Mavzu: Kommutatsiya jarayonlari va protokollariga oid iso/ip-rm modeli

Obyektga mo'ljallangan tahlil va loyihalash (object-
oriented analysis and design) ning bosh g'oyasi predmetga oid sohani va
masalaning mantiqiy yechimini obyektlar (tushunchalar va mohiyatlar) nuqtayi
nazaridan ko'rib chiqishdan iborat. Obyektga mo'ljallangan tahlil jarayonida
asosiy diqqat-e'tibor obyektlar (yoki tushunchalar)ning predmetga oid soha
atamalarida ta'riflash va tavsiflashga qaratiladi. Obyektga mo'ljallangan tahlil
jarayonida obyektga mo'ljallangan dasturlash tili vositalari bilan joriy qilinadigan
mantiqiy dasturiy obyektlar aniqlanadi. Bu dasturiy obyektlar atributlar va
metodlarni
o'z
ichiga
oladi.
Va,
nihoyat, konstruksiyalash (construction) yoki obyektga mo'ljallangan dasturlash
(object-oriented programming) jarayonida ishlab chiqilgan komponentlar va
sinflarning joriy qilinishi ta'minlanadi.
Obyektga mo'ljallangan tahlil va loyihalashning ayrim asosiy tamoyillarini
qisqacha ko'rib chiqamiz. Keyinchalik biz barcha ko'rib chiqilgan atamalarning
yanada aniqroq ta'rifini va yanada to'liqroq shifr yechimini beramiz.
—Avval talablar tahlili (requirements analysis) amalga oshiriladi hamda bu
paytda modellashtirilayotgan tizimda sodir bo'layotgan asosiy jarayonlar va
ularning pretsedentlar ko'rinishidagi ta'rifi ajratiladi. Pretsedent (precedent) —
predmetga oid sohada sodir bo'layotgan jarayonlarning matniy tavsifi.
•
Ikkinchi qadam. Predmetga oidsohaning obyektga mo'ljallangan tahlili 
(object-oriented domain analysis). Bu qadamning vazifasi jarayon
ishtirokchilarining faoliyat turlarini aniqlash hamda predmetga oid soha
elementlarining turli kategoriyalarini aks ettiruvchi konseptual model 
(conceptual model) ni tuzishdan iborat.
•
Uchinchi qadam. Bunda kim nima bilan shug'ullanayotganini ko'rib
chiqamiz. Aynan shu faoliyat obyektga mo'ljallangan loyihalash (object-
oriented design) deb ataladi va bunda asosiy diqqat-e'tibor majburiyatlarni
taqsimlashga qaratiladi. Majburiyatlarni taqsimlash (responsibility 
assignment) da ilovadagi turli dasturiy obyektlarning vazifa va
majburiyatlari ajratib ko'rsatiladi.

---

---

Obyektga mo'ljallangan tahlil va loyihalashning muhim momenti shundan

iboratki, bunda dasturiy tizim komponentlari o'rtasida majburiyatlar taqsimotini
malakali o'tkazish ko'zda tutiladi. Gap shundaki, obyektga mo'ljallangan tahlil va
loyihalashsiz ish ko'rib bo'lmaydi. Buning ustiga u robastlik, masshtablashish,
kengayishlik va takroran qo'llash imkoniyatiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi.
Obyektlarning majburiyatlari va o'zaro aloqalari sinflar diagrammasi (design 
class 
diagram) va o'zaro 
aloqalar 
diagrammasi 
(collaboration 
diagram) qo'llangan
holda
ifodalanadi.

1.Ob’ektlar
Ob’kt - mavxum (abstrakt) moxiyat bo’lib, u bizni o’rab turgan xaqiqiy olamning
tavsiflariga ega. Ob’ktlarni yaratish va ular ustida manipulyatsiya lar olib borish
- C++tilining qandaydir
aloxida imtiyozi emas
, balki ob’ktlarning tavsifi va ular
ustida o’tkaziladigan operattsiyalarni kodli konstruktsiyalarda o’zida
mujassamlantiradigan dasturlash metodologiyasi (uslubiyoti) ning natijasidir.
Dasturning xar bir ob’kti, xar qanday xaqiqiy ob’kt kabi, o’z atributlari va o’ziga
xos xulq-atvori bilan ajralib turadi. Ob’ktlarni turli kategoriyalarga ko’ra
tasniflash mumkin: masalan, mening «Cassio» raqamli qo’l soatim soatlar
klassiga mansub. Soatlarning dasturiy realizattsiyasi (ishlatilishi), standart xolat
sifatida, sizning komp’yuteringizning operattsiya tizimi tarkibiga kiradi.
2 . Klasslar
Xar bir klass klasslar tabaqalanishida (iyerarxiyasida) ma’lum o’rinni egallaydi.
Masalan, barcha soatlar vaqtni o’lchash asboblari klassiga (tabaqalanishda ancha
yuqori turgan) mansub, soatlar klassining o’zi esa xuddi shu mavzudagi ko’plab
xosila variattsiyalarini o’z ichiga oladi. SHunday qilib, xar qanday klass
ob’ktlarning biron-bir kategoriyasini aniqlaydi, xar qanday ob’kt esa biron-bir
klass ekzemplyari (nusxasi)dir.
3.Ob’ktli dasturlash
Ob’ktga mo’ljallangan dasturlash (OMD) - bu dasturchining asosiy diqqatini
ob’ktlarni ishlatish tafsilotlariga emas, balki ob’ktlar o’rtasidagi aloqalarga
qaratadigan metodika. Bu ma’ruzada OMD ning asosiy tamoyillari
(inkapsulyatsiyalash, vorislik,
polimorfizm
, klasslar va ob’ktlarning yaaratilishi)
C++Builder tilining vizual ishlov berish integrattsiyalangan muxitida qabul
qilingan yangi tushuncha va atamalar bilan izoxlanadi va to’ldiriladi.
SHuningdek, yangi imkoniyatlar (komponentalar, xususiyatlar, voqea-

---

---

xodisaning qayta ishlagichi) evaziga tilni kengaytirish tavsiflari xamda ANSI

C++ standartining oxirgi ko’shimchalari (shablonlar, nomlar fazosi, to’g‘ridan-
to’g‘ri va noaniq e’lonlar, dasturni bajarishda turlar identiftikattsiyasi, istisnolar)
ning tavsiflari keltiriladi.