻg‘risida axborot:

	U Material			X Material
Zahiralar dastlabki qoldig‘i	1050 kg	(qiymati 529,75 sh.b.)	6970 kg		(qiymati 9 946,5 sh.b.)
	600 kg	har kg 0,5 sh.b.	16 000 kg		har kg 1,46 sh.b.
	500 kg	har kg 0,5 sh.b.
	400 kg	har kg 0,52 sh.b.
Ombordan berildi	1430 kg		8 100 kg
Omborga qaytarildi			30 kg