Mavzu: Katta guruhlar turlari

Mavzu:Katta guruhlar turlari
Shaxsning shakllanishi va rivojlanishida kichik ijtimoiy guruhlar va shaxslararo muloqotning roli qanday bo'lishidan qat'i nazar, ularning o'zlari tarixiy jihatdan o'ziga xos ijtimoiy normalar, qadriyatlar va ijtimoiy psixologiyaning boshqa muhim elementlarini yaratmaydi. Bu elementlar madaniy va mafkuraviy tizimlar bilan umumlashtirilgan yirik ijtimoiy guruhlarning tarixiy tajribasi asosida shakllanadi, u kichik guruh orqali shaxsga o‘tadi. Bularga ijtimoiy sinflar, etnik birlashmalar (millatlar, millatlar) kiradi, ular mavjudlik davomiyligi, paydo bo'lish va shakllanish qonuniyati bilan tavsiflanadi; olomon, tomoshabinlar va boshqalar, tasodifiylik, qisqa muddatli mavjudlik va boshqalarga asoslangan. Har qanday ijtimoiy sub'ekt singari, katta ijtimoiy guruhlar ham turli mezonlarga ko'ra tasniflanadi. Bog'lanish xarakteriga ko'ra odamlarning ikki xil katta jamoalari ajralib turadi: 1) ijtimoiy sinflar, etnik guruhlar va boshqalar. Ob'ektiv ijtimoiy aloqalar asosdir. Odamlarning bu guruhlarga mansubligi ularning irodasi, ongi bilan oldindan belgilanmaydi, balki ob'ektiv omillar ta'sirining natijasidir; 2) partiyalar, jamoat, kasbiy birlashmalar va boshqalar.. Inson ularga ma'lum maqsad va qadriyatlar asosida birlashishga ongli intilish natijasida keladi. Yashash muddatiga koʻra uzoqroq (sinflar, millatlar) va qisqaroq (mitinglar, olomon va boshqalar) yirik ijtimoiy guruhlar farqlanadi. Tashkil etish xususiyatiga koʻra yirik ijtimoiy guruhlar oʻz-oʻzidan paydo boʻlgan (olomon, jamoat) va ataylab tashkil etilgan (birlashmalar, partiyalar va boshqalar)ga boʻlinadi. Ijtimoiy psixologiya ham shartli (jins-yosh, kasbiy) va real katta guruhlarni ajratadi. Tasniflashning muhim xususiyati kontakt va o'zaro ta'sirdir. Shunday qilib, yaqin aloqada bo'lgan haqiqiy katta guruhlarga, birinchi navbatda, mitinglar va yig'ilishlar nazarda tutiladi. Katta guruhlar yopiq yoki ochiq bo'lishi mumkin. Eng keng tarqalgani katta guruhlarning jamiyatning tarixiy rivojlanishi jarayonida shakllangan, ijtimoiy munosabatlar tizimida ma'lum rol o'ynaydigan va davomiyligi, barqarorligi (etnik, kasbiy, yosh va jins guruhlari) bo'yicha farqlanadigan ijtimoiy guruhlarga bo'linishi. va boshqalar) va o'z-o'zidan paydo bo'lgan beqaror, qisqa muddatli (olomon, tomoshabinlar, tomoshabinlar) jamoalar.
Yirik ijtimoiy guruhlar ijtimoiy xulq-atvorning o'ziga xos regulyatorlari - odatlar, an'analar, axloqning ta'sir doirasiga kiradi. Ushbu regulyatorlar ijtimoiy amaliyot bilan shakllanadi, ular bilan guruh bog'lanadi. Til katta ijtimoiy guruhlarning muhim xususiyatidir. Usiz etnik guruhlar mavjud bo'lolmaydi. Boshqa guruhlarning belgisi (kasbiy, yosh va boshqalar) nutqning bir turi sifatida jargondir. Katta ijtimoiy guruhlarning hayotiy pozitsiyasining o'ziga xos xususiyatlari xulq-atvorni tartibga soluvchilar bilan birgalikda ularning turmush tarzini shakllantiradi. Katta ijtimoiy guruhning turmush tarzi jamiyat hayotining barqaror tipik shakllari yig'indisidir.Xalqlar, sinflar, boshqa ijtimoiy guruhlar, alohida shaxslar turmushining tipik shakllari moddiy va ma'naviy ishlab chiqarishda, ijtimoiy-siyosiy va oilaviy-maishiy sohalarda namoyon bo'ladi. Hayot tarzidan kelib chiqib, odamlar qanday yashashi, ular qanday manfaatlarga amal qilishlari, tafakkuri nima ekanligini aniqlash mumkin. Bunday holda, tahlil mavzusi aloqaning maxsus shakllari, aloqalar va munosabatlar turi, qiziqishlar, qadriyatlar va ehtiyojlar bo'lishi mumkin. Jamiyatning turmush tarzi uning jamiyatga, mehnatga, boshqa jamoalar va shaxslarga munosabatidan dalolat beradi. Katta ijtimoiy guruhlarning har bir turi faqat o'ziga xos xususiyatlar bilan ta'minlanganligi sababli, boshqalardan sezilarli darajada farq qiladi (etnik guruh professionaldan farq qiladi), ularning umumiy xususiyatlari o'ziga xos mazmunga ega bo'lishi kerak. Yirik ijtimoiy guruhlarni oʻrganishda etnografiya va etnopsixologiya, qiyosiy tadqiqotlar, sotsiologiya, statistik tahlil, psixolingvistika va boshqalar shugʻullanadi.
Katta guruhlar psixologiyasining tuzilishi turli psixik xususiyatlar, psixik jarayonlar va psixik holatlardan iborat. Aniqroq aytganda, katta guruhlar psixologiyasining eng muhim elementlarini taqsimlash barqaror shakllanish (milliy xarakter, an'analar, urf-odatlar, didlar va hissiy sohani dinamik shakllanish (ehtiyojlar, manfaatlar) sifatida) sifatida o'z ichiga oladi. Guruhning ruhiy tuzilishi va unga taalluqli shaxsning aqliy tarkibi bir xil emas, chunki guruh psixologiyasining shakllanishiga jamoaviy tajriba ta'sir qiladi, uning o'zlashtirilishi darajasi bilan belgilanadi. individual psixologik xususiyatlar. Shunday qilib, guruhning psixologik xususiyatlari har bir shaxsga xos xususiyatlarning oddiy yig'indisi emas, balki barcha shaxslarga xos, xarakterli xususiyatlarni ifodalaydi. Yirik ijtimoiy guruhlar psixologiyasining tipik belgilari axloq, an’ana va urf-odatlarda mustahkamlangan. Bu ijtimoiy psixologiyani madaniyatning ayrim mahsulotlarini tahlil qilish bilan tavsiflangan etnografiya usullaridan foydalanishga undaydi. Ushbu usullardan foydalanish shakllaridan biri madaniyatlararo tadqiqotdir. Gap qiyosiy tadqiqotlar haqida bormoqda (turli madaniyatlarni, ijtimoiy guruhlarni solishtiring). Ko'pincha ijtimoiy psixologiya katta ijtimoiy guruhlar psixologiyasini tahlil qilganda, sotsiologiya uchun an'anaviy usullardan, ayniqsa statistik tahlilning turli usullaridan foydalanadi. Tilshunoslik sohasidagi texnikalar ham ijtimoiy psixologiya uchun kam uchraydigan narsa emas, chunki katta ijtimoiy guruhlarni o'rganish jarayonida belgilar tizimlarini tahlil qilish kerak. Ijtimoiy guruh (jamoa) - bu yaxlitlik bilan ajralib turadigan va ijtimoiy-tarixiy harakatning mustaqil sub'ekti sifatida harakat qiladigan haqiqatda mavjud bo'lgan, empirik ravishda qat'iy belgilangan odamlar to'plami. Turli xil ijtimoiy guruhlarning paydo bo'lishi, birinchi navbatda, ijtimoiy mehnat taqsimoti va faoliyatning ixtisoslashuvi kabi hodisalar bilan, ikkinchidan, tarixan shakllangan turmush sharoitlari bilan bog'liq. Ijtimoiy guruhlar va ularning turlari va shakllari favqulodda xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Shunday qilib, ular miqdoriy tarkibi (kichik va ko'p) va mavjud bo'lish muddati (qisqa muddatli - bir necha daqiqadan va barqaror, ming yillar davomida mavjud) va ishtirokchilar o'rtasidagi bog'liqlik darajasida farq qilishi mumkin. barqaror va tasodifiy, amorf shakllanishlar). Ijtimoiy guruhlarning soniga qarab turlari: 1. Kichik. Ular bir-birini yaxshi biladigan va umumiy ish bilan band bo'lgan kam sonli ishtirokchilar (2 dan 30 kishigacha) bilan ajralib turadi. Bunday guruhdagi munosabatlar to'g'ridan-to'g'ri. Bunga oila, do'stlar guruhi, maktab sinfi, samolyot ekipaji va boshqalar kabi jamiyatning boshlang'ich birliklari kiradi. 2. Katta. Ular ijtimoiy tuzilmada bir xil mavqega ega bo'lgan va bu borada umumiy manfaatlarga ega bo'lgan ko'plab odamlar yig'indisini ifodalaydi. Yirik ijtimoiy guruhlarning turlari: qatlam, sinf, millat va boshqalar. Shu bilan birga, bunday agregatlardagi ulanishlar tobora ko'proq bilvosita bo'lib bormoqda, chunki ularning soni juda katta. Ijtimoiy guruhlarning o'zaro ta'sir xususiyatiga qarab turlari 1. Boshlang'ich, unda ishtirokchilarning bir-biri bilan o'zaro ta'siri shaxslararo, to'g'ridan-to'g'ri, kiraverishdagi tengdoshlar, do'stlar, qo'shnilar guruhining yordamini o'z ichiga oladi. 2. Ikkilamchi, o'zaro ta'sir umumiy maqsadga erishish bilan bog'liq va rasmiy xarakterga ega. Misollar: kasaba uyushmalari, ishlab chiqarish partiyalari. Mavjudlik faktiga qarab ijtimoiy guruhlarning turlari: 1. Nominal, maxsus ajratilgan odamlarning sun'iy ravishda qurilgan populyatsiyasini ifodalovchi Misollar: shaharlararo poezdlarning yo'lovchilari, ma'lum bir markadagi kir yuvish kukuni xaridorlari. 2. Haqiqiy guruhlar, mavjudlik mezoni real belgilar (daromad, jins, yosh, kasb, millat, yashash joyi). Misollar: ayollar, erkaklar, bolalar, ruslar, shaharliklar, o'qituvchilar, shifokorlar. Tashkil etish usuliga qarab ijtimoiy guruhlarning turlari: 1. Faqat rasman tan olingan tashkilotlar doirasida tashkil etiladigan va mavjud bo'lgan rasmiy guruhlar. Misollar: maktabdagi sinf, Dinamo futbol klubi. 2. Norasmiy, odatda ishtirokchilarning shaxsiy manfaatlari asosida vujudga keladigan va mavjud bo'lib, ular rasmiy guruhlarning maqsadlariga to'g'ri keladi yoki ular bilan farqlanadi. Misollar: she'riyat ixlosmandlari to'garagi, bard qo'shiqlari muxlislari klubi. Demak, jamiyatdagi munosabatlarning real sub’ektlari real odamlar, alohida shaxslar emas, balki bir-biri bilan o’zaro munosabatda bo’lgan, maqsad va manfaatlari u yoki bu tarzda kesishuvchi turli ijtimoiy guruhlar yig’indisidir, deyishimiz mumkin.Ijtimoiy guruh nima degan savolga javob berish uchun siz qadim zamonlarga qaytib, insoniyat jamiyatda doimo saqlanib qolganligini yodda tutishingiz kerak. Ibtidoiy jamiyatda jamiyatga birlashgan guruhlar vujudga kelgan. Shuning uchun ham shaxs va jamiyat o‘rtasidagi bog‘liqlik bo‘lgan umumiy maqsadni ko‘zlagan kishilar uyushmasi ijtimoiy guruh deb ataladi. Ijtimoiy va shaxslararo munosabatlar o'rtasidagi bog'liqlikni o'rganishning uslubiy muammolari. Agar biz ijtimoiy psixologiya, birinchi navbatda, odamlarning haqiqiy ijtimoiy guruhlarga qo'shilishi fakti bilan belgilanadigan inson xatti-harakati va faoliyatining modellarini tahlil qilishidan kelib chiqadigan bo'lsak, bu fan duch keladigan birinchi empirik fakt bu aloqa va o'zaro ta'sir faktidir. odamlar o'rtasida. Bu jarayonlar qanday qonuniyatlarga ko'ra shakllanadi, ularning turli shakllarini nima belgilaydi, tuzilishi qanday; nihoyat, ular inson munosabatlarining butun murakkab tizimida qanday o'rinni egallaydi? Ijtimoiy psixologiya oldida turgan asosiy vazifa – shaxsning ijtimoiy voqelik to‘qimalariga “to‘qilishi”ning o‘ziga xos mexanizmini ochib berishdir. Agar biz ijtimoiy sharoitlarning shaxs faoliyatiga ta'sirining natijasi nima ekanligini tushunmoqchi bo'lsak, bu zarur. Ammo qiyinchilik shundaki, bu natijani shunday talqin qilish mumkin emaski, avvaliga qandaydir "ijtimoiy bo'lmagan" xatti-harakatlar paydo bo'ladi, keyin esa unga "ijtimoiy" narsa qo'shiladi. Shaxsni avvalo o'rganish, shundan keyingina uni ijtimoiy aloqalar tizimiga kiritish mumkin emas. Shaxsning o'zi, bir tomondan, allaqachon ushbu ijtimoiy aloqalarning "mahsuloti", ikkinchidan, ularning yaratuvchisi, faol ijodkoridir. Shaxs va ijtimoiy aloqalar tizimining o'zaro ta'siri (ham makrotuzilma - butun jamiyat, ham mikrotuzilma - bevosita muhit) bir-biridan tashqarida bo'lgan ikkita alohida mustaqil sub'ektning o'zaro ta'siri emas. Shaxsni o'rganish har doim jamiyatni o'rganishning ikkinchi tomonidir. Demak, eng boshidanoq shaxsni ijtimoiy munosabatlarning umumiy tizimida ko'rib chiqish muhimdir, bu jamiyat nima, ya'ni. ba'zi "ijtimoiy kontekstda". Bu "kontekst" shaxs va tashqi dunyo o'rtasidagi haqiqiy munosabatlar tizimi bilan ifodalanadi. Psixologiyada munosabatlar muammosi katta o'rin tutadi, bizning mamlakatimizda u asosan V.N. asarlarida rivojlangan. Myasishchev (Myasishchev, 1949). Aloqalarni tuzatish umumiyroq metodologik printsipni amalga oshirishni anglatadi - tabiiy ob'ektlarni atrof-muhit bilan munosabatlarida o'rganish. Shaxs uchun bu bog'liqlik munosabatlarga aylanadi, chunki shaxs shu munosabatda sub'ekt, bajaruvchi sifatida beriladi va shuning uchun uning dunyo bilan aloqasida, Myasishchevning fikricha, aloqa ob'ektlarining rollari qat'iydir. tarqatilgan. Hayvonning tashqi dunyo bilan ham aloqasi bor, lekin hayvon, Marksning mashhur iborasiga ko'ra, hech narsaga "tegishli" emas va umuman "mansub" emas. Har qanday munosabat mavjud bo'lgan joyda, u "men uchun" mavjud, ya'ni. u insoniy munosabat sifatida ko'rsatiladi, u sub'ektning faoliyati tufayli yo'naltiriladi. Ammo gap shundaki, insonning dunyo bilan bu munosabatlarining mazmuni, darajasi juda xilma-xildir: har bir shaxs munosabatlarga kirishadi, lekin butun guruhlar ham bir-biri bilan munosabatlarga kirishadi va shuning uchun odam ko'p va xilma-xil munosabatlarning mavzusi bo'lish. Bu xilma-xillikda, birinchi navbatda, munosabatlarning ikkita asosiy turini ajratib ko'rsatish kerak: ijtimoiy munosabatlar va Myasishchev shaxsning "psixologik" munosabatlari. Ijtimoiy munosabatlarning tuzilishini sotsiologiya o‘rganadi. Sotsiologik nazariyada ijtimoiy munosabatlarning har xil turlarining ma'lum bir bo'ysunishi aniqlanadi, bu erda munosabatlarning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, mafkuraviy va boshqa turlari ajratiladi. Bularning barchasi birgalikda ijtimoiy munosabatlar tizimidir. Ularning o'ziga xosligi shundaki, ular individ bilan oddiygina "uchrashadi" va bir-biri bilan "bo'ladi", balki ma'lum bir ijtimoiy guruhlar (sinflar, kasblar yoki jamiyat sohasida rivojlangan boshqa guruhlar) vakillari sifatida shaxslardir. mehnat taqsimoti, shuningdek, siyosiy hayot sohasida tashkil etilgan guruhlar, masalan, siyosiy partiyalar va boshqalar). Bunday munosabatlar yoqtirish yoki yoqtirmaslik asosida emas, balki jamiyat tizimida har bir kishi egallagan ma'lum bir pozitsiya asosida quriladi. Shuning uchun bunday munosabatlar ob'ektiv shartli bo'lib, ular ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi yoki ushbu ijtimoiy guruhlarning vakillari sifatidagi shaxslar o'rtasidagi munosabatlardir. Demak, ijtimoiy munosabatlar shaxssizdir; ularning mohiyati aniq individlarning o‘zaro ta’sirida emas, balki aniq ijtimoiy rollarning o‘zaro ta’siridadir. Ijtimoiy rol - bu u yoki bu shaxsning ijtimoiy munosabatlar tizimida egallagan ma'lum bir pozitsiyasini belgilash. Aniqroq aytganda, rol "ma'lum bir pozitsiyani egallagan har bir kishidan kutiladigan funktsiya, me'yoriy tasdiqlangan xatti-harakatlar modeli" (Kon, 19b7, 12-42-betlar) deb tushuniladi. Ijtimoiy rolning umumiy konturlarini belgilovchi bu umidlar ma'lum bir shaxsning ongi va xulq-atvoriga bog'liq emas, ularning sub'ekti shaxs emas, balki jamiyatdir. Ijtimoiy rolni tushunishga shuni qo'shimcha qilish kerakki, bu erda nafaqat huquq va majburiyatlarni belgilash ("kutish" atamasi bilan ifodalangan), balki ijtimoiy rolning muayyan turlar bilan bog'liqligi ham muhimdir. shaxsning ijtimoiy faolligi. Shuning uchun ham aytish mumkinki, ijtimoiy rol “ijtimoiy zaruriy ijtimoiy faoliyat turi va shaxsning xulq-atvori tarzidir” (Buyeva, 1967, 46-55-betlar). Bundan tashqari, ijtimoiy rol har doim ijtimoiy baholashning muhriga ega: jamiyat ba'zi ijtimoiy rollarni ma'qullashi yoki rad etishi mumkin (masalan, "jinoyatchi" kabi ijtimoiy rol tasdiqlanmagan), ba'zida bu ma'qullash yoki rad etish farqlanishi mumkin. turli ijtimoiy guruhlar o'rtasida rolni baholash ma'lum bir ijtimoiy guruhning ijtimoiy tajribasiga muvofiq butunlay boshqacha ma'nolarga ega bo'lishi mumkin. Shuni ta'kidlash kerakki, ma'lum bir shaxs ma'qullangan yoki rad etilgan emas, balki, birinchi navbatda, ijtimoiy faoliyatning ma'lum bir turi. Shunday qilib, rolni ko'rsatib, biz odamni ma'lum bir ijtimoiy guruhga "baxsh qilamiz", uni guruh bilan aniqlaymiz. Aslida, har bir shaxs bir emas, balki bir nechta ijtimoiy rollarni bajaradi: u buxgalter, ota, kasaba uyushma a'zosi, futbol jamoasi o'yinchisi va boshqalar bo'lishi mumkin. Tug'ilganda odamga bir qator rollar beriladi (masalan, ayol yoki erkak bo'lish), boshqalari hayot davomida olinadi. Biroq, ijtimoiy rolning o'zi har bir konkret tashuvchining faolligi va xatti-harakatini batafsil aniqlamaydi: barchasi shaxsning rolni qanchalik o'zlashtirgani va ichki qabul qilishi bilan bog'liq. Ichkilashtirish akti ma'lum bir rolning har bir o'ziga xos tashuvchisining bir qator individual psixologik xususiyatlari bilan belgilanadi. Binobarin, ijtimoiy munosabatlar, garchi o'z mohiyatiga ko'ra rolga asoslangan, shaxssiz munosabatlar bo'lsa ham, haqiqatda o'zining konkret namoyon bo'lishida ma'lum bir "shaxsiy rang" kasb etadi. Garchi tahlilning ba'zi darajalarida, masalan, sotsiologiya va siyosiy iqtisodda, bu "shaxsning rang-barangligi" dan mavhum bo'lish mumkin bo'lsa-da, u haqiqat sifatida mavjud va shuning uchun bilimning maxsus sohalarida, xususan, ijtimoiy psixologiyada shunday bo'lishi kerak. batafsil o‘rganilgan. Shaxssiz ijtimoiy munosabatlar tizimida shaxs sifatida qolib, odamlar muqarrar ravishda o'zaro ta'sirga, muloqotga kirishadilar, bu erda ularning individual xususiyatlari muqarrar ravishda namoyon bo'ladi. Shu sababli, har bir ijtimoiy rol xatti-harakatlarning mutlaq to'plamini anglatmaydi, u har doim o'z ijrochisi uchun ma'lum bir "imkoniyatlar doirasi" ni qoldiradi, uni shartli ravishda ma'lum bir "rol ijro etish uslubi" deb atash mumkin. Aynan shu diapazon shaxsiy bo'lmagan ijtimoiy munosabatlar tizimidagi munosabatlarning ikkinchi qatorini - shaxslararo (yoki ularni ba'zan, masalan, Myasishchev deb ataganidek, psixologik) qurish uchun asos bo'ladi. Sxematik ravishda buni ijtimoiy munosabatlar tizimining maxsus tekisligining bo'limi sifatida ko'rsatish mumkin: iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va boshqa turdagi ijtimoiy munosabatlarning ushbu "bo'limida" topilgan narsa shaxslararo munosabatlardir. Ushbu tushuncha bilan, nima uchun shaxslararo munosabatlar kengroq ijtimoiy butun shaxsga ta'sir qilishda "vositachi" bo'lib tuyulishi aniq bo'ladi. Oxir oqibat, shaxslararo munosabatlar ob'ektiv ijtimoiy munosabatlar bilan shartlanadi, lekin yakuniy tahlilda. Amalda ikkala munosabatlar qatori birgalikda berilgan va ikkinchi qatorni kam baholamaslik munosabatlarni va birinchi qatorni chinakam chuqur tahlil qilishga xalaqit beradi. Ijtimoiy munosabatlarning turli shakllari doirasida shaxslararo munosabatlarning mavjudligi, go'yo aniq shaxslarning faoliyatida, ularning muloqot va o'zaro ta'sirida shaxssiz munosabatlarning amalga oshirilishidir. Shu bilan birga, ushbu amalga oshirish jarayonida odamlar o'rtasidagi munosabatlar (shu jumladan, ijtimoiy munosabatlar) qayta ishlab chiqariladi. Boshqacha qilib aytganda, bu ijtimoiy munosabatlarning ob'ektiv tuzilishida shaxslarning ongli irodasi va maxsus maqsadlaridan kelib chiqadigan lahzalar mavjudligini anglatadi. Aynan shu erda ijtimoiy va psixologik to'g'ridan-to'g'ri to'qnash keladi. Shuning uchun ijtimoiy psixologiya uchun ushbu muammoni shakllantirish juda muhim ahamiyatga ega. Munosabatlarning taklif etilayotgan tuzilishi katta oqibatlarga olib keladi. Shaxslararo munosabatlarning har bir ishtirokchisi uchun bu munosabatlar har qanday munosabatlardagi yagona haqiqat bo'lib tuyulishi mumkin. Garchi haqiqatda shaxslararo munosabatlarning mazmuni pirovard natijada ijtimoiy munosabatlarning u yoki bu turi bo'lsa-da, ya'ni. ma'lum bir ijtimoiy faoliyat, lekin mazmuni va undan ham ko'proq ularning mohiyati asosan yashirin bo'lib qoladi. Shaxslararo, shuning uchun ijtimoiy munosabatlar jarayonida odamlar o'zaro fikr almashishlariga, o'z munosabatlaridan xabardor bo'lishlariga qaramay, bu xabardorlik ko'pincha odamlarning shaxslararo munosabatlarga kirganligi haqidagi bilimdan uzoqqa bormaydi. Ijtimoiy munosabatlarning individual lahzalari ularning ishtirokchilariga faqat shaxslararo munosabatlar sifatida taqdim etiladi: kimdir "yovuz o'qituvchi", "ayyor savdogar" va boshqalar sifatida qabul qilinadi. Kundalik ong darajasida, maxsus nazariy tahlilsiz, aynan shunday holat. Shuning uchun xulq-atvor motivlari ko'pincha bu bilan izohlanadi, munosabatlarning yuzaki, rasmida berilgan, ammo bu rasm ortidagi haqiqiy ob'ektiv munosabatlar bilan emas. Shaxslararo munosabatlar ijtimoiy munosabatlarning haqiqiy voqeligi ekanligi bilan hamma narsa yanada murakkablashadi: ularning tashqarisida biror joyda "sof" ijtimoiy munosabatlar mavjud emas. Shuning uchun deyarli barcha guruh harakatlarida ularning ishtirokchilari ikki sifatda namoyon bo'ladi: shaxssiz ijtimoiy rolning ijrochilari va noyob insoniy shaxslar sifatida. Bu "shaxslararo rol" tushunchasini insonning ijtimoiy munosabatlar tizimida emas, balki faqat guruh aloqalari tizimida, uning ushbu tizimdagi ob'ektiv o'rni asosida emas, balki o'z o'rnini belgilash sifatida kiritish uchun asos beradi. shaxsning individual psixologik xususiyatlari asosida. Bunday shaxslararo rollarning misollari kundalik hayotdan yaxshi ma'lum: guruhdagi shaxslarni "ko'ylak-yigit", "taxtadagi yigit", "ko'ylakchi" va hokazo. Ijtimoiy rolni bajarish uslubida shaxsiy xususiyatlarning ochilishi guruhning boshqa a'zolarida javoblarni uyg'otadi va shu bilan guruhda shaxslararo munosabatlarning butun tizimi vujudga keladi.