Mavzu: kriptovalyutalar texnologiyasi

Kriptovalyutalar chiqarish jarayoni. Mayning-ferma
YUqorida ko’rib chiqilganidek, kriptovalyuta chiqarishning eng tarqalgan
usuli mayning hisoblanadi. Mayning – bu turli murakkablikdagi kriptografik
masalalar echimidir. Bitkoin protokolidagi bunday kriptografik masala – Nonce
deb nomlangan parametr tanlash bo’yicha masala bo’lib, u, shakllangan blok sarlavhasiga qo’shilgan bo’lib turib, Bits formatida yozilgan nolli bitlar berilgan soni bilan boshlanadigan xesh-kod berardi: bu esa Difficulty katta sonidan kichik (<) yoki unga teng (=) bo’lgan xesh olish bilan bir xildir: Boshqacha qilib aytganda, shakllangan blokka Nonce ning shunday qisqa satrini qo’shish kerakki, hosil bo’lgan xesh-kod bir necha nollardan boshlansin: Bunday masalani Nonce turli parametrlarining katta sonini qayta tanlash bilan hal qilish mumkin. Bu esa ko’p mehnat va katta quvvatlar talab qiladi. Ushbu masalani birinchi bo’lib echganlar kriptovalyutaga ega bo’ladi.
Ushbu kriptografik masalaning to’g’ri echimini tekshirish oson - SHA-256
xesh-funksiyasi hisoblash algoritmi yordamida sarlavhasiga Nonce ning topilgan
parametri qo’shilgan, shakllangan blok xesh-kodini hisoblab topish lozim.
Shu tariqa, Bitkoin tarmog’idagi tugunlar o’rtasida konsensusga erishiladi va
yangi blok blokcheynga yozib qo’yiladi.
Manba: cryptonews.su. Kriptovalyuta chiqarish bo’yicha mayning-ferma
Mayning-ferma – bu tarkibiy qismlar to’plami bo’lib, ular o’zaro
birlashtirilgan va virtual valyuta chiqaradi.
Kriptovalyuta chiqarish bo’yicha mayning-fermalar umuman har xil tarkibiy
qismlardan iborat bo’lishi mumkin: videokartalar, protsessorlar, qattiq disklar,
faqat mayning uchun yaratilgan maxsus uskunalar.
Hozir ko’plab maynerlar mayning-ferma deganda o’zaro birlashtirilgan bir
nechta videokartalarni nazarda tutadi. Bunday konstruksiya, o’zining hisoblash
quvvatlaridan foydalanib, faqat bitta masalani hal qiladi – kriptovalyuta chiqarish.
Mayning-ferma ishi mayningni qanday turi tanlanganiga bog’liq. Birinchi
mayninglar statsionar kompyuterlarda o’tkazilib, ularga kriptografik masalalarni
hal qiladigan maxsus dasturlar o’rnatilardi.
Tarmoq ishtirokchilari soni ortishi bilan bitta kompyuter quvvati etishmay
boshladi. Faqat mayning uchun mo’ljallangan mikrosxemalar paydo bo’lib, ular
tizimli blokka qo’shimcha ravishda o’rnatilardi.
Keyinchalik faqat bitta vazifa – mayning uchun kriptovalyuta hisoblab
chiqishni bajaradigan ASIC mikrosxemasi ishlatila boshlandi.
Vaqti o’tishi bilan mayningning boshqa usullari ham paydo bo’ldi.
Ulardan eng mashhuri va hozirgacha mavjud bo’lgan – videokartalardagi
mayning (GPU-mayning). Mayning uchun ferma quyidagilar kiradigan tizimdan
iborat:
4-6 ta videokartalar. Videokartalar turi kriptovalyutaga bog’liq bo’lib, unga qarab
ferma yaratiladi. Hisoblash algoritmiga qarab, bir holatlarda NVIDIA videokartasi,
boshqa holatlarda AMD videokartasi ishlaydi. Dual-mayning (Ethereum va boshqa
kriptovalyuta chiqarish) mumkin bo’lgan videokartalar ham bor;
Har bir fermaga mos ta‘minot bloki va va server ta‘minot bloklari;
Ona platasi;
Kriptovalyuta saqlanadigan qattiq disk, fermani ishga tushirish tugmasi;
Ventilyator (kuler) lar.
Mayning-ferma tunu-kun ishlaydi. Bitta fermaning o’rtacha elektr energiyasini
sarflashi – 1 kVt/soat atrofida.
Kriptovalyuta chiqarish taxminan har 10 minutda bo’ladi. Butun mavjud
bo’lgan tarmoq bu vaqt ichida ko’pi bilan 12,5 bitkoin topishi mumkin.
2009 yilda, bitkoin mayningi boshlanganda, blok tugatilishi uchun bo’lgan
mukofot 50 bitkoin edi; 2012 yilda mukofot 25 tangagacha kamaytirildi; 2016
yilda esa – 12,5 gacha. Bunday ikki marta kamayishlar muntazam sodir bo’ladi;
keyingisi taxminan 2020 yilga rejalashtirilgan – unda mukofot miqdori 6,25
bitkoingacha kamaytiriladi.
Mayningdan tashqari, kriptovalyutalar topishning ko’plab boshqa, soddaroq
usullari mavjud. Ulardan ba‘zilarini ko’rib chiqamiz:
Kranlar – kichik masalalar bajarish uchun Bitcoin va boshqa tangalar tarqatish
bo’yicha servis: masalan, tizim foydalanuvchisi kimligi – inson yoki kompyuter
(kapch) ekanligini aniqlash uchun ishlatiladigan kompyuter testi, veb-serfing va
hk.
Baunti – yangi ICO-loyihalar (kriptovalyutalar yordamida investitsiyalarni jalb
etish shakli) posting, reposting orqali reklama jarayoni. Siz avval bepul tokenlar
(foydalanuvchining axborot xavfsizligini ta‟minlash uchun qurilma) olasiz, tez
kunlarda ular to’la qimmatli kriptovalyutaga aylanadi.
Bitcoin va boshqa muqobil kriptovalyutalar (altkoinlar) ni oson soltib olsa
bo’ladi. Onlayn variantda bu kriptovalyutalar birjalari, ayirboshlash punktlari
orqali va hatto to’g’ridan-to’g’ri amalga oshirish mumkin. VISA, Mastercard
kartalarida pul yoki qandaydir elektron hisobda mablag’ bo’lsa etarli. Naqd pulga
kriptomatlarda xarid qilsa bo’ladi. Ular odatdagi terminallarga o’xshab ishlaydi.