Mavzu: Kriptagrafiya usullari

Mavzu:Kriptagrafiya usullari

Samandarov Yahyobek

Kriptografiya, axborotların (ma'lumotlar) himoyalanishi, o'tkazilishi va o'zgartirilishi uchun qo'llaniladigan texnologiyadir. Bu usul, ma'lumotlarni faqatgina muvaffaqiyatli tomonlarning o'qishi mumkin bo'lgan shaklga shifrlab, himoya qilishni ta'minlaydi. Kriptografiya, asosan ikkita asosiy shifrlash usulini o'z ichiga oladi: simmetrik shifrlash va ochiq shifrlash.

Kriptografiya, axborotların (ma'lumotlar) himoyalanishi, o'tkazilishi va o'zgartirilishi uchun qo'llaniladigan texnologiyadir. Bu usul, ma'lumotlarni faqatgina muvaffaqiyatli tomonlarning o'qishi mumkin bo'lgan shaklga shifrlab, himoya qilishni ta'minlaydi. Kriptografiya, asosan ikkita asosiy shifrlash usulini o'z ichiga oladi: simmetrik shifrlash va ochiq shifrlash.

Kriptografiya, axborotni himoya qilish uchun qo'llaniladigan turli usullar va texnikalar haqida ilmiy so'zlashgan soha hisoblanadi. Quyidagi kriptografiya usullari va turlari keng tarqalgan bo'lib, ulardan ba'zilari:

Simmetrik kalitli shifrlash: Ushbu usulda, axborot almashuvdagi tomonlar o'zaro bir xil kalitni foydalanib ma'lumotlarni shifrlaydilar va shifrlarni ochadilar. Ma'lumotlarni shifrlash va ochish uchun bir xil kalit ishlatildikdan keyin, kalitni himoyalash muhimdir, chunki kalitni himoya qilmagan holda ma'lumotlar ochilishi mumkin.

• Simmetrik kalitli shifrlash: Ushbu usulda, axborot almashuvdagi tomonlar o'zaro bir xil kalitni foydalanib ma'lumotlarni shifrlaydilar va shifrlarni ochadilar. Ma'lumotlarni shifrlash va ochish uchun bir xil kalit ishlatildikdan keyin, kalitni himoyalash muhimdir, chunki kalitni himoya qilmagan holda ma'lumotlar ochilishi mumkin.
• 2. Asimmetrik kalitli shifrlash: Asimmetrik kalitli shifrlashda, bitta kalit o'zgaruvchanligi va boshqa kalit o'zgaruvchanligi mavjud bo'ladi. Kalit o'zgaruvchanligi jadvallanuvchisida ochiq bo'ladi va foydalanuvchilar buning orqali ma'lumotlarni shifrlash va ochish amalini bajarishlari mumkin. Bunday usulda kalitlar juftlikda ishlatiladi: biri ma'lumotni shifrlash uchun, ikkinchisi esa shifrdan o'qilgan ma'lumotni ochish uchun.

3. Heshlash algoritmlari: Heshlash algoritmlari ma'lumotlar to'plamini bir hesh qiymatiga aylantirish uchun ishlatiladi. Bu algoritmlar ma'lumotlarni kalitli va o'zgaruvchan bo'lmagan hesh qiymatiga aylantirishda foydalaniladi. Hesh qiymati ma'lumotlardan asosan faqat bir xilda ma'lumotni generatsiya qiladi. Ushbu usul ma'lumotlar integritetini tekshirishda va ma'lumotlar tamonidan taqiqlovchi summalarni yaratishda ishlatiladi.
4. Elektron imzolar: Elektron imza, hujjatlarni yaratuvchi shaxsning tasdiqlovchi elektron belgisi hisoblanadi. Bu usulda, ma'lumotlar asosan asimmetrik kalitli shifrlash va heshlash algoritmlari yordamida himoyalangan bo'lib, hujjatlarga ham tarixsizlik, butunligi va yaratuvchining tasdiqlovchisi sifatida xizmat qiladi.

5. Protokollar va ta'limotlar: Kriptografiya protokollari va ta'limotlari, axborot almashuvining turli xususiyatlarini himoya qilish uchun qo'llaniladigan usullarni aks ettiradi. Masalan, SSL/TLS protokollari, internetni himoya qilish uchun xavfsizlik ta'minotini amalga oshiradigan kriptografiya protokollariga misoldir.

5. Protokollar va ta'limotlar: Kriptografiya protokollari va ta'limotlari, axborot almashuvining turli xususiyatlarini himoya qilish uchun qo'llaniladigan usullarni aks ettiradi. Masalan, SSL/TLS protokollari, internetni himoya qilish uchun xavfsizlik ta'minotini amalga oshiradigan kriptografiya protokollariga misoldir.

Bu kriptografiya usullari va turlari yalpi bilan axborotlarni himoya qilish, axborot almashuvini yashirish, shaxslarning tasdiqlarini amalga oshirish va hokazo yo'llashuvlarda qo'llaniladi.

Bu kriptografiya usullari va turlari yalpi bilan axborotlarni himoya qilish, axborot almashuvini yashirish, shaxslarning tasdiqlarini amalga oshirish va hokazo yo'llashuvlarda qo'llaniladi.