Mavzu: Kirish. Istiqlol darsi

Javoblar:1.B 2. A 3. B 4.D 5.B

Uyga vazifa:Shoir hayoti va ijodi haqidagi ma’lumotlarni o’zlashtirish va “Mirrix yilduzi”ga she’rini yod olish

Oquvchilar bilimini baholash


Ko’rildi:

16.12.2014.y

Dir.o’rinb:

Adabiyot 8-sinf

Sana:23.12.2014.y-8-“A”;17.12.2014.y-8-“B”;

Mavzu: Fitrat. “O`git”, “Go`zalim, bevafo gulistonim” she`rlari

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy:Fitrat she`rlarining badiiy qimmati haqida bkmlar hosil qilish;

b) tarbiyaviy:o`quvchilar qalbida ona-Vatanga muhabbat,Vatanga xizmat,mehr-muhabbat,vafo,sadoqat tuyg’ularini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi:o’quvchilarning fikrlash salohiyati va dunyoqarashini takomillashtirish;

Dars turi:noan’anaviy;

Dars uslubi:bahs,ifodali o’qish,she’rlar tahlili;

Dars jihozi :Abdurauf Fitrat siymosi,tarqatmalar,qo’shimcha badiiy adabiyotlar,darslik;

Darsning borishi

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish.

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

1.Tarqatmalar asosida Abdurauf Fitrat hayoti va ijodi yuzasidan savol-javob;

2.”Mirrix yulduziga”she’rini yod ifodali aytish,she’r g’oyasi,badiiyati yuzasidan savol-javob;

Savollar

1.Fitrat qachon qayerda tug`ilgan?

2.Fitratning tahsil yo`nalishini aytib bering

3.Fitratning oilasi haqida gapiring.

4.Fitratning ilk asari qanday nomlanadi?

5.Fitratning ilmiy asarlarini sanab bering

6.Fitratning dramatik asarlarini sanab bering

7.Fitratning yangi maktablar u-n yozgan asarlari qaysi?

8.Fitratning o`zbek tili va adabiyotiga bag`ishlab yozgan asarlarini ayting

9.Fitratning “Mirrix yulduziga” she`rining bosh mavzusi nima haqida?

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.Abdurauf Fitratning “ O`gut” she’rini ofodali o’qish va she’rni tahlil qilish:

O’gut

Og`ir yigit,sening go`zal mungli ko`zingda

Bu millatning saodatin , baxtin o`qidim.

O`ylashingda , turishingda hamda o`zingda

Bu yurt uchun qutulishning borlig`in ko`rdim

Turma –yugur, tinma-tirish,bukilma-yuksal,

Hurkma-kirish,qo`rqma-yopish,yorilma-qozg`al!

Yel yo`lini tusib turgan eski bulutlarni

Yondirib qo`y,yirtib tashla, barchasin yo`q et.

Qilolmasang shu ishlarni,

Sening uchun xo`rlikdir bu…

Yiqil, yo`qol ,ket!

“O`gut” she`ri “Mirrix yulduziga” she`rining mantiqiy davomi sanaladi.Shoir “O`gut”da o`zi va millati dardlariga najotni topganday bo`ladi.Bu –najot xalqning og`ir-vazmin, mulohazakor, biroq yoniq ko`zlari yoniq farzandlari-yigitlaridir!

“O`gut” she`rining sarlavhasi zamirida “pand”, “nasihat”, “maslahat”, ma`nolari emas, balki ko`proq “chaqiruv”, “da`vat”, “uyg`otish” ma`nolari yotibdi.

II.She’r tahlili yuzasidan darslikda berilgan ma’lumotlarni o’zlashtirish.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I. “Go`zalim, bevafo gulistonim”she’rini ifodali o’qish va g’oyaviy-badiiy tahlil qilish.

Go`zalim,bevafo gulistonim,

Bog`i umrimda toza rayhonim,

G`am-u qayg`ularim hujumindan

Sen eding mehribon,nigahbonim.
Meni behuda tashlading-ketding,

Nega o`ldirmading-da tark etding.

“Go`zalim, bevafo gulistonim” she`ri Fitratning eng go`zal lirik she`rlaridan biri.Shoirning bu she`ri do`sti Cho`lponning ishqiy mavzudagi she`rlariga hamohangdir.She`r barmoq vaznida yozilgan.She`r lirik qahramoni uchun suyukli yor faqat ko`ngil quvonchi ,dildorlik ramzi emas.Uning ruhiyatini tinimsiz qaqshatadigan g`am-u qayg`ulardan panoh, qalbini yupatib taskin beruvchi mehribon ham u.She`rda tasvirlangan oshiq iztiroblari ,ruhiy holatlari go`zal tashbihlar bilan ifoda etilgan.

II.Sher yuzasidan darslikda berilgan matn ustida ishlash.

III.Test sinovi.

1.”O’gut ”she’rining zamirida qanday ma’no ustunlik qiladi?

A.Pand,nasihat B.Maslahat,burchni anglash

C.Chaqiruv,da’vat, uyg’otish D.Murojaat,da’vat

2.”Yigit omon bo’lsa,xavf-u xatar yo’q…” “O’gut ”misralariga ohangdosh bu misralar muallifi kim?

A.G’afur G’ulom B.Abdulla Oripov

C.Abdulla Qodiriy D.Cho’lpon

3.”Go’zalim,bevafo gulistonim”she’ri nima haqda

A.Chin muhabbat qissasi B.Shoirning iztirobli sevgi tarixi

C.Vafodor yor sadoqati D.Go’zal yor tasviri

4.”Go’zalim,bevfo gulistonim

Bog’i umrimda toza rayhonim” ,-misralarida qanday san’at qo’llanilgan?

A.Jonlantirish B.Qarshilantirish C.Tashbih D.Tazod

5.Fitrat Millatni uyg’otish va ongini yuksaltirishning muhim yo’nalishi deb biladi?

A.Matbuot,adabiyot va san’at B.Ma’rifat va m’naviyat

C.Tarix va kelajak D.O’zlikni anglash

Javoblar:1.C 2. A 3. B 4. C 5.A

Uyga vazifa:She’rlardan birini yod olish.

O’quvchilar bilimini baholash.

Ko’rildi:

17.12.2014.y

Dir.o’rinb:

Adabiyot 8-sinf

Sana:24.12.2014.y-8-“A”;2.12.2014.y-8-“B”;

Mavzu: G`afur G`ulom hayoti va ijodi,“Vaqt” she`ri

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: G`.G`ulom hayoti va ijodi haqida bkmlar hosil qilish,”Vaqt ”she’rini ifodali o’qish va g’oyaviy-badiiy tahlil qilish;

b) tarbiyaviy:o`quvchilar qalbida mehr-muhabbat,vaqtni qadrlash,ezgulik tuyg’ularini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi:o’quvchilarning fikrlash salohiyati va dunyoqarashini takomillashtirish;

Dars turi:yangi bilim berish;

Dars turi:suhbat,matn ustida ishlash,ifodali o’qish,tahlil;

Dars jihozi :darslik,tarqatmalar,G’afur G’ulom siymosi,asarlari;

Darsning borishi

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish.

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

1.Tarqatmalar asosida Abdurauf Fitrat hayoti va ijodi yuzasidan savol-javob;

2.Shoir ijodi asosida she’riy daqiqalar.

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.Aziz asrimizning aziz onlari

Aziz odamlardan so`raydi qadrin.

Fursat g`animatdir, shoh satrlar-la

Bezamoq chog`idir umr daftarin.

Ushbu go`zal to`rtlik muallifi kim?

Bolajon shoir ,akademik G`afur G`ulom 1903 –yil 10-mayda Toshkentning Qo`rg`ontegi mahallasida kambag`al oilada tug`ildi.Uning bolaligi juda og`ir kechdi.Yosh shoir avval eski maktabda keyinchalik yaqin qarindoshlarining ko`magi bilan rus-tuzem maktabida o`qidi.Muallimlar tayyorlaydigan kurslarni bitirib maktablarda dars bera boshlaydi.1923-yilda G`.G`ulom bolalar uyida tarbiyachi b/b ishlab ,hatto bir muddat mudir ham bo`ldi.Shu yillarda G`.G`ulom “Kambag`al dehqon”, “Qizil O`zbekiston”, “Sharq haqiqati” singari gazetalarda “Mushtum” jurnalida uning yuzlab katta-kichik maqolalari, felyetonlari bosilib chiqdi.1931-yilda shoirning ilk to`plami “Dinamo” nomi b-n bosilib chiqdi.1932-yilda esa “Tirik qo`shiqlar”nomli ikkinchi to`plami bosilib chiqdi.Shundan so`ngturli yillarda adibning quyidagi asarlari dunyo yuzini ko`rdi.

“Turksib yo`llarida”

“Yalovbardorlikka”

“Ko`kan” poemasi

“To`y”

“Ikki vasiqa” }balladalari

XX asrning 30-yillarida nasrda yozilgan asarlari:

“Netay”

“Yodgor”

“Tirilgan murda”

“Shum bola”kabilar bosilib chiqdi.

Urush yillarida “Sen yetim emassan”, “Oltin medal”, “Kuzzatish”, “Vaqt”, “Sog`inish”, “Bizning ko`chada ham bayram bo`lajak”, “Men-yahudiy” singari mumtoz she`rlari dunyo yuzini ko`rdi.1946-yilda “Sharqdan kelayotirman” to`plami uchun Davlat mukofotiga sazovor bo`ldi.1943-yilda akademik unvoni (Oybek b-n bir qatorda) berildi.1963-yilda “O`zbekiston xalq shoiri”unvoni berildi.Akademik shoir G`.G`ulom 1966-yil 10-iyulda vafot etdi.

II.G’afur G’ulom hayoti va ijodi yuzasidan darslikda berilgan ma’lumotlarni o’zlashtirish.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I.“Vaqt”she`ri falsafiy she`r hisoblanadi.G`afur G`ulom ijodiy tafakkuriga faylasufona mulohazakorlik, kichik tuyulgan hayotiy detallaridan katta umumlashmalar yasay olish xos edi.Bu nouob fazilatlar shoining 1945-yildafashizm ustidan qozonilgan g`alaba munosabati b-n yozgan “Vaqt” she`rida yaqqol ifodasini topdi.Shoir mazkur she`rda lahza (sekundning) mohiyatiga nazar tashlaydi:

Bir onning bahosin o`lchamoq uchun

Oltindan tarozu ,olmosdan tosh oz.

Nurlar qadami-la chopgan sekundning

Barini tutolmas ayhannos ovoz.

Zero,inson necha yil umr ko`rrishidan qat`iy nazar ,bu umrning asosini lahzalar tashkil etadi.Buyuk qahramonliklar ham, isnodli sharmandaliklar ham ayni lahzalar oralig`ida ro`y beradi.O`zini, o`zligini unutgan odam bir lahzada yo`l qo`ygan xatosi , qo`rqoqligi ,shijoatsizligi tufayli umrbod yuzi qora bo`lib qolishi hech gap emas.Va aksincha,Amir Temurdek ,Jaloliddin manguberdidek, Bobur Mirzodek bobolarimizning shon-shavkati aynan bir lahzada qabul qilganlari –qat`iy qarorlari ,biror lahza unutmaganlari-yurtga sadoqatlari tufayli abadiyatga daxldor bo`ldi.Bundan tashqari shoir she`rda shuhrat qozonmoqning yo`llari ko`p ekani ,biroq bu yo`llarning biri odamni sharmandali shuhratga olib kelsa, boshqasi abadiyatga olib borishini quyma satrlarda eslatadi:

Shuhrat qoldirmoqqa Gerostratdek

Diana ma`badin yoqmoq shart emas…

Faylasuf shoir G`.G`ulom o`zining mo`jazgina asari-“Vaqt” she`ri bilan lahzaga abadiy haykal qo`ydi.

II.”Vaqt”she’ridagi darslkdagi ma’lumotlar asosida bahs;

III.Test sinovi:

1.G’afur G’ulomning ilk she’riy to’plami

A.”Tirik qo’shiqlar” B.”Dinamo” C.”To’y” D.”Sog’inish”

2.Uning “To’y”,”Ikki vasiqa”asarlari qaysi janrda yozilgan?

A.She’r B.Hikoya C.Ballada D.Qissa

3.Adibning qissalari berilgan qatorni toping.

A.”Netay”,”Yodgor”,”Tirilgan murda”,”Shum bola”

B.”To’y”,”Ikki vasiqa” C..”Yodgor”,”Sen yetim emassan”

4.”Vaqt”she’ri nima munosabati bilan yozilgan?

A.G’alaba munosabati bilan B.Vaqtni qadrlashga da’vat munosabati bilan

C.Urushning ko’p davom etishidan D.Bolasini intizor kutgan otaga bag’ishlab

5.”Vaqt”she’rining asosiy g’oyasi

A.Vaqtni qadrlash B.Umrning tez o’tib borishi

C.O’zlikni anglash D.Insonlarning bir-biriga munosabati

Javoblar:_1._B_2._C_3._A_4._A_5.A'>Javoblar:1. B 2. C 3. A 4. A 5.A

Uyga vazifa:”Vaqt ”she’rini yod olish

O’quvchilar bilimini baholash: Ko’rildi:

Dir.o’rinb:

23.12.2014.y

Adabiyot 8-sinf
Sana:27.12.2014.y-8-“A”;24.12.2014.y-8-“B”;

Darsning mavzusi:4-nazorat ishi .Test sinovi

Darsning maqsadi:a)ta’limiy-II chorakda o’tilgan mavzular bo’yicha o’quvchilar bilimini test sinovi orqali sinash va o’quvchilar olgan bilimlarini baholash;

b)tarbiyaviy-o’quvchilarning bilim olishga bo’lgan qiziqishini oshirish;

d)rivojlantiruvchi-II chorakda olgan bilimlarn takomillashtirish va o’quvchilarning fikrlash salohiyatini takomillashtirish.

Darsning turi:yozma ish;

Darsning uslubi:suhbat,test sinovi,tahlil;

Darsning jihozi:nazorat ishi daftarlari,test tarqatmalari.

Darsning borishi:

Tashkiliy isklar:

Darsning caaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)nazorat ish daftarlarini tarqatish;

d)o’quvchilarning diqqatini darsga jalb qilish.

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.4-nazorat ishining mazmun-mohiyati asosida suhbat:

4-nazorat ishi –Test sinovi.II chorakda o’tilgan mavzular asosida o’quvchilar bilimi sinaladi va bilim,ko’nikma,malakalar tahlil qilinadi,test sinovi 20 ta savoldan iborat bolib,har bir test sinovida 4 ta javob berilgan,A,B,C,D-faqat bitr to’g’ri javobni belgilash talab qilinadi.

II.Test tarqatmalarini tarqatish.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I.Test sinovini o’tkazish va o’quvchilarning yozma nazorat ishini kuzatish,kerakli tushuncha,ko’rsatkichlar berib borish.

II.Nazorat ishi daftarlarini terib olish va o’quvchilarning bajargan test sinovlarini tekshirib,baholash

III.Test natijalarini izohlash va yol qo’yilgan kamchiliklarni tahlil qilib,to’g’ti javoblar bilan qiyoslash.

Ta’til topshiriqlari:1.II chorakda o’tilgan mavzularni takrorlash;

2.She’rlar yod olish.

3.Badiiy asarlar o’qib kelish na mutolaa qilish.

Ko’rildi:

23.12.2014.y

Dir .orinb:

Adabiyot 8-sinf

Sana:

Mavzu: G`afur G`ulom. “Sog`inish”she`ri.Nazariy ma`lumot: qofiya (2/2)

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: G’afur G’ulomning “Sog’inish”she’rini g’oyaviy-badiiy tahlil qilish,qofiya haqida bkmlar hosil qilish;

b) tarbiyaviy: o`quvchilar qalbida tinchlikni qadrlash,ota-onaga mehr-muhabbat tuyg’ularini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi: o’quvchilarning ifodali o’qish,she’r tahlil qilish malakasini oshirish,fikrlash salohiyatini takomillashtirish;

Dars turi:mustahkamlash;

Dars uslubi:ifodali o’qish,she’r tahlili,bahs;

Dars jihozi :G’.G’ulom siymosi,badiiy asarlari,II jahon urushi yuzasidan tasvirlar;

Darsning borishi :

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish.

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

1.Tarqatmalar asosida G’afur G’ulom hayoti va ijodi yuzasidan savol-javob;

2.”Vaqt ”she’ri asosida bahs va she’rni ifodali so’rash;

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.Aqliy hujum.

1.G`.G`ulom asarlari asosida yaratilgan filmlardan qaysilarni bilasiz?

2.G`.G`ulom qalamiga mansub she`rlarni ayting

3. “Shum bola” filmida bosh rolni kim ijro etgan?

4. “Vaqt” she`rining bosh mavzusi nima haqida?

5.G`.G`ulomning ilk to`plami qanday nomlanadi?

6.Qaysi to`plami uchun adib Davlat mukofotiga sazovor bo`ldi?

7.Nechanchi yilda kimlar qatori G`.G`ulomga akademik unvoni berildi?

8.G`.G`ulomning 100-yilligi yurtimizda qachon keng nishonlandi?

9. “Vaqt” she`rida o`zini unutmasliklari uchun ibodatxonaga o`t qo`ygan

shaxsning nomi tilga olinadi.Siz bu holatni qanday izohlaysiz?

10.Vaqt va uning qadri haqida gapiring.Sizningcha vaqt nima?

II.“Sog`inish” she`rida G`.G`ulom “o`zbek otasi”ning bo`rtma ,umumiy , hamma uchun tanish, yaxlit siymosini yaratadi.Bu she`rda otalarimizga xos bo`lgan jamiki fazilatlar o`z aksini topgan.Ularning samimiyligi , jonsarakligi, har doim ham oshkor qilinavermaydigan farzandga mehr-u muhabbati, kuzatuvchanligi , tantiligi,andishasi…barcha-barchasi shu she`rda namoyon bo`lgan.

Sizlarni keldi deb eshitgan kuni,

O`zing to`qib ketgan katta savatda

To`latib shaftoli olib chiqaman,

G`alaba kunlari yaqin ,albatta.

Shoir bu samimiy satrlarni 1942-yilda bitgan edi.Haqiqatda esa urush 1945-yilning may oylarida tugadi.Urushda omon qolgan jangchilar ayni shaftoli pishig`ida ortga qaytadilar.Shoirning chin dildan aytgan so`zlari ayni haqiqat bo`lib chiqdi.

II.”Sog’inish”she’rini ifodali o’qish va savol-tipshiriqlar ustida ishlash.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I.She`riy asarlar muayyan bir o`lchov –vazn asosidagi ritm(bir xil takrorlanuvchi ohang)ga ega bo`ladi.Ular o`zining musiqiyligi, his-tuyg`ular bo`rtma shaklda ifodalanishi bilan o`quvchiga tez va samarali ta`sir ko`rsatadi.Lirik satrlarda muayyan bir kayfiyatga alohida urg`u beriladi,ritmik ohang mazmun bilan uyg`unlashib ketadi.

She`r tuzilishida , uning musiqiyligini kuchaytirishda ohang hosil qiluvchi va uni kuchaytiruvchi qofiyaning katta ahamiyati bor. Misra yakunida so`z, qo`shimcha, ba`zan esa so`z birikmalarining ohangdosh bo`lib kelishi she`riy qofiya deyiladi.Qofiya lirik asarning musiqiyligi, ohangdorligi vat a`sirchanligini kuchaytiradi, asarning yod olinishini osonlashtiradi.She`r o`qiganimizda, uni yoddan aytganimizda yoki tinglaganimizda qofiya misraning tugaganligidan darak berayotganini yaqqol his etamiz:

Boshing egib, ta`zim ayla, shukrona ayt

Seni guldek erkalagan chaman uchun,

Osmonlarda yurgan bo`lsang , tuproqqa qayt,

Aytgil ,do`stim, nima qildik Vatan uchun?

She`riyatda qofiyaning bir necha turlari mavjud:to`liq(to`q) va to`liqsiz (och) qofiya, unlilar yoki undoshlar ohangdoshligiga asoslangan qofiyalar.

To`liq (to`q) qofiyada qofiyadosh so`zlarning tovush tarkibi to`la mos keladi:

“bahorim”- “dildorim”- “so`ralar”- “mo`ralar” kabi

To`liqsiz(och) qofiyalarda so`zlarning tovush tarkibi qisman mos keladi:

“dahriy”-“qahridan” , “tutun”- “Alovuddin” kabi

Qofiyalarning tartibi degan tushuncha ham bor.U she`r bandidagi misralarning o`zaro qofiyalanish tartibini anglatadi.

II.”Sog’inish ”she’ridagi qofiyadosh so’zlar ustida ishlash.

III.Shoirning boshqa badiiy adabiyotlardagi she’rlaridan o’qib,g’oyaviy-badiiy Mustahkamlash

1.G`.G`ulom asarlari asosida yaratilgan filmlardan qaysilarni bilasiz?

2.G`.G`ulom qalamiga mansub she`rlarni ayting

3. “Shum bola” filmida bosh rolni kim ijro etgan?

4. “Vaqt” she`rining bosh mavzusi nima haqida?

5.G`.G`ulomning ilk to`plami qanday nomlanadi?

6.Qaysi to`plami uchun adib Davlat mukofotiga sazovor bo`ldi?

7.Nechanchi yilda kimlar qatori G`.G`ulomga akademik unvoni berildi?

8.G`.G`ulomning 100-yilligi yurtimizda qachon keng nishonlandi?

9. “Vaqt” she`rida o`zini unutmasliklari uchun ibodatxonaga o`t qo`ygan

shaxsning nomi tilga olinadi.Siz bu holatni qanday izohlaysiz?

Uyga vazifa:

“Sog`inish” she`rini yodlash.

IV.Test sinovi:

1.”Sog’inish”she’rida asosiy timsol

A.O’zbek onasi B.O’zbek otasi C.O’g’il D.Vatan himoyachisi

2.She’rda qaysi meva badiiy tasvir vositasi sifatida olingan?

A. Shaftoli B.O’rik C.Olma D.Gilos

3.Ajratilgan so’zlarni izohlang.

Uzilgan bir kiprik abad yo’qolmas,

Shunchlar mustahkam xonayi xurshid.

Bugun sabza bo’ldi qishdagi nafas ,

Hozir qonda kezar ertagi umid.

A.Radif B.Qofiya C.Turoq D.Bayt

4.G’afur G’ulom qaysi to’plami uchun Davlat mukofotiga sazovor bo’lgan?

A.”Turksib yo’llarida” B.”Yalavbardorlikka”

C.”Ko’kan” D.”Sharqdan kelayotirman”

5.Adib 2003 yilda qaysi Davlat mukofoti bilan mukofotlangan?

A.”Buyuk xizmatlari uchun” B.”Shuhrat”

C.”O’zbekiston qahramoni” D.”Mustaqillik”

Javoblar:1. B 2. A 3. B 4. D 5.A

Uyga vazifa:”Sog’inish”she’rini yod olish va g’oyaviy-badiiy tahlil qilish.

O’quvchilar bilimini baholash.

Ko’rildi:

12.01.2015.y

Dir.o’rinb:

Adabiyot 8-sinf

Sana:

Mavzu: Takrorlash

Darsning maqsadi:

a)ta`limiy: O’tilgan mavzular yuzasidan takrorlash va olgan bilimlarni mustahkamlash;

b)tarbiyaviy: o`quvchilar qalbida ilm olish,adabiyotga ,badiiy asar o’qishga qiziqish ona Vatanga muhabbat tuyg`ularini tarbiyalash;

d)rivojlantiruvchi: o’quvchilar olgan bilimlarni takomillashtirish.

Dars turi : takrorlash

Dars uslubi: musobaqa,nazm gulshani,ijodiy ish.

Dars jihozi : adabiyot darsligi,tarqatmalar,badiiy asarlar,g’azallar.

Darsning borishi:

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida :

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kirob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish;

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.II chorakda o’tilgan shoir va shoiralar hayoti vaijodi yuzasidan tarqatmalar asosida savol-javob.(Alisher Navoiy,Nodira,Abdurauf Fitrat,G’afur G’ulom)

II.Qatorlararo musobaqa: II chorakda yod olingan she’rlar asosida bahr-u bayt:Alisher Navoiy,Nodira ,Abdurauf Fitrat va G’afur G’ulom she’rlari asosida

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I.Ijodiy ish:

Mehga yoqqan g’azal

Kel dahrni imtihon etib ket,

Sayri chamani jahon etib ket.

Bedardlarning jafolaridin

Faryod chekib,fig’on etib ket.

Shoira Nodira g’azallari o’zoga xos ohang,o’ziga xos ovoz,o’ziga xos jozibaga ega.Chunki unda shoira dard va hasratlarini qalban his etgan holda kuylaydi va o’quvchiga soda va ta’sirchan yetkaza oladi.Bu misralar ham ayricha zavq-shavq bilan o’qiladi.Ohangi ham shunga mos.Shu tariqa kuchli hayotsevarlik tuyg’usi singdiriladi.G’azalda umrni mazmunli,unumli o’tkazish g’oyasi ham targ’ib etilgan….

II.G’azalxonlik musobaqasi.

Uyga vazifa:O’tilgan mavzular asosida testlar,tarqatmalar tayyorlash.

O’quvchilar bilimini baholash.

Ko’rildi:

12.01.2015.y

Dir .o’rinb:

Adabiyot 8-sinf

Sana:

Mavzu: Maqsud Shayxzoda hayoti va ijodi. “Mirzo Ulig`bek” fojeasi

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: Maqsud Shayxzoda hayoti va ijodi haqida bolim va ma’lumotlar berish;

b) tarbiyaviy: o`quvchilarni ona-Vatanga muhabbat,adabiyotga qiziqish ,sadoqatlilik ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi:o’quvchilarning dunyoqarashi va fikrlash salohiyatini takomillashtirish;

Dars turi: yangi bilim berish;

Dars uslubi:suhbat,matn ustida ishlash,bahs;

Dars jihozi :darslik,Maqsud Shayxzoda siymosi,asarlari.

Darsning borishi

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish.

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

1.Tarqatmalar asosida G’afur G’ulom hayoti va ijodi yuzasidan savol-javob;

2.Shoir ijodidan yod aytib,tahlil qilish.

Darsning mohiyatini anglash boqichida:

1.“Iskandar Zulqarnayn” ertak-dostonini 5-sinfda o`tgan edik.Bu asar

kimning qalamiga mansub?

2.Maqsud Shayxzoda hayoti va ijodiga oid nimalarni eslaysiz?

Maqsud Shayxzoda 1908 yilda Ozarbayjonning Agdash (Oqtosh) shahrida shifokor oilasida tavallud topadi.Boshlang`ich va o`rta ma`lumotni o`zi tug`ilgan shahrida olgach ,Boku Oliy pedagogika institutiga sirtdan o`qishga kiradi.1925-yildan boshlab Darbanddagi 1-bosqich ozarboyjon maktabida , Bo`ynoqdagi ta`lim va tarbiya texnikumida o`qituvchi b/b ishlaydi.1927-yilda aksilinqilobiy tashkilot a`zosi sifatida qamoqqa olinib, 1928-yilning fevralida Toshkentga surgun qilinadi.Maqsud Shayxzoda Toshkentga kelgach ,turli gazeta-jurnallarda adabiy xodim, 1935-1938-yillarda O`zbekiston Fanlar Komiteti qoshidagi Til va adabiyot institutida ilmiy xodim, 1938-yildan vafotiga qadar Nizomiy nomidagi TDPIning o`zbek mumtoz adabiyoti kafedrasida dotsent vazifasida xizmat qiladi.

Shayxzoda o`zining dastlabki ijod namunalarini 1929-yildan boshlab e`lon qila boshlagan:

30-yillarda

“Loyiq soqchi”, “O`n she`r”, “Undoshlarim”, “Uchinchi kitob”, “Jumhuriyat”, “O`n ikki”, “yangi devon”, “Saylov qo`shiqlari” nomli she`riy to`plamlari nashr etildi.

Urush yillarida

“Kurash nechun”, “Jang va qo`shiq”, “Kapitan Gastello”, “Ko`ngil deydiki”, kabi she`riy to`plamlarini va “Jaloliddin Manguberdi” dramasini yozdi.

Urushdan keyingi yillarda “O`n besh yilning daftari”, “olqishlarim”, “Zamon torlari”, “Shu`la”, “Chorak asr devoni” kabi to`plamlarini nashr ettirdi.1958-yilda “Toshkentnoma” dostonini yozdi.

Maqsud Shayxzoda liro-epik janrda ham muvaffaqiyat bilan qalam tebratgan ijodkor.U “O`rtoq mulk”, “Tuproq va haq”, “Chirog`”, “O`rtoq”, “Meros”, “Ovchi qissasi”, “Iskandar Zulqarnayn”, “O`n birlar”, “Jenya”, “Oqsoqol” , “Ahmadjonning hikoyalari”, “Uchinchi o`g`il”, “Nurmat otaning tushi” kabi dostonlarning muallifidir.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I. “Mirzo Ulug`bek” tragediyasini sinfda rollarga bo`lgan holda o`qish

II. Savol va topshiriqlar ustida ishlash.

1. Maqsud Shayxzoda qalamiga mansub dramatik asarlarni sanab bering.

2.M.Shayxzodaning 1958-yilda yozilgan dostoni qanday nomlanadi?

3.M.Shayxzodaning tarixiy mavzudagi dramalarini sanab bering.

II.Test sinovi:

1.Maqsud Shayxzoda qayerda tavallud topgan?

A.Qirg’iziston B.Qozog’iston

C.Ozarbayjon D.Dog’iston

2.U qanday oilada tug’ilgan?

A.Shifokor B.O’qituvchi C.Olim D.Hunarmand

3.”Loyiq soqchi”,”Undoshlarim ”,”O’n she’r”,”Uchinchi kitob”…kabi she’riy to’plamlari qachon nashr etilgan?

A.1940-yillarda B.1930-yillarda

C.Urush davrida D.1950-yillarda

4.”O’rtoq mulk”,”Tuproq va haq”,”Choroq”,”O’rtoq”,”Meros”…kabi asarlari qaysi janrda yozilgan?

A.Doston B.Drama C.She’riy to’plamlar D.Nasriy asarlar

5.Urush davrida yozilgan asarlari to’g’ri berilgan qatorni toping.

A.”O’rtoq”,”Meros”,”Iskandar Zulqarnayn”

B.”Oqsoqol”,”Uchinchi o’g’il”,”Olqishlarim”

C.”zamon torlari”,”Shu’la”,”Chorak asr devoni”

D.”Kurash nechun”,”Jang va qo’shiq”,”kapitan gastello”,”Ko’ngil deydiki”

Javoblar:1.C 2.A 3.B 4.A 5.D

Uyga vazifa:

“Mirzo Ulug`bek” tragediyasini o`qib,mazmunini o`zlashtirish

Ko’rildi:

20.01.2015.y

Dir.o’rinb:

Sana:__________________________

Mavzu: 4-nazorat ishi

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: o`quvchilar egallagan bkmlarni nazorat qilish;

b) tarbiyaviy: o`quvchilarda ezgulikka muhabbat uyg`otish;

d) rivojlantiruvchi: og`zaki va yozma nutqni o`stirish

Dars tipi : Nazorat

Nazorat turi: Test

Test miqdori : 20 ta

Tekshiriladigan bkmlar soni : 20 ta

Reglament : 45 daqiqa

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism

2.Asosiy qism

Savollar	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
Javoblar
O`qituv- chining bahosi

Uyga vazifa:

Takrorlash

Sana:_______________________________

Mavzu: Takrorlash

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: chorak davomida egallangan bkmlarni takrorlash;

b) tarbiyaviy:o`quvchilar qalbida ezgulikni tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi:og`zaki va yozma nutqni o`stirish

Dars tipi : Takrorlash

Dars turi: Aralash

Dars usuli: Induktiv

Dars metodi: savol-javob

Dars jihozi : Mavjud ko`rgazmalar

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism

2.Asosiy qism

Takrorlash

1. Husayn Boyqaroning taxtga chiqishi Alisher Navoiy hayotida

qanday rol o`ynadi?

2. “Muqarrabi shohiy” unvoning ma`nosi va vakolati qanday?

3. Alisher navoiyning “O`zbekiston Milliy bog`i” da o`rnatilgan

haykali peshtoqida qanday misralar bitilgan?

4.Kim Alisher Navoiyga nisbatan “ko`p va xo`b” atamalarini

qo`llaydi?

5. Alisher Navoiy qalamiga mansub asarlardan 13 tasini sanab

bering.

6Alisher Navoiyning “qaro ko`zum ” radifli g`azalida qanday badiiy san`at qo`llangan?

7. Begona bayt deganda nimani tushunasiz?

8. “Sharqqa she`riyatni o`rgatib bo`lmaydi” fikrlarining muallifi kim?

9.Nodira atrofida qaysi shoiralar ijod qilgan edi?

10.Nodiraning ijodiy merosi haqida gapiring.

11.Nodira qaysi taxalluslar bilan ijod qilgan

12.Nodiraning turkiy evonidan nechta g`azal o`rin olgan?

13.Nodira ijodi va hayotida Amir Umarxonning o`rni qanday bo`lgan?

14.Fitratning tahsil yo`nalishini aytib bering

15.Fitratning ilk asari qanday nomlanadi?

16.Fitratning ilmiy asarlarini sanab bering

17.Fitratning dramatik asarlarini sanab bering

18.Fitratning yangi maktablar u-n yozgan asarlari qaysi?

19.Fitratning o`zbek tili va adabiyotiga bag`ishlab yozgan asarlarini ayting

20.Fitratning “Mirrix yulduziga” she`rining bosh mavzusi nima haqida?

21.G`.G`ulom asarlari asosida yaratilgan filmlardan qaysilarni bilasiz?

22.G`.G`ulom qalamiga mansub she`rlarni ayting

23. “Shum bola” filmida bosh rolni kim ijro etgan?

24. “Vaqt” she`rining bosh mavzusi nima haqida?

25.G`.G`ulomning ilk to`plami qanday nomlanadi?

26.Qaysi to`plami uchun G`.G`ulom Davlat mukofotiga sazovor bo`ldi?

27.Nechanchi yilda kimlar qatori G`.G`ulomga akademik unvoni berildi?

28.G`.G`ulomning 100-yilligi yurtimizda qachon keng nishonlandi?

29. “Vaqt” she`rida o`zini unutmasliklari uchun ibodatxonaga o`t qo`ygan

shaxsning nomi tilga olinadi.Siz bu holatni qanday izohlaysiz?

30. Maqsud Shayxzoda qalamiga mansub dramatik asarlarni sanab bering.

31.M.Shayxzodaning 1958-yilda yozilgan dostoni qanday nomlanadi?

32.M.Shayxzodaning tarixiy mavzudagi dramalarini sanab bering

Qatorlararo bahr-u bayt musobaqasi

Uyga vazifa:

Chorak davomida o`tilganlarni takrorlash.

Adabiyot 8-sinf

Sana:

Mavzu:Maqsud Shayxzoda . “Mirzo Ulug`bek” tragediyasi

Darsning maqsadi:

a) ta`limiy: “Mirzo Ulug`bek” tragediyasi haqida bilim va ma’lumotlar berish,asarni ifodali o’qib,g’oyaviy-badiiy tahlil qilish;

b) tarbiyaviy: og`uvchilar qalbida adolat,haqiqat,ilm ahliga va buyuk allomalarga ehtirom tyg’ularuni tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi: og`uvchilarning fikrlash salohiyati va dunyoqarashini takomillashtirish;

Dars turi:noan’anaviy;

Dars usuli:bahs,ifodali o’qish,asar tahlili;

Dars jihozi:darslik,”Mirzo Ulug’bek”tragediyasi,Mirzo Ulug’bek siymosi va tarixiy asarlar;

Darsning borishi

Tashkiliy ishlar:

Darsning chaqiriq bosqichida:

a)salomlashish,navbatchi axboroti;

b)kitob-daftarlar nazorati;

d)o’quvchilar diqqatini darsga jalb qilish.

O’tgan mavzu va uyga vazifani so’rash:

Takrorlash uchun savollar:

1.Maqsud Shayxzoda qachon va qayerda tug`ildi?

2.Maqsud Shayxzodaning Toshkentga kelish qolish sababini tushuntiring.

3.M.Shayxzoda o`z ijodini necha yoshida boshlagan va uning dastlabki she`rlari

Qachon nashr etilgan?

4. Maqsud Shayxzoda qalamiga mansub dramatik asarlarni sanab bering.

5.M.Shayxzodaning 1958-yilda yozilgan dostoni qanday nomlanadi?

6.M.Shayxzodaning tarixiy mavzudagi dramalarini sanab bering

7. “Mirzo Ulug`bek” tragediyasidagi Ulug`bek obrazi haqida gapiring.

Darsning mohiyatini anglash bosqichida:

I.Mirzo Ulug’bek haqida qanday ma’lumotlarga egasiz ,asarda Ulug’bek qanday timsollarda tasvir etilgan?

II.Mirzo Ulug`bek-Amir Temurning suyukli nabirasi, ya`ni to`rtinchi o`g`li Shohrux Mirzoning farzandi , u bobosi Temurning barcha yurishlarida ishtirok etgan.Buyuk olim va hukmdor haqida tarixiy ma`lumotlar juda ko`p.Shulardan biri Alisher Navoiyning “Majolis un-nafoyis” asaridir.Shoir bu asarning yettinchi majlisini temuriy shohlar ,sakkizinchi majlisini Husayn Boyqaroga bag`ishlaydi.Maqsud Shayxzoda mazkur asarni yaratishda jiddiy tayyorgarlik ko`rgani,dramani yozishda behisob ilmiy-tarixiy manbalarga murojaat qiladi.

Adib asarda Ulug`bek yashagan davrni , u hukmronlik qilgan saylov muhitini ko`z o`ngimizda yaqqol gavdalantirgan.Mirzo Ulug`bek hayotida ko`p voqealar yuz bergan.U oliy hukmdor , buyuk olim sifatida ko`p narsalarni o`z boshidan kechirgan.M.Shayxzoda asarga asosan ikki yo`nalishdagi voqealarni ,ya`ni saroy ixtiloflari va buyuk olim borgan ilmiy izlanishlarni yoritishga jazm qilgan.

Asar bilan tanishganimizda bizda ikki xil tuyg`u paydo bo`ladi.Mirzo Ulug`bek bir tomondan qattiqqo`l,butun Xurosonni o`z qo`lida saqlab qolish uchun har qanday chorani ko`rishga tayyor hukmdor sifatida , ikkinchi tomondan , ilm-fanning jonkuyari , jahonshumul kashfiyotlar qilgan olim, fan ahlini jonidan ortiq ko`radigan,biroq saroydagi fisq-fasod ,ig`vo ishlar oldida ojiz bir inson sifatida tasvirlanadi.

Dramada Ulug`bek qiyofasi uning ko`proq asardagi boshqa qahramonlar orqali ochiladi,masalan,Ali Qushchi, Sakkokiy, Shayxulislom Burhoniddin,Chin,Hind,Farang,Misr,Rus elchilari bilan bo`lgan muloqotda ilm-fan homiysi , buyuk olim, ma`rifat fidoyisi kabi xislatlari namoyon bo`lsa,Abdulatif Mirzo , uning mahrami Abbos,Qozi Miskin kabi saltanat dushmanlari ,ig`volarga bo`lgan munosabatida mutaassiblikka qarshi kurashgan ashaddiy kurashgan inson sifatidagi xarakteri ochiladi.

Darsning mustahkamlash bosqichida:

I.”Mirzo Ulug’bek ”tragediyasidan ifodali o’qish va asarni g’oyaviy – badiiy tahlil qilish:

Mirzo Ulug`bek hukmdor,katta saltanat egasi bo`lganiga qaramay , avvalo,insoniy fazilatlardan begona bo`lmagan ,o`z farzandiga mehribon ota.

Shu o`rinda marhum shoir Muhammad Yusufning Mirzo Ulug`bek xotirasiga bag`ishlab yozgan quyidagi misralari go`yo Ulug`bek tilidan aytilganini aytmasdan ilojimiz yo`q.

Sezmay qoldim o`shanda chog`im

Yulduzlarda ekan nigohim

Bilmadim ne edi gunohim

Men dardimni kimga aytaman

M.Shayxzodaning “Mirzo Ulug`bek” tragediyasi asosida rejissor Latif Fayziyev tomonidan “Ulug`bek yulduzi” nomli film suratga olingan.

II.Mustahkamlash uchun savollar:

1. Maqsud Shayxzoda qalamiga mansub dramatik asarlarni sanab bering.

2.M.Shayxzodaning 1958-yilda yozilgan dostoni qanday nomlanadi?

3.M.Shayxzodaning tarixiy mavzudagi dramalarini sanab bering

4. Mirzo Ulug`bek tragediyada qanday inson sifatida gavdalantiriladi?

5. “O`g`illardan yalchimagan ,benasib padar,

O`z shogirdin o`g`il deya topar tasalli” Ulug`bek qaysi shogirdini “o`g`lim”

deb tasalli topadi?

III.Test sinovi:

1.”Har kun besh bor aytar edim :butun yer yuzi

Torlik qilar,sig’dirolmas ikki….”Amir Temur nazdida dunyo dunyo qaysi ikki narsani bag’riga sig’dirolmaydi?

A.Quyoshni B.Podshoni C.Oyni D.Ro’yoni

2.”Xoja Ahror kelishini kutib quturgan,

Yovvoyi it qalandarlar daydib yurmoqda”,-deganda Abdurazzoq Samarqandiy

Kimlarni nazarda tutgan?

A.Abdulatif Mirzoning odamlari B.Taxt xoinlari

C.Abbos D.Adolat va haqiqat

3.Mirzo Ulug’bek “Farmonlarga oxirgi imzom”,-deganda Ulug’bek qaysi farmonni nazarda tutadi?

A.Piri Zindoniyni qamoqdan ozod qilishni

B.Abdulatif Mirzoga taxtni topshirishni

C.Ulug’bek rasadxonasida ishni to’xtamaslikni

D.Olimlarga adolatli munosabatda bo’lishni

4.Mirzo Ulug’bek necha yil taxga hukmronlik qiladi?

A.38 yil B.35 yil C.30 yil D.40 yil

5.”O’g’illardan yalchimagan ,benasib padar,

O’z shogirdin o’g’il deya topar tasalli?”

Bu o’rinda kim nazarda tutilgan?

A.Sakkokiy B.Abdurazzoq Samarqandiy

C.Ali Qushchi D.Bek Arslon