Mavzu: Kompyuterlarga xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar va ular bilan ishlash

Mavzu: Kompyuterlarga xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar va ular bilan ishlash.


Reja:

1. 
   Xizmat ko‘rsatuvchi dasturlar va utilitalar.
   
2. 
   Disklarni defragmentatsiyalash.
   
3. 
   Operatsion sistemalar tarixi va ularning turlari
   
4. 
   Xulosa
   
5. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

Tizim dasturlar – kompyuterning ishlashi uchun zarur bo’lib, u kompyuterning ishlashini boshqaradi, uning turli qurilmalari orasida muloqatni tashkil qiladi. Kompyuterdan foydalanishni osonlashtiruvchi tizim dasturning yadrosi -
operasion tizimlardir.
Operasion tizim foydalanuvchi va kompyuter orasida bevosita muloqat o’rnatishni, kompyuterni boshqarishni, foydalanuvchi uchun qulaylik yaratishni, kompyuter resurslaridan oqilona foydalanish va xokazolarni ta’minlovchi dasturlardir. Masalan, UNIX, MS DOS, OS/2, Linux, WINDOWS, MACINTOCK va boshqalar. Bunday tashqari xizmat qiluvchi dasturlar mavjud.
U dasturlar –
(2) utilitlar deb atalib, yordamchi amallarni bajarib, kompyuter ishlashini qulaylovchi dasturlardir. (Antivirus dasturlari, arxiv dasturlar, kompyuterni diagnostika qiluvchi dasturlar va h.k.)
(3) Drayverlar - tizim dasturlarda muhim o’rin egallovchi dasturlardan biridir. Drayverlar tashqi qurilma bilan ishlash imkoniyatini yaratadi, ya’ni yangi ma’lumot almashish protokoli ni o’rgatadi, OT ning imkoniyatlarini kengaytirib beradi. Masalan, OT da rus alfaviti bilan ishlay olamiz .
(4) Qobiq dasturlar - foydalanuvchining kompyuterdagi ishini qulayroq va ko’rgazmali tashkil etadi. Bir qator qo’shimcha servis xizmatlarni taqdim etadi. Masalan , DOS – NC, Windows-3.1, Norton disktor, Norton Navidator.
OT tarixiga bir nazar solsak, 8 razryadli shaxsiy kompyuter uchun yaratilgan birinchi SP/M( Control Programm for Microcomruters, ya’ni mikrokompyuterlar uchun boshqaruvchi dasturlar) nomi bilan tanilgan. Uning muallifi Digital Research kompaniyasining prezidenti Geri Kildell bo’lgan.16 razryadli yangi kompyuterlar yaratish g’oyasini dasturlar yaratuvchi, Microsoft ( Maykrosoft) kompaniyasining asoschisi va prezidenti, multimilliarder Bill Geyts ilgari surgan. U IBM firmasi bilan hamkorlikda ishlashga rozi bo’ladi.
Bill Geyts bilan Pol Allek Basic dasturlash tili uchun tarjimon dastur yozishdi. Shundan so’ng 16 razryadli kompyuterlar uchun OT yaratish jadallashdi va 1981 yilda shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi yaratilgan CR/M OTning ko’p g’oyalarini o’zida mujassamlashtirgan. MS Dos ( Microsorf Disk Oreration System – Maykrosoft diskli OT i) OTi 1981 yil avgust oyida paydo bo’ldi. Shundan keyin MS Dos rivojlantirish davom ettirildi. Versiyalari MS Dos 1.1., MS Dos 2.0, MS Dos 2.1, 1984 yilda MS Dos 3.0 IBM PC AT shaxsiy kompyuterlariga 80286 mikroprosessorga asoslangan 5,25 duymli diskovodda ishlashga mo’ljallangan OT yaratildi. 1986 yilda Compad Comruter firmasi 80386 mikroprosessorga asoslangan IBM kompyuterini chiqardi. 1987 yil MS Dos 3.3 yaratilib, 3 3,5 duymli, ya’ni 1,44 Mbaytli disklar bilan ishlash imkoniyatini berdi.MS Dos OT tashkil etuvchilari quyidagilardan iborat:

• 
  BIOS kiritish chiqarish tizimi : Doimiy xotirasiga joylashtirilgan bo’lib, OT kiritish – chiqarish amallari bilan bog’liq xizmatni bajaradi.(Basic Inrut Outrut System)
  
• 
  IPL yuklovchi dastur. DOS ni EHM tezkor xotirasiga yuklash. Diskning maxsus birinchi sektoriga joylashgan bo’ladi.
  
• 
  IO.SYS va MS DOS. SYS dasturlari diskda joylashgan bo’lib, murakkab kiritish-chiqarish amallarini bajaradi.
  
• 
  COMMAND.COM buyruq prosessori, diskda joylashgan DOS ishini boshqarish uchun xizmat qiladi. Bir qancha buyruqlarni bajaradi (cd, ols, cory,…, vol) ichki buyruqlari COMMAND.COM ning o’zida joylashgan.
  
• 
  Tashqi buyruqlari OT bilan birgalikda tavsiya etiladi. Ular alohida ko’rinishdagi dasturlardir. Masalan, format
  
• 
  Qurilmalar drayver diskda joylashgan bo’lib, shahsiy kompyuter va tashqi qurilmalar o’rtasida “Muloqat” vositasini o’taydi. Drayverlar nomi CONFIG.SYS faylida ko’rsatiladi.
  

Kompyuter elektr tarmog’iga ulanishi bilan BIOS kompyuter xotirasi va qurilmalarining ishga yaroqli yoki yaroqsiz ekanligini maxsus test yordamida tekshirib chiqadi.
Agar chetlab o’tish mumkin bo’lgan xatolik chiqib qolsa, F1 ni bosing degan buyruq chiqadi.Shundan so’ng BIOS boshqaruvni IPLga uzatadi. IPL XMni sozlab, tezkor xotiraga IO.SYS va MS DOS.SYS disk faylllarini yuklaydi. Boshqaruv buyruq prosessori COMMAND.COM ga beriladi. Shundang so’ng ekranga quyidagi

axborot chiqadi: C:\> . Bu deganani MS DOS foydalanuvchining buyrug’ini qabul qilishga tayyor ekanligini bildiradi.

Disklarni defragmentatsiyalash
Disklarni defragmentatsiyalash quyidagi tartibda ishga tushiriladi:
Dastur ishga tushirilgach defragmentatsiya qilinqdigan diskni ko`rsatish lozim:

Analiz qilinadi agar defragmentatsiya lozim bo`lsa uni bajarish mumkin bo`ladi:

Operatsion tizimlar tarixi — birinchi kompyuterlarda operatsion tizimlar boʻlmagan. Oʻsha davrda birinchi kompyuterlarda ishlaydigan har bir dastur kompyuterda ishlash uchun zarur boʻlgan barcha kodlarni oʻz ichiga olishi, oʻrnatilgan apparat bilan aloqa qilish va dastur bajarishi kerak boʻlgan hisob-kitoblarni bajarishi kerak edi. Bu holat hatto eng oddiy dasturlarni ham juda murakkab holga keltirardi^[1].

Ushbu muammoga javoban markaziy kompyuterlar egalari kompyuterga kiritilgan dasturlarni yozish va bajarishni osonlashtiradigan tizimli dasturiy taʼminotni ishlab chiqa boshladilar va shu bilan birinchi operatsion tizimlar dunyoga keldi.
Operatsion tizimlar evolyutsiyasi yettita asosiy bosqichdan oʻtgan (jadvalda koʻrsatilgan)
UNIX operatsion tizimining tarixi 1969-yilga borib taqaladi, oʻshanda AT&Tʼdagi Bell Labs tadqiqot loyihasi doirasida umumiy maqsadli vaqtni taqsimlovchi kichik operatsion tizim ishlab chiqilgan boʻlib, u ancha samarali ekanligi isbotlangan. 1976-yilda Bell Labs ushbu tizimning oltinchi nashrini chiqardi, u keng tarqalgan V6 nomi bilan tanilgan va universitetlarga bepul tarqatilgan. 3 yildan soʻng yettinchi versiya (V7) chiqdi. Bu keng tarqalgan tarqatish uchun birinchi versiya edi (asosan universitetlar va tadqiqot laboratoriyalarida) va UNIXʼning koʻpgina keyingi versiyalari uchun asos boʻlib xizmat qildi. Universitetlarga 100 dollarga, qolganlarga esa 21 000 dollarga taklif qilingan.
V7ʼning chiqarilishi bilan AT&T UNIX Support Group (USG)ni yaratdi, keyinchalik u UNIX System Laboratories (USL)ga aylandi. Guruhning vazifasi UNIXʼni tijorat mahsuloti sifatida „targʻib qilish“ edi. Bell Labs ham, USG ham turli yoʻnalishlar uchun tizimni rivojlantirishda davom etdi. USLʼning System III va System V versiyalari keng tarqaldi va zamonaviy tizimlarning rivojlanishiga katta taʼsir koʻrsatdi.
1992-yilda AT&T barcha UNIX tizimlarini Novell kompaniyasiga sotdi, u UnixWare deb nomlangan tizim asosida V tizimni ishlab chiqdi, u unchalik mashhur boʻlmagan (Hozirda UnixWare tizimi Novell tomonidan Santa Crouze Operation kompaniyasiga sotilgan va SCO UnixWare deb ataladi).
UNIXʼning aksariyat versiyalari maʼlum darajada AT&T dasturiy taʼminotiga asoslanganligi sababli, Novell UNIX sotuvchi boshqa sotuvchilardan ham royalti oladi (Sun Microsystems oʻrniga bir martalik katta toʻlovni amalga oshirgan).
Berkley UNIX operatsion tizimi 1977-yilda Berklidagi Kaliforniya universitetining Kompyuter tizimlari tadqiqot guruhi (CSRG) AT&T dan V6 manba kodini litsenziyalaganida tuzilgan. Ushbu guruh tomonidan chiqarilgan versiyalar qisqacha BSD (Berkley Software Distribution) deb nomlangan. Ularning chiqarilishi 1977-yilda PDP-11 mashinasi uchun 1BSD versiyasi bilan boshlandi va 1993-yilda 4.4BSD versiyasi bilan yakunlandi. BSD AT&Tʼning UNIX variantiga asoslanganligi sababli undan foydalanish uchun AT&T litsenziyasi talab qilingan.
Hukumat laboratoriyalari va korxonalar uchun asl AT&T litsenziyalari har doim qimmat boʻlgan. Ular dastlab universitetlar uchun arzon edi, biroq UNIX tijoriy jihatdan qabul qilinishi bilan narx tez koʻtarildi. Oxir-oqibat, Berkli AT&T kodini BSDʼdan olib tashlashga qaror qildi. Ish uzoq, zerikarli va mashaqqatli edi. U tugashiga biroz vaqt qolganida universitet operatsion tizimlarni tadqiq qilish uchun mablagʻni yoʻqotdi va Hisoblash tizimlarini oʻrganish guruhi (CSRG) tarqatib yuborildi.
Tarqalishidan oldin Study Group oʻzining AT&T boʻlmagan ikkinchi darsligini Net/2ʼni chiqardi. Baʼzi kompaniyalar va birinchi navbatda — BSDI (Berkley Software Design, Inc.) ushbu versiyani asos qilib oldi, uni toʻldirdi va uni arzon va ayni paytda ishonchli UNIX dasturi sifatida sotishni boshladi. Shu bilan birga, AT&T va Berkley sudga daʼvo qilishdi: AT&T mualliflik huquqini buzganlik uchun, Berkeley esa shartnoma shartlariga rioya qilmaslik (xususan, kelishilgan kreditni berishdan bosh tortish uchun). Shu bilan birga, AT&T rahbarlari BSDIʼni Net/2 dan oʻz mahsuloti uchun asos sifatida foydalanganligi uchun sudga berishdi.
1994-yil fevral oyida Novell (oʻsha paytgacha AT&Tʼdan UNIXʼni sotib olgan) va Kaliforniya universiteti bir-biriga qarshi daʼvolarini qaytarib olishga kelishib oldilar. BSDI ishi ham tezda hal qilindi. Tafsilotlar ommaga eʼlon qilinmadi, ammo universitet Net/2 versiyasini sotishni toʻxtatdi va yanada yetuk dasturiy taʼminot toʻplamini eʼlon qildi, 4.4BSD-Lite Novell va Kaliforniya universiteti ushbu paketni erkin sotishga baraka berdilar. BSDI oʻzining 4.4BSD-Lite mahsulotini 1995-yil oʻrtalariga qadar qayta tashkil etish rejalarini eʼlon qildi (OʼReilly & Associates 4.4BSD qoʻllanmalari va 4.4BSD-Lite manba (yuklab boʻlmaydigan) CD-ROMʼni juda mos narxda sotadi.
1980-yillarda bir nechta ish stantsiyalari ishlab chiqaruvchilari UNIXʼning oʻz versiyalarini ishlab chiqishga kirishdilar. Odatda, firma AT&T yoki BSD tizimining versiyalaridan birini oladi va uni oʻzida ishlab chiqishda davom etadi. Baʼzi firmalar biron bir variantga yopishib olishni xohlamadilar va ikkala versiyaning xususiyatlariga ega boʻlgan duragaylarni ishlab chiqdilar.
Xaos davom etar ekan, turli standartlar tarafdorlari UNIX versiyalarining tarqalishini cheklash uchun kampaniya boshladilar. Toʻsatdan koʻplab UNIX standartlari paydo boʻldi, ularning har biri bir nechta sotuvchilarning zaif koalitsiyasi tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi. UNIXʼning mavjud versiyalarini kodlash oʻrniga, bu standartlar bozorga tobora koʻproq operatsion tizimlarni chiqardi. DEC standart foydasiga UNIX versiyasini ishlab chiqishni toʻxtatgan yagona yirik sotuvchidir. (X/Open Konsortsiumining joriy Unified UNIX Spetsifikatsiyasi, Spec 1170, dastlab taxminan 1170 APIni oʻz ichiga olgan. Spec 1170 barcha yirik UNIX operatsion tizim ishlab chiqaruvchilari tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi)^[5].
Linux[tahrir | manbasini tahrirlash]
Linux operatsion tizimi 1991-yilda tuzilgan va rasmiy ravishda 1994-yilda Linus Torvalds tomonidan chiqarilgan.
Linux yagona mashhur hobbi operatsion tizim hisoblanadi (Torvalds uni bitiruv malakaviy ishi sifatida yozgan).
Ushbu operatsion tizim butun dunyo boʻylab dasturchilar tomonidan qoʻllab-quvvatlanadi, ishlab chiqilgan va toʻldirilgan. Linux yagona bepul (toʻliq bepul) operatsion tizimdir.
Koʻp vazifali koʻp foydalanuvchili 32-bitli Linux tizimining kelib chiqishi UNIX universal operatsion tizimlari sinfidan keladi.
Linux uchun muhim rivojlanish foydalanuvchilarga qulay qobiqlarning paydo boʻlishidir. Tanish ish stoli va Windows piktogrammalarining kombinatsiyasi va Linux yadrosining kuchi darhol ishlab chiquvchilar va foydalanuvchilarning eʼtiborini tortdi. 1999-yilda eng yirik kompyuterlar yetkazib beruvchilaridan biri oʻz tizimlariga oʻrnatish uchun Linuxni tanladi. Oʻsha yili taniqli Corel korporatsiyasi Linuxʼning birinchi tijorat versiyasini — original oʻrnatish tizimiga ega kompilyatsiya qilingan tarqatish paketini chiqardi, buning natijasida Linuxʼga kompyuterni joriy qilish jarayoni juda soddalashtirildi.
Hozirgi vaqtda Linux nafaqat serverlarga, balki tayyor shaxsiy kompyuterlar va noutbuklarga oʻrnatilmoqda. 2000-yilda OS tarafdorlari Windowsʼning ustiga oʻrnatish uchun moʻljallangan Linux versiyasini chiqardilar.
OS/2
OS/2 operatsion tizimi IBM va Microsoft oʻrtasida qoʻshma loyiha sifatida 1984-yilda boshlangan. Keyinchalik, loyiha bekor qilindi va Microsoft oʻzining OS/2 versiyasini Windows NTʼga oʻzgartirdi. OS/2ʼning oʻzi esa IBMda ishlab chiqilishda davom etdi. OS/2 dastlab MS-DOS oʻrnini bosuvchi sifatida ishlab chiqilgan. Yangi operatsion tizimni ishlab chiqish ortidagi tushunchalar istiqbolli edi: OS/2 koʻp vazifalikni, virtual xotirani, grafik foydalanuvchi interfeysini qoʻllab-quvvatlaydi va DOS ilovalarini ishga tushiradi. Biroq, bu rejalarning aksariyatini amalga oshirib boʻlmadi.
1987-yilda chiqarilgan OS/2 1.0ʼning birinchi versiyasi koʻp vazifali tizim uchun zarur boʻlgan koʻpgina funksiyalarni oʻz ichiga olgan. Biroq, u grafik qobiqga ega emas edi va koʻplab mashhur printerlar va boshqa qurilmalar uchun drayverlarga ham ega emas edi. Bundan tashqari, u kompyuter resurslariga juda talabchan edi; DOS-ilovalarning bajarilishi va oʻzaro taʼsirini juda sekin amalga oshirar, baʼzan esa umuman amalga oshirmas edi; foydalanuvchi bir vaqtning oʻzida faqat bitta dastur bilan ishlashi mumkin edi, qolgan jarayonlar fonda bajarilgan.
Har bir yangi versiya bilan OS/2 yanada yaxshilandi. OS/2 v2.00 1992-yilda allaqachon birinchi versiyaning asosiy kamchiliklari bartaraf etildi. Bu shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi mavjud va ishlaydigan 32 bitli operatsion tizim boʻlib, OS bozorida shubhasiz unga eʼtibor kuchaydi. Buning ortidan OS/2ʼning juda muvaffaqiyatli tarmoq versiyalari (masalan, Warp 3, Warp Connect, Warp 4) chiqarildi. Shu paytdan boshlab, OS/2ʼga oʻxshash tarmoqlar bilan ishlovchi operatsion tizimlar ishlab chiqila boshlandi
Windows operatsion tizining birinchi versiyasi 1985-yilda eʼtiborga olinmasdan chiqdi. 1992-yilda chiqarilgan Windows 3.0 katta mashhurlikka erishdi. Ikki yil oʻtgach, 3.1 va 3.11 versiyalari paydo boʻldi (oxirgisi toʻliq multimedia qoʻllab-quvvatlashi va mahalliy tarmoqda ishlash kabi muhim elementni oʻz ichiga olgan — shuning uchun u Windows For Workgroups nomini oldi). Windows allaqachon kompyuterda mavjud boʻlgan DOSʼning ustiga oʻrnatildi va faqat uning imkoniyatlarini kengaytirdi. Aslida, bu shunchaki grafik qobiq boʻlib, kompyuterda oʻrnatilgan MS-DOS toʻplamiga oʻrnatiladi.
Koʻp vazifalilikning paydo boʻlishi bir vaqtning oʻzida ishga tushirilgan ilovalar soni ikki yoki uchta bilan cheklangan boʻlsa-da, oz miqdordagi tezkor xotira (RAM)ni ishga tushirishga ruxsat bermagan. 640 KB toʻsiq yoʻqoldi va kompyuter unga oʻrnatilgan barcha operativ xotiradan foydalana oldi.
Windows oʻzining noyob beqarorligi, tez-tez „qotib qolishi“ va koʻp sonli xatolar bilan ajralib turardi. Bu Windowsʼdagi dasturlarning operativ xotira va protsessor quvvatining boʻlinishi sodir boʻlgan umumiy makonda yashashi kerakligi bilan bogʻliq edi.
32-bitli Windows NT, bozorga 1993-yilda chiqqan birinchi versiyasi va oxirgisi 1998-yilda, boshidanoq asosan ish uchun moʻljallangan oʻta barqaror, ishonchli tizim sifatida tuzilgan edi.
1997-yil oxirida Microsoft Windows 98ʼning ishlab chiqarishdan oldingi nusxalarini yuz minglab beta testerlarga tarqatdi.
Windows 2000 1999-yilda chiqarilgan. Yangi operatsion tizim nafaqat “korporativ” bozor uchun, balki uy kompyuterlarida ham oʻrnashish uchun standart boʻlishi kerak edi. Biroq, kompyuter resurslariga boʻlgan yuqori talablar baʼzi uy foydalanuvchilarini yangi tizimdan uzoqlashtirdi. Aynan shu kamchiliklar, shuningdek, Windows 2000ʼda “oʻyin rejimi”ni qoʻllab-quvvatlash, tuzatishlar va yaxshilanishlardan keyin ham idealdan uzoq boʻlganligi, Microsoftʼni Windows 2000ʼni “yagona, universal operatsion tizim” qilish gʻoyasidan voz kechishga majbur qildi.
Windows XP 2001-yilning yozida paydo boʻldi. Bu operatsion tizim “korporativ” operatsion tizim yaʼni Windows XP Server hamda “uy” Windows XP Professional, Windows XP Home naqllari chiqarilgan edi.
2004-yil oʻrtalarida Microsoft baʼzi muhim xususiyatlarni olib tashlagan holda Longhorn (Windows Vista tizimining xomaki naqli) operatsion tizimini qayta ishlab chiqishga qaror qildi. Ushbu ishning natijasi 2007-yil boshida Windows Vista operatsion tizimining chiqarilishi edi. Ushbu tizim ekspertlar va foydalanuvchilarning aralash bahosini oldi. Windows Vistaʼning chiqarilishidan keyingi ikki yil ichida foydalanuvchilarning faqat kichik bir qismi unga oʻtdi va eng mashhuri vaqt sinovidan oʻtgan Windows XP edi.
2007-yil 30-yanvarda (oddiy foydalanuvchilar uchun) yangi operatsion tizim Windows Vista paydo boʻldi. Chiqarilganidan beri Vista juda koʻp tanqidlarga uchradi. Windows Vista texnologiya versiyasi boʻlib, texnologiyalarni faollashtirish uchun mustahkam poydevor boʻlishni maqsad qilgan, ularning aksariyati foydalanuvchiga darhol koʻrinmaydigan tizim funksiyalari bilan bogʻliq.
Windows 7 — Microsoft kompaniyasining operatsion tizimlaridan boʻlib, u Windows XP va Windows Vista oʻrnini egallagan va 2009-yil 22-oktyabrda chiqarilgan. Windows 7ʼni ishlab chiqish rasmiy ravishda Windows Vista 2006-yil oxirida chiqarilgandan soʻng darhol boshlandi, biroq baʼzi gʻoyalar Longhorn loyihasida belgilandi, uning ustida ish 2001-yilda Windows XP operatsion tizimi chiqarilgandan keyin boshlangan. Dastlab Longhorn bir qator fundamental yangiliklarni amalga oshirishni rejalashtirgan edi, ammo ushbu loyiha ustidagi uch yillik ishdan so'ng, ishlab chiquvchilar to'liq ish tizimini yaratishga muvaffaq boʻlishmadi. Longhornning chiqish sanalari doimo orqaga surildi va loyihani saqlab qolish uchun keskin choralar ko'rish kerak edi^[7].
Windows 8 — Windows NT oilasiga mansub operatsion tizim boʻlib, Windows 7 dan keyingi qatorda turadi. Microsoft korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan. Yadro versiyasi 6.2. U 2012-yil 26-oktabrda sotuvga chiqdi. 2020-yil dekabr holatiga koʻra, Windows 8 operatsion tizimining dunyoda Internetga kirish uchun foydalaniladigan operatsion tizimining ulushi 1,4% ni tashkil etdi va Linuxdan keyin yettinchi oʻrinda turadi. Server versiyasi Windows Server 2012 2013-yil iyul holatiga koʻra 100 million litsenziya sotilgan. Microsoft 2016-yil 12-yanvarda Windows 8 tizimini qoʻllab-quvvatlashni toʻxtatdi.
Windows 8.1 — Microsoft korporatsiyasi tomonidan 17-oktyabr 2013-yilda ishlab chiqarilgan Windows NT oilasining operatsion tizimi boʻlib, Windows 8 dan keyin chiqarildi. Ish stantsiyalari, shaxsiy kompyuterlar va portativ qurilmalar uchun moʻljallangan; server vazifalarini hal qilish uchun moʻljallangan versiya Windows Server 2012 R2 hisoblanadi. Windows 8 bilan taqqoslaganda, u grafik interfeys bilan ishlashda bir qator yangilanishlar va oʻzgarishlarga ega. Windows 8.1, xuddi Windows 8 kabi, sensorli kompyuterlarga qaratilgan, ammo uni klassik shaxsiy kompyuterlarda ishlatish imkoniyatini istisno qilmaydi.
Windows 10 — bu Windows NT oilasi doirasida Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan shaxsiy kompyuter hamda ish stantsiyalari uchun operatsion tizimdir. Windows 8.1 dan keyin tizim 9 ni chetlab oʻtib, 10 raqamini oldi. Windows 10 ning server naqllari Windows Server 2016 va Windows Server 2019 deb nomlanadi.
Tizim shaxsiy kompyuterlar, planshetlar, smartfonlar, Xbox One konsollari va boshqalar kabi turli xil qurilmalar uchun yagona tizimga aylanishi moʻljallangan. Yagona ishlab chiqish platformasi va barcha qoʻllab-quvvatlanadigan qurilmalarga mos keluvchi universal ilovalarning yagona doʻkoni mavjud.
Windows 11 — Windows 10 operatsion tizimining davomchisi hisoblanib, Microsoft tomonidan Windows NT oilasiga mansub boʻlgan shaxsiy kompyuterlar uchun operatsion tizimdir. Uning ilk taqdimoti 2021-yil 24-iyunda boʻlib oʻtdi. Windows 11 2021-yil 5-oktyabrda Windows 10 bilan ishlaydigan muvofiq qurilmalar uchun Windows Update orqali bepul yangilanish sifatida chiqarildi