Мавзу: кириш фойдали қазилмалар тўҒрисида умумий малумот

Фойдали қазилма деб иқтисодиётда фойдаланиш учун сон ва сифат жиҳатдан яроқли бўлган табиий минерал моддага айтилади. Фойдали қа-зилмаларни тўғридан тўғри табиий ҳолда ёки бироз ишлов бериб сўнг ишлатиш мумкин.

• Фойдали қазилма деб иқтисодиётда фойдаланиш учун сон ва сифат жиҳатдан яроқли бўлган табиий минерал моддага айтилади. Фойдали қа-зилмаларни тўғридан тўғри табиий ҳолда ёки бироз ишлов бериб сўнг ишлатиш мумкин.
• Қазиб олинган фойдали қазилмалар минерал хомашё деб аталади.
• Фойдали қазилмаларнинг муҳим хусусиятларидан бири – уларнинг табиатда ниҳоят даражада аста-секинлик билан ҳосил бўлишидир. Улар минг, юз минг йиллар давомида бунёдга келади. Шунинг учун ҳам ҳозирда уларнинг захиралари дунё бўйича аста-секин камайиб бор-моқда.

Ҳозирги пайтда дунёда 150 дан ортиқ минерал хомашё қазиб олинмоқда. Саноат ёки қишлоқ хўжалигида бирон-бир маҳсулотни олиш учун катта миқдорда минерал хомашёни қайта ишлашга тўғри келади. Мисол учун: 1 т чўян олиш учун 2 т темир маъдани ва 0,6 т кокс керак, 1 т мис учун 100 т мис маъдани, 1 т никель учун 200 т никель маъдани, 1 т тантал учун 8000 т маъдан керак бўлади. Охирги 25 йилда минерал хомашё ишлатиш анча ўсди. Нефть ва газ 5 баробар, темир эса 3 баробар ошди.

• Ҳозирги пайтда дунёда 150 дан ортиқ минерал хомашё қазиб олинмоқда. Саноат ёки қишлоқ хўжалигида бирон-бир маҳсулотни олиш учун катта миқдорда минерал хомашёни қайта ишлашга тўғри келади. Мисол учун: 1 т чўян олиш учун 2 т темир маъдани ва 0,6 т кокс керак, 1 т мис учун 100 т мис маъдани, 1 т никель учун 200 т никель маъдани, 1 т тантал учун 8000 т маъдан керак бўлади. Охирги 25 йилда минерал хомашё ишлатиш анча ўсди. Нефть ва газ 5 баробар, темир эса 3 баробар ошди.

Ўзбекистонда юзга яқин фойдали қазилмаларнинг икки минг етти юзга яқин кони мавжуд. Мамлакатимизнинг минерал хомашё салоҳияти 3,3 трилион АҚШ доллари миқдорида баҳоланади. Ҳар йили 5,5 млдр. АҚШ доллари ҳисобида фойдали қазилмалар қазиб олинмоқда. Топилган газ захиралари республикамиз эҳтиёжини 35 йилга, нефть эса 30 йилгача қоплайди. Олтин захиралари бўйича Ўзбекистон жаҳонда 4-ўринда, мис бўйича 10–11-ўринда туради. Олтин ишлаб чиқариш умумий ҳажми бўйича дунёда саккизинчи ўринда ва аҳоли жон бошига ишлаб чиқаришда бешинчи ўринда туради. Мамлакатимизда топилган 30 та олтин конининг жами захираси 4000 тоннадан ошади. Катта захираларга эга бўлган 30 та уран кони бор. Ҳар йили 80 минг тонна мис қазиб олинмоқда

• Ўзбекистонда юзга яқин фойдали қазилмаларнинг икки минг етти юзга яқин кони мавжуд. Мамлакатимизнинг минерал хомашё салоҳияти 3,3 трилион АҚШ доллари миқдорида баҳоланади. Ҳар йили 5,5 млдр. АҚШ доллари ҳисобида фойдали қазилмалар қазиб олинмоқда. Топилган газ захиралари республикамиз эҳтиёжини 35 йилга, нефть эса 30 йилгача қоплайди. Олтин захиралари бўйича Ўзбекистон жаҳонда 4-ўринда, мис бўйича 10–11-ўринда туради. Олтин ишлаб чиқариш умумий ҳажми бўйича дунёда саккизинчи ўринда ва аҳоли жон бошига ишлаб чиқаришда бешинчи ўринда туради. Мамлакатимизда топилган 30 та олтин конининг жами захираси 4000 тоннадан ошади. Катта захираларга эга бўлган 30 та уран кони бор. Ҳар йили 80 минг тонна мис қазиб олинмоқда