Mavzu: Keyingi avlod abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladigan texnologiyalar, ularni ishlash prinsipi, afzalliklari va kamchiliklari

Keyingi avlod abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladigan texnologiyalar, 

ularni ishlash prinsipi, afzalliklari va kamchiliklari  

Reja: 

 

1. 

Keyingi avlod abonent kirish tarmoqlari 

2.  Qo’llaniladigan texnalogiyalar 

3.  Afzalliklari va kamchiliklari 

4.  Xulosa 

5.  Foydalanilgan saytlar va adabiyotlar ro’yxati. 

---

Kirish 

Ushbu fan dasturi, «Keyingi avlod konvergent tarmoqlari» faniga tegishli bo’lgan 

barcha  mavzular  bo’yicha  talabalarga  Davlat  ta’lim  standartlari  asosida  yetkazilishi 

shart  bo’lgan  minimum  bilimlar  va  ko’nikmalarni  to’la  qamrab  olgan.  Hozirgi  kunda 

turli  darajalardagi  telekommunikatsiya  tarmoqlarining  rivojlanishi  ancha  yuqorilab 

ketgan  va  ma’lumot  almashishga  bo’lgan  talab  kundan  kunga  ortib  bormoqda. 

Shuning uchun mavjud bo’lgan an’anaviy aloqa tarmoqlari bilan birga aloqaning yangi 

xizmatlari  talablarini  hisobga  oluvchi  axborotlashgan  infratuzilmani  yaratish  va  joriy 

etish dolzarb vazifalardan biri bo’lib qolmoqda. Shularni nazarda tutgan holda mazkur 

namunaviy  o’quv  dasturida  mavjud  bo’lgan  tarmoqlarning  kamchiliklari, 

kommutatsiyalash  usullari,  keyingi  avlod  tarmoqlariga  o’tish  sabablari,  tarmoqning 

konvergentsiya  holati,  keyingi  avlod  konvergent  tarmoqlarining  tuzilish  tamoyillari, 

NGN  tarmoqlarining  arxitekturasi,  NGN  tarmoqlarida  qo’llaniladigan  transport 

tarmog’i va abonent kirish tarmoqlari texnologiyalari, konvergent tarmoq xizmatlariga 

bo’lgan  talablar,  xizmatlarning  turlari,  NGN  tarmoqlarida  qo’llaniladigan 

protokollarning  turlari,  chaqiriqlarni  boshqaruv  tizimi,  keyingi  avlodning  mahalliy, 

shahar  va  shaharlararo  multiservisli  tarmoqlarining  tuzilish  printsiplari  va  rivojlanish 

istiqbollari  yoritilgan.  Shuningdek  o’quv  dasturida  rejalashtirilgan  mavzular,  mavjud 

bo’lgan  va  kelgusidagi  tarmoqlarni,  unda  qo’llaniladigan  turli  texnologiyalarni, 

xizmatlarni  amalda  taxlil  qilish  uchun  talabalarni  bilimini  mustaxkamlash, 

shakllantirish,  axborotni  uzatishga  asoslangan  xollatlarini  va  printsiplarini, 

fundamental tushunchalarini nazariy mustaxkamlashdan iborat. 

 

 

 

---

 

 

Kanallarni  kommutatsiyalash  (KK)ga  ega  bo’lgan  tarmoqlar  Kanallarni 

kommutatsiyalash  (KK)ga  ega  bo’lgan  tarmoqlar,  afzalliklari  va  kamchiliklari,  KKning 

ishlash  tamoyili.  Raqamli  kommutatsiya  tizimlari.  Raqamli  kommutatsiya  tamoyillari, 

signalizatsiya,sinxronizatsiya 

va 

signallarni 

boshqarish 

usullari. 

Paketlarni 

kommutatsiyalash  (PK)ga  ega  bo’lgan  tarmoqlar  Paketlarni  kommutatsiyalash  (PK)ga 

ega bo’lgan tarmoqlar, afzalliklari va kamchiliklari, PKning ishlash tamoyili, paketlarni 

uzatish  mexanizmlari  (datagramm  uzatish  va  virtual  kanallar).  Konvergent  tarmoqlar 

Konvergent  tarmoqlar.  Keyingi  avlod  konvergent  tarmoqlarining  asosiy  ta’rif  va 

tushunchalari. Konvergentsiya holatiga o’tish sabablari. NGN konvergent tarmoqlarini 

qurilish tamoyillari Keyingi avlod konvergent tarmoqlarining qurilish tamoyillari. NGN 

tarmoqlarini joriy qilish istiqboli. 6 NGNning transport tarmoqlari NGNning transport 

tarmoqlari.  Transport  tarmoqlarini  va  kirish  tarmoqlarini  NGN  tarmoqlariga  o’tishda 

takomillashtirish zarurati. NGN tarmoqlarida transport satxini qo’llash variantlari NGN 

tarmoqlarida  transport  satxini  qo’llash  variantlari,  MPLS  NGSDH,  Ethernet  transport 

tarmoqlari,  NGN  transport  tarmoqlarida  CWDM  texnologiyasini  qo’llash.  Kirish 

tarmog’i  evolyutsiyasi  Kirish  tarmog’i  evolyutsiyasi.  NGN  kirish  tarmoqlari,  kirish 

tarmoqlarining  zamonaviy  holati  va  rivojlanish  istiqbollari.  Kirish  texnologiyalarining 

klassifikatsiyasi  va  asosiy  tavsiflari  Turli  kirish  texnologiyalarining  asosiy  tavsiflari, 

qo’llaniladigan  muhit  bo’yicha  kirish  texnologiyalarining  klassifikatsiyasi,  yangi  kirish 

texnologiyalarining  klassifikatsiyasi.  NGN  tarmoqlarida  chaqiriqlarni  boshqarish 

tizimlari  Mavjud  va  istiqbolli  chaqiriqlarni  boshqaruv  tizimlarini  qurish  xususiyatlari, 

NGN tarmoqlarida chaqiriqlarni boshqarish tizimlari. Mediashlyuzlar Mediashlyuz  

---

 

turlari,  vazifalari  va  xarakteristikalari.  Dasturiy  kommutator  SoftSwitch  Dasturiy 

kommutator  SoftSwitch  bazasi  asosidagi  keyingi  avlodning  NGN  tarmoqlari.  NGNda 

IMSning  imkoniyatlari  IMS  arxitekturasi  va  uning  imkoniyatlari.  IMS  va  SoftSwitch 

tizimlarini  qiyoslash  IMS  va  SoftSwitch  tizimlarini  qiyoslash.  NGN  tarmoqlarini 

boshqaruv  protokollari  NGN  tarmoqlarini  boshqaruv  protokollari,  NGNda 

protokollarning  o’rni  va  ahamiyati,  NGN  tarmoqlarida  chaqiriqlarni  boshqaruv 

protokollarining funktsional vazifalari. SIP va SIP-T, N.323 protokollari. Megaco/H.248 

protokollari Megaco/H.248 protokollari. 7  BICC. SIGTRAN protokollari BICC. SIGTRAN 

protokollari. Zamonaviy aloqa xizmatlari konvergentsiyasi va keyingi avlod xizmatlari. 

Zamonaviy  aloqa  xizmatlari  konvergentsiyasi  va  keyingi  avlod  xizmatlari.  NGN 

tarmoqlarida  xizmatlar  konvergentsiyasining  asosiy  yo’nalishlari,  konvergent 

xizmatlarga  sharoit  yaratish,  aloqa  xizmatlarining  klassifikatsiyasi,  yangi  xizmatlarni 

yaratish zarurati, turli texnologiyalar bazasi asosida keyingi avlod xizmatlarini taqdim 

etish.  Konvergent  tarmoq  xizmatlari  Konvergent  tarmoq  xizmatlari.  Bazaviy  va 

qo’shimcha xizmat turlari. Turli satxlarda NGN tarmoqlarini qo’llash NGN tarmoqlarini 

qurish  yo’llari,  muammolari,  arxitekturasi,  NGN  tarmoqlariga  o’tish  stsenariysini 

qo’llash,  keyingi  avlodning  shaxarlararo  aloqa  tarmog’i,  shaharlararo  tarmoq 

arxitekturasi, NGN ga o’tishda mahalliy va uzoqdagi stantsiyalarni birlashtirish. Keyingi  

---

 

avlodning shahar va qishloq aloqa tarmoqlari Mavjud ShTS lar, ularning kamchiliklari, 

shahar  telefon aloqa tarmoqlarini takomillashtirish zarurati,  paketli  tarmoqlarni joriy 

qilishning asosiy yo’nalishlari,  mahalliy satxda Triple Play  xizmatlarini  taqdim etuvchi 

mavjud  sxema.  NGN  tarmoqlariga  o’tishda  stsenariylarni  ishlab  chiqish  NGNga 

o’tishda  ShTSlarning  muammolari,  NGN  tarmoqlariga  o’tishda  stsenariylarni  ishlab 

chiqish  bosqichlari.  TfUF  va  NGN  abonentlarining  o’zaro  bog’lanishi  TfUF  va  NGN 

abonentlarining  o’zaro  bog’lanishi.  NGN  tarmoqlarida  axborot  xavfsizligi  NGN 

tarmoqlarida  axborot  xavfsizligi.  NGN  tarmoqlarida  axborot  xavfsizligi  arxitekturasi. 

Amaliy  mashg’ulotlarni  tashkil  etish  bo’yicha  ko’rsatma  va  tavsiyalar  Amaliy 

mashg’ulotlarda  talabalar,  keyingi  avlod  konvergent  tarmoqlarining  tuzilish 

tamoyillarini,  ular orqali signallarning shakllanishini, signallarning  turli  parametrlarini 

xisoblash  va  o’lchash  usullarini  o’rganadilar.  Amaliy  mashg’ulotlarning  taxminiy 

tavsiya etiladigan mavzulari: x Vaqtli va fazoviy kommutatsiyalash bloklarining tuzilish 

printsipini o’rganish; 8 x Paketli kommutatsiyalash blokini tuzilish printsipini o’rganish; 

x  Chaqiriqqa  xizmat  ko’rsatish  jarayonini  o’rganish;  x  AMG,  TMG,  DSLAM 

mediashlyuzlarini  o’rganish;  x  Huawei  firmasining  SoftX  (SoftSwitch)  ni  o’rganish;  x 

MSANning  tuzilishi  va  ishlash  printsipini  o’rganish;  x  IADning  tuzilishi  va  ishlash 

printsipini o’rganish; x Tarmoqqa xDSLni ulanish texnologiyasi va integrallashgan IAD 

ulanish texnologiyalarini, xDSL va IAD qurilmalarini tarmoqqa ulanish texnologiyalarini  

---

 

o’rganish; x SIP protokoli bazasi asosida IP-telefoniya tarmog’ini qurishni o’rganish; x 

SIP  xabarlari.  SIP  signalizatsiyasini  o’rganish;  x  NGN  tarmoqlari  uchun  xizmatlar 

klassifikatsiyasi. Abonent ulanishlarining ISDN, V 5.1, V 5.2 turlarini o’rganish; x MGCP 

va  H.248/MEGACO  protokollari  bo’yicha  ulanishni  o’rnatish;  x  Multiservisli  tarmoq 

uskunalarini  qurish  va  hisoblash.VPNni  qurish.  x  Keyingi  avlod  konvergent 

tarmoqlarning  qurilmalari  bilan  tanishish;  x  Softswitch  ZXSS10SS1b  dasturiy 

kommutatorning  funktsional  sxemasi  va  imkoniyatlarini  o’rganish;  x  ZXJ10  raqamli 

kommutatorning  funktsional  sxemasi  va  imkoniyatlarini  o’rganish;  x  SoftSwitch 

qurilmasining platalarini o’rganish; x ZXMSG 9000 mediashlyuz qurilmasini NetNumen 

U31  dasturiy  ta’minoti  yordamida  o’rganish;  x  Mini  MSAN  ZXDSL  9806H  qurilmasini 

NetNumen  U31  dasturiy  ta’minoti  yordamida  o’rganish;  x  ADSL  profilini  Telnet  va 

NetNumen  yordamida  yaratish;  x  NGN  tarmog’i  hamda  TATU  filiali  IP  tarmog’i 

o’rtasida  o’zaro  aloqani  tashkil  qilish;  x  H.248  foydalanuvchisini  ZXSS10-SS1b 

qurilmasiga  NetNumen  U31  dasturiy  ta’minoti  yordamida  qo’shish;  x  SIP 

terminallarini  ro’yxatdan  o’tkazish  jarayoni;  x  SGM  (Koinot)  misolida  abonent 

kontsentratorining funktsiyasi, tuzilishi, qurilma majmuasi, stativlarning vazifasini  

---

 

o’rganish. Amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha kafedra pofessoro’qituvchilari 

tomonidan  ko’rsatma  va  tavsiyalar  ishlab  chiqiladi.  Unda  talabalar  asosiy  ma’ruza 

mavzulari  bo’yicha  olgan  bilim  va  ko’nikmalarini  amaliy  masalalar  yechish  orqali 

yanada  boyitadilar.  Shuningdek  darslik  va  o’quv  qo’llanmalar  asosida  talabalar 

bilimlarini  mustahkamlashga  erishish,  tarqatma  materiallardan  foydalanish,  ilmiy 

maqolalar va tezislarni chop etish orqali talabalar bilimini oshirish, masalalar yechish, 

mavzular bo’yicha ko’rgazmali qurollar tayyorlash va boshqalar tavsiya etiladi. 

Ishonchlilik, masshtablashtirish, kirishuvchanlik va boshqalarni yuqori darajasini 

ta`minlash. 

Transport  sathiga  quyidagi  talablar  qo`yiladi:  Aloqa  tugunidagi  qurilmalarning  yuqori 

ishonchliligini  ta`minlash;  Trafikni  boshqarishni  ta`minlash;  Masshtablashtirishni 

ta`minlash;  NGN  tarmog`ining  transport  sathi  ikkita,  kirish  tarmog`i  va  bazaviy 

tarmoqdan  tashkil  topgan.  Kirish  tarmog`i  abonent  liniyasi,  kirish  tuguni  va  uzatish 

tizimlari  (PDH/SDH)  dan  iborat.    Bazaviy  tarmoq  kanallarni  transportirovka  va 

kommutatsiyalash  vazifasini  bajaradi.  Bazaviy  tarmoq  quyidagi  3  ta  texnologiya 

sathlardan 

iborat: 

IP, 

ATM, 

MPLS 

(paketlarni 

kommutatsiyalash);SDH, 

Ethernet…(traktlarni  formatlashtirish);  FOC,  DRRL,  CC…(signallarni  uzatish  muhiti).  NGN 

ning  bazaviy  tarmog`i  quyidagilarni  o`z  ichiga  oladi:  Tranzit  tugunlari;  Abonentlarni 

multiservis  tarmog`iga  ulovchi  oxirgi  tugun;  Axborot,  chaqiruv,  ulash signallarini 

boshqaruvchilar;  UFTT,  MUT,  EAT  ga  ulovchi  shlyuzlar.  Kirish  sathi  turli  xil  aloqa 

vositalarini  (komp`yuter,  telefon  apparati,  faksimil`  apparati  va  boshqalar)  tarmoqqa 

ulanishini ta`minlaydi.Unda quyidagi texnologiyalar ishlatilidi: Simsiz aloqa texnologiyasi 

(Wi-Fi)  Kabel  televideniesi  tizimi  asosidagi  texnologiya  (DOCSIS,  DVB);  Optik  tolali 

texnologiya  (PON);Texnologiya  xDSL.  NGN  tarmog`ining  boshqaruv  tizimi  quyidagi 

rasmda  (1.3-rasm)  keltirilgan:  NGN  tarmog`ining  asosiy  xususiyati  shundaki,  paketlarni 

marshrutlash va uzatish hamda tarmoq qurilmalari (kanallar, marshrutizatorlar,  

---

 

kommutatorlar,  shlyuzlar)  fizik  va  mantiqiy  jihatdan  xizmatlar  va  chaqiruvlarni 

boshqarish  qurilmasidan  alohida  ajratilgan  bo`ladi.  Uni  quyidagi  rasmda  NGN 

tarmog`ining  bu  xususiyati  TELEKOMMUNIKATSIYA  dunyosidagi  boshqa  tarmoqlar,  IP-

tarmog`i,  UFTT  dan  ajratib  turadi.  Barchamizga  ma`lumki  hozirda  respublikamizda  NGN 

tarmog`ini  qurish  ishlari  jadal  olib  borilmoqda.  Avtomatik  telefon  stantsiyalarida  (ATS) 

HUAWEI  kompaniyasining  C&CO8  kommutatsiya  tizimi  o`rnatilmoqda.  Bu  amalda  UFTT 

dan  asta-sekinlik  bilan  NGN  tarmog`iga  o`tishning  asosiy  omilidir.O`tishning  birinchi 

qadami  yuqorida  e`tirof  etganimizdek,  mavjud  tarmoqlarni  yagona  tarmoqqa 

birlashtirishdir.  NGN  tarmog`ining  evolyutsiyasi  quyidagi  3  ta  bosqichga  bo`linadi:  1-