Mavzu: Kanallarning gidravlik hisobi

Suyuqlik oqimining asosiy gidrodinamik xarakteristikasi sifatida r –gidrodinamik bosimning skalyar kattaligi va zarrachaning harakat tezligining (i) vektor kattaligini ko‘rsatish mumkin. Suyuqlik harakatlanayotgan muhit-ning turli qo‘zg’almas nuqtalarida bosim turli qiymatlarga ega bo‘lishi bilan birgalikda, vaqtning turli qiymatlarida ixtiyoriy qo‘zg’almas nuqtada bu kattalik turli qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin.

Ya’ni:
bunda,
Gidrodinamikaning ikki xil masalasi
Suyuqlik harakati bilan tanishganda, asosan, ikki xil masalaning yechimini topishga to‘g’ri kelishi mumkin:
- tashqi masala, ya’ni, suyuqlik oqimi ma’lum bo‘lib, suyuqlikning o‘zi aylanib oqib o‘tayotgan qattiq jismga ta’siri;
- ichki masala, suyuqlikka ta’sir etayotgan kuchlar (hajmiy, masalan, og’irlik kuchi) berilgan bo‘lib, oqimning gidrodinamik xarakteristikasi – bosim, tezlik va hokazolarni topish.
Suyuqlik kinematikasi
Suyuqlik harakatini o‘rganishda ikkita usul qo‘llaniladi: Lagranj va Eyler usullari.
Lagranj usuli – bu usulda harakatlanayotgan suyuqlikning har bir zarrachasi ko‘riladi, ya’ni suyuqlik zarrachasining harakati uning troektoriyasi bo‘lib kuzatiladi.
Suyuqlik harakatini bu usulda o‘rganish murakkab matematik ifodalarni talab etadi.
Eyler usuli – bu usulda berilgan bir vaqtda suyuqlik zarrachalarining tezlik maydoni aniqlanadi.
Bu usul ancha qulay bo‘lib, «Gidravlika»da asosan Eyler usuli qo‘llanidi.
OQIMNING ASOSIY GIDRAVLIK ELEMENTLARI
Sarf–vaqt davomida harakat kesimidan o‘tayotgan suyuqlik miqdori-Q
Sarf o‘lchov birligi
Elementar oqimcha sarfi
Oqim sarfi
Xo‘llangan perimetr – oqim va qattiq sirt chegarasi
To‘g‘ri to‘rtburchak kanal uchun
Trapesiadal kanal uchun
Silindrik quvurlar uchun
Gidravlik radius – oqim harakat kesimi ω ning xo‘llangan pirimetri χ ga nisbati
To‘o‘ri to‘rtburchakli kanal uchun;
Trapesiadal kanallar uchun;
Silindrik quvurlar uchun;
O‘rtacha tezlik – suyuqlik sarfining harakat kesimiga nisbati
Tekkis harakat asosiy tenglamasi