Mavzu: kobba-duglas ishlab chiqarish funksiyasi va uning xarakteristikalari kirish 1-bob ishlab chiqaris funsiyalari

1-BOB ISHLAB CHIQARIS FUNSIYALARI

1. 
   Ishlab chiqarish funksiyasi tushunchasi.
   

Duglas va Kobb 1927 yildan 1947 yilgacha matematika va iqtisod bo'yicha tadqiqot olib borganlarida, ular o'sha davrdan beri kamroq statistik ma'lumotlarni yig'ib, butun dunyodagi rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyoti haqida xulosa chiqarishdi: kapital va mehnat o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlik barcha mahsulotlarning haqiqiy qiymati vaqt ichida ishlab chiqarilgan.
Duglas va Kobbning taxminlari iqtisodiy nazariya va ritorika erda mantiqanidek, bu shartlarda kapital va mehnatning qanday aniqlanganini tushunish muhimdir. Bu erda kapital barcha texnika, ehtiyot qismlar, uskunalar, binolar va binolarning haqiqiy qiymatini ko'rsatadi, mehnat muhojirlari xodimlar tomonidan ishlaydigan ish soatlarida jami ish soatlariga to'g'ri keladi.
Asosan, bu nazariya mashinaning qiymatini va ishlayotgan shaxslar sonini bevosita ishlab chiqarishning yalpi mahsulotiga bog'liqligini bildiradi. Bu kontseptsiyada sog'lom fikrga ega bo'lishiga qaramasdan, 1947 yilda ilk bor chop etilganda Cobb-Duglas ishlab chiqarish funktsiyalari bir qator tanqidlarga uchragan.
Yaxshiyamki, Cobb-Duglas funktsiyalarining dastlabki tanqidiyligi tadqiqotga oid metodologiyasiga asoslangan bo'lib, asosan iqtisodchilar bu juftning haqiqiy ishlab chiqarish biznes kapitaliga, ish soatlariga aloqador bo'lgan davrda kuzatiladigan etarli statistik dalillarga ega emasligini ta'kidlamoqdalar ishlaydigan yoki to'liq ishlab chiqarish chiqimlari.
Milliy iqtisodiyotlar bo'yicha bu birlashtiruvchi nazariyani joriy qilgan Kobb va Duglas mikrofirma va makroiqtisodiy istiqbolga bog'liq bo'lgan global so'zlashuvni o'zgartirdi. Bundan tashqari, 1947 yilgi Qo'shma Shtatlardagi aholini ro'yxatga olish ma'lumotlari va Kobb-Duglas modelining ma'lumotlariga nisbatan qo'llanilgan 20 yillik tadqiqotlar natijasida nazariya to'g'ri bo'ldi. O'sha kundan boshlab, statistik agregatlar jarayonini engillashtiradigan bir qator o'xshash agregat va iqtisodga oid bir qator teoriyalar, funktsiyalar va formulalar ishlab chiqildi; Cobb-Duglas ishlab chiqarish funktsiyalari dunyodagi zamonaviy, rivojlangan va barqaror mamlakatlar iqtisodiyotini tahlil qilishda qo'llaniladi.
Ishlab chiqarish jarayoni kuzatilayotganda ko‘rish mumkinki mahsulot ishlab chiqarishda xom-ashyo, ish kuchi, texnika vositalari, elektr energiyasi, asosiy fondlar va boshqa resurslar bevosita qatnashadi va mahsulot hajmiga ta’sir etadi. Ishlab chiqarilgan mahsulot bilan unga sarflangan resurslar orasidagi bog‘lanishni ishlab chiqarish funksiyasi orqali ko‘rsatish mumkin. Umumiy holda ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko‘rinishda ifodalanadi.
y = f ( x1, x2,..., xm), (1.1)
bu yerda y - ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori; xi - resurslar sarfi.
Iqtisodiy jarayonlarni modellashtirishda asosiy bosqich - bu funksiya va omillar o‘rtasidagi aloqa shakllarini tanlashdir. Bunga yo tekshirmay - netmay mantiqiy fikrlarga asoslanib yoki amaliy tajriba, eksperimentlar asosida erishiladi. Bog‘liqliklar to‘plamidan iqtisodiy jarayoni xarakteriga muvofiqroq keladigan ishlab chiqarish funksiyasini tanlashga modellanayotgan ob’ektning texnologik, fizik - biologik va agrotexnik xarakteristikalarini o‘rganish asosida erishiladi.
Funktsiya va dalillar o‘rtasidagi bog‘liqlarni topish avval mazkur iqtisodiy jarayonga muvofiq keladigan empirik formulani topishdan iborat bo‘ladi. Empirik formula aloqa xarakterining yaqinlashtirilgan ma’nosini (qimmatini) gina anglatadi, demak, tanlab olingan ishlab chiqarish funksiyasi dalillar bilan o‘rganilayotgan aloqa qonunini nisbatangina ifodalaydi, bu esa nazariy ishlab chiqarish funksiyasiga o‘tish 156 lozimligini ko‘rsatadi.
Empirik bog‘liqlikdan nazariy funksiyaga o‘tish eng kichik kvadratlar usuli yordamida amalga oshiriladi. Uning mohiyati shunday parametrlarni topishdan iboratdirki, unda funksiyaning hisoblangan qiymatlari bilan uning haqiqiy qiymatlari o‘rtasidagi farq kvadratlari yig‘indisi eng minimal bo‘lib, quyidagicha ifodalanadi:
( ) (  ( ))  min 2 F x y™ f x (1.2)
Regressiya tenglamasi to‘g‘ri tanlangan bo‘lsa, bog‘liqlikning nazariy formasi o‘rganilayotgan aloqa qonuniyatlarini juda aniq aks ettiradi.

2.