Mavzu: Kommutatsiya jarayonlari va protokollariga oid iso/ip-rm modeli

6.Vorislik
Vorislik g‘oyasi ob’ktlar xulq-atvorini modifikattsiyalash muammosini xal qiladi
xamda OMD ga favqulotda kuch va moslashuvchanlik baxsh etadi. Vorislik,
deyarli xech qanday cheklanishlarsiz, siz yoki boshqa biron kimsa tomonidan
yaratilgan klasslarni izchil qurish va kengaytirish imkonini beradi. Eng oddiy
klasslardan boshlab, murakkablik jixatidan asta-sekin ortib boradigan, ammo
sozlanishi xam oson, ichki tuzilishi xam oddiy bo’lgan xosila klasslarni yaratish
mumkin.
Ayniqsa yirik dasturiy loyixalarni ishlab chiqishda vorislik tamoyilini xayotga
izchil tatbiq etish pasayib boruvchi tuzilmaviy dasturlash (umumiydan juz’iyga)
texnikasi bilan yaxshi moslashadi xamda ko’p o’rinda bunday yondoshuvni
rag‘batlantiradi. Bunda dastur kodining murakkabligi ancha kamayadi. Xosila
klass (avlod) o’z bazaviy klassining (otasining) xamda klasslar tabaqalanishidagi
o’zining barcha ajdodlarining xamma xususiyatlari, metodlari va voqealarini
voris qilib oladi.
Vorislik paytida bazaviy klass yangi atributlar va operattsiyalar xisobiga yanada
o’sadi. Xosila klassda odatda yangi ma’lumotlar a’zolari, xususiyatlar va
metodlar paydo bo’ladi. Ob’ktlar bilan ishlashda dasturchi odatda konkret
masalani xal qilish uchun eng to’g‘ri keladigan klassni tanlaydi xamda undan
bitta yoki bir nechta voris avlod yaratadiki ular o’z otaslarida mavjud
imkoniyatlardan ko’proq imkoniyatga ega bo’ladilar. Do’stona funktsiyalar
xosila klassga barcha tashqi klasslar ma’lumotlari a’zolariga kirish xuquqini olish
imkonini beradilar.
Bundan
tashqari
, voris qilib olinayotgan metodlardan, ularning bazaviy klassdagi
ishi avlodga to’g‘ri kelmasa, xosila klass ortiqcha yuklanishi mumkin. OMD da
ortiqcha yuklanishdan foydalanish xar qanaqasiga rag‘batlantiriladi, garchi bu
so’zning to’g‘ri ma’nosidan kelib chiqqanda, odatda ortiqcha yuklanishlar
tavsiya qilinmaydi. Agar metod bittadan ortiq bir nomdagi funktsiya bilan
assottsiyatsiyalansa, u ortiqcha yuklangan deb aytiladi. E’tibor bering, klasslar
tabaqalanishida ortiqcha yuklatilgan metodlarni chaqirib olib mexanizmi qayta
aniqlangan funktsiyalarni chaqirib olishdan mutlaqo farq qiladi. Ortiqcha
yuklanish va qayta aniqlanish - bu turli tushunchalar. Virtual metodlar bazaviy
klass funktsiyalarini qayta aniqlash uchun qo’llanadi.
Vorislik kontsepttsiyaasini soat xaqidagi misolga tatbiq qilish uchun faraz
qilaylikki, vorislik tamoyiliga amal qilgan «Casio» firmasi soatning yangi
modelini chiqarishga qaror qildi. Aytaylik, bu model, tugmachalardan biri ikki
marta bosilsa, vaqtni ovozda ayta oladi. Gapiradigan soatlar modeli (OMD
atamalari bo’yicha, yangi klass) ni yangidan yaratish o’rniga muxandislar ishni

---

---

uning prototipidan boshlaydilar (OMD atamalari bo’yicha, bazaviy

klassningyangi avlodini yaratadilar). Xosila ob’kt otasining barcha atributlari va
funkttsionalligini voris qilib oladi. Sintezlangan ovozda aytilgan sonlar avlodning
yangi ma’lumotlar a’zolari bo’lib qoladi, tugmachalarning ob’ktli
metodlari esa
,
ularning qo’shimcha funktsionalligini ishga tushirish uchun, ortiqcha yuklatilgan
bo’lishi kerak. Tugmachalarning ikki marta bosilish xodisasiga yangi usul javob
berib, u joriy vaqtga mos keladigan sonlar ketma-ketligi (yangi ma’lumotlar
a’zolari) ning talaffuz qilinishida namoyon bo’ladi. YUqorida aytilganlarning
xammasi gapiradigan soatlarning dasturiy amalga oshirilishiga to’liq taalluqli.

---

---