Mavzu: Kontaktli payvandlashdagi elektr qarshilik. Reja: Kontaktli payvandlashda issiqlik manbalari. Djoul-Lens konuni. Tegish qarshiliqlari

Mavzu: Kontaktli payvandlashdagi elektr qarshilik.
Reja:
1. Kontaktli payvandlashda issiqlik manbalari.
2. Djoul-Lens konuni. Tegish qarshiliqlari.

1. 
   Kontaktli payvandlashda issiqlik manbalari.
   

Kontaktli payvandlashda detallar payvandlash joyi orqali o‘tkaziladigan elektr toki bilan qizdiriladi.
Joul-Lens qonuniga muvofiq, elektr zanjirining aktiv qarshilik R_EE li elektrodlar orasidagi qismida Q_EE issiqlik ajralib chiqadi, shu tufayli metall payvandlash joyida zarur haroratgacha qiziydi.
Payvandlashda issiqlik ajralish sharoiti uzluksiz o‘zgarib turadi, chunki R_EE va I_pay o‘zgaradi, shu bois Joul-Lens qonuni ushbu hol uchun differensial shaklda ifodalanadi:
Q_EE= .
Nuqtali va chokli payvandlash uchun R_EE detal - detal R_DD elektrod – detal R_ED tegish qarshiliklari va detallar metallining o‘z qarshiligi R_D dan iborat bo‘ladi:
.

Uchma-uchpayvandlashda qiymati kichikligi va tegish joyidan ancha uzoqdaligi uchun R_ED qarshilik umumiy qarshilikda hisobga olinmaydi:
.
Kontaktli payvandlashda detallar payvandlash joyi orqali o‘tkaziladigan elektr toki bilan qizdiriladi. Joul—Lens qonuniga muvofiq, elektr zanjirining aktiv qarshilik REE li elektrodlar orasidagi qismida QEE issiqlik ajralib chiqadi, shu tufayli metall payvandlash joyida zarur haroratgacha qiziydi. Payvandlashda issiqlik ajralish sharoiti uzluksiz o‘zgarib turadi, chunki REE va I pay o‘zgaradi, shu bois Joul—Lens qonuni ushbu hol uchun differensial shaklda quyidagicha ifodalanadi:
Nuqtali va chokli payvandlash uchun REE qarshilik detal — detal RDD, elektrod — detal RED tegish qarshiliklari va detallar metallining o‘z qarshiligi RD dan iborat bo‘ladi:
Uchma-uch payvandlashda qiymati kichikligi va tegish joyidan ancha uzoqdaligi uchun RED qarshilik umumiy qarshilikda hisobga olinmaydi:
Kontaktli payvandlashda qizdirishning o‘ziga xos xususiyatlari: 1) aktiv qarshilik nisbatan uncha katta bo‘lmaydi; 2) tegish qarshiligi mavjud bo‘ladi; 3) qizish vaqtida issiqlik elektrodlar va atrofdagi metall orqali jadal chiqib ketadi; 4) tok o‘tadigan kesim ancha o‘zgarib turadi. Qizish sharoitiga harorat ko‘tirilishi, qattiq eritmalar hosil bo‘lishi yoki parchalanishi, plastik deformatsiya, sirtqi effekt va hokazolar oqibatida metallning solishtirma qarshiligi o‘zgarishi ham ta’sir ko‘rsatadi. Kontaktli payvandlashda umumiy qizishga Pelte effekti ta’sir qiladi. Effektning mohiyati quyidagilardan iborat: metallarda elektronlarning o‘rtacha energiyasi har xil bo‘ladi va uning qizishda o‘zgarishi ham turlicha bo‘ladi. Bu energiya qattiq, toza erigan holatdagi metallarda har xil bo‘ladi. Agar har xil yoki qattiq yoxud erigan holatdagi metallarning tegish joyi (kontakt) orqali elektr toki o‘tkazilsa, u holda elektronlarning o‘rtacha energiyasiga qarab tegish joyida issiqlik yutiladi yoki ajralib chiqadi. Pelte issiqligi I pay va t pay ga mutanosib bo‘ladi. Bu issiqlikning energiyaning umumiy balansidagi ulushi odatda 5—10 % dan ortmaydi.