Mavzu: Kolloidlarning olinishi va xossalari. Reja: Kolloidlarning olinishi

Mavzu: Kolloidlarning olinishi va xossalari.
Reja:

1. 
   Kolloidlarning olinishi
   
2. 
   Kolloidlarning xossalari
   

Kolloid eritmalar bir-biriga qarama-qarshi ikki usul bilan hosil 

qilinadi:
1. Yirikroq zarrachalami maydalash.
2. Molekuia yoki ionlardan yirikroq zarrachalar hosil qilish.
Birinchi usul dispergatsiya usuli, ikkinchi usul esa kondensat-
siya usuli deyiladi. Kolloid eritmalar hosil qilish uchun dispers 
faza zarrachalarining o’chamlari 1 mm dan 100 mm gacha 
bo’ladigan sharoit yaratish kerak.
Bunday zarracha hosil qilishning birinchi sharti: dispers faza moddasi dispersión muhitda mumkin qadar kam eruvehan bo’lishi lozim, ikkinchi sharti, sistemada dispers faza va dispersión muhit- dan tashqari, yana uchinchi modda ham bo’lishi kerak. Bu modda kolloid zarrachalar sirtiga yutulib, dispers faza bilan dispersión muhit zarrachalari o‘rtasida mustahkam bogManishni vujudga keltiradi.
Kolloid eritmalarni barqaror qiladigan moddalar sta- bitizatorlar deyiladi. Qattiq jismni maydalash uchun kolloid te- girmon ishlatiladi. Kolloid tegirmon yordami bilan zarrachalarning o’chami 10 mm dan 100 mm gacha bo'lgan kolloid eritma- lar hosil qilish mumkin. Kolloid tcgirmonida bo'yoq, oltingu- gurt, grafit, kvars va boshqa moddalaming kolloid eritmalari tayyor-  lanadi. Kolloid tegirmonda tayyorlangan grafit bug' qozonlariga 
solinganda qozonda quyqa paydo bo'lmaydi. Kolloid oltingugurt tibbiyotda dori sifatida va qishloq xo'jaligida zararkunandalaiga qarshi 
kurashda ishlatiladi. Kolloid eritmalar metallami elektr yordamida 
«changlatish», ultratovush yordamida changlatish, fizik konden- 
satsiya va kimyoviy kondensatsiya usullari bilan ham olinadi. Ki- 
myoviy kondensatsiya usuli kimyoviy reaksiyalar natijasida qiyin 
eruvchan cho'kmalar hosil boiishiga asoslangan. Bu usullar qa- 
toriga qaytarilish, oksidlanish, almashinish, gidroliz va boshqa 
reaksiyalarga asoslangan usullar kiradi.
Qaytarish usulida dispers faza chin eritmadan biror qaytaru- 
vchj modda yordamida qaytariladi, masalan:
1. 2HAuCI
4
+ 6H20 = 2[AuJ + 16HC1 + 3 0 2
2. Ag20 + H
2
= 2|Ag] + H20
Oltin va kumush zol tarzida hosil bo’adi. Qaytarish usuli bilan 
Au, Ag, Pd, Rh, Ru, Os, Hg, Bi, Cu, Te, Se zollari olinadi.
Oksidlash usulida molekular eritmani oksidlash yo‘li bilan kol­
loid eritma hosil qilinadi. Masalan:
H2S + O -> [S] + 
h
2
o
Bu reaksiyada oltingugurt zoli hosil bo’adi.
Almashinish usuli erimaydigan moddalar hosil bo‘ladigan ikki- 
yoqlama almashinish reaksiyalariga asoslanadi:
1. AgN0
3
+ NaCI = AgCl + NaNO,
2. 2HjAs0
3
+ 3H2S = As
2
S
3
+ 6H20
Gidroliz usuli bilan, ko‘pincha, metall gidroksidlaming kol­
loid eritmalari olinadi. Masalan, qaynab turgan suvga FeCl, erit- 
masi qo'shilsa, Fe(OH
)3
gidrolizi hosil bo‘ladi:
FeCI
3
+ 3H20 = Fe(OH
)3
+ 3HC1
8 Anorganik kimyo
113

V II B O B . ANORGANIK BIRJKMA- 

LARNING ASOSIY 
SINFLARI
Kimyoviy elementlar 300 mingdan ortiq anorganik birikma- 
lar hosil qiiadi. Bu birikmalar, asosan, quyidagilarga (4 sinfga) 
bo'linadi: 
1
) oksidlar; 2) asoslar; 3) kislotalar; 4) tuzlar.