Mavzu. Kuchni va tezlikni rostlovchi pnevmatik qurilmalar

9-MA’RUZA
MAVZU. KUCHNI VA TEZLIKNI ROSTLOVCHI PNEVMATIK QURILMALAR.
REJA

1. 
   oshqarishning pnevmatik mantiqiy tizimlari va loyihalash tizimlari.
   
2. 
   oshqarishning elektropnevmatik tizimlari.
   

3.Modulli boshqarish tizimlari.
Foydalanishgan tavsiya etilgan adabiyotlar

1. 
   Донской А.С. Основы пневмоавтоматики. Учебное пособие. - СПб.: Изд- во Политехнического ун-та, 2016.-77с. http://elib.spbstu.ru/dl/2/s16-48.pdf
   
2. 
   Пневмоавтоматика. Учебное пособие. СПб.: «ЭС ЭМ СИ Пневматик». - 176 с. 2013.
   
3. 
   Наземцев А.С. Гидравлические и пневматические системы. Часть 1. Пневматические приводы и средства автоматизации. Учебное пособие. - М: ФОРУМ, 2004. - 240с.
   
4. 
   FESTO. Пневмоавтоматика. Основной курс ТР101. Учебное пособие.
   

Pnevmotexnologiyalar bugungi kunda sanoatning barcha sohalaridakeng qo„llanilib kelinmoqda. Ularni amalga oshirish sanoat jarayonlarini 90% dan ortiq avtomatlashtirishga, samaradorlikni oshirishga va xavfsizlikni ta’minlashga imkon beradi. Katta mashinalar, mexanizmlar, avtomatik liniyalarning ishlashi uchun sanoat pnevmatik boshqarish tizimini elektr energiyasidan foydalanmasdan ish sikli faqat pnevmatik texnologiyalar bilan ta’minlanadigan tizim deb hisoblash mumkin. Siqilgan havo boshqarish tizimining ijrochi mexanizmlari bo„lgan pnevmatik silindrga pnevmatik klapanlarning maxsus tizimi yordamida yetkazib beriladi. Bunday boshqarish tizimlari nafaqat ishonchlilikni, balki ijrochi mexanizmlarning yuqori almashinish tezligini ham ta’minlaydi (10 sekundgacha).
Ushbu turdagi boshqarish tizimi elektr energiyasini energiya tashuvchisi sifatida ishlatish mumkin bo„lmagan sanoat hududlarida, masalan, texnologik jarayonlarning yong„in va portlash xavfi yuqori bo„lgan sharoitlarda yoki pnevmatik yuritkichlar bilan ishlaydigan mexanizmlar bilan ishlashda, elektr tizimini ulash foydasiz bo„lganda foydalaniladi. Tizimdagi moy atmosfera havosi bilan almashtirilganligi sababli, pnevmatik jihozning umumiy ishlash qiymati kamayadi. Havoning oqishi, gidravlikada bo„lgani kabi, moy ishlatadiganlardan farqli o„laroq, tizim sifatini pasaytirmaydi.
Pnevmatik boshqarish tizimlari taxminan 0,7 MPa bosimda ishlaydi, bu gidravlik tizimlardagi bosimdan (30 MPa gacha) bir tartibdan ko„proqqa pastdir. Ular qiyin ish sharoitida, masalan, xavfli sanoat tarmoqlarida yoki noqulay ob-havo sharoitida ham o„z vazifalarini muvaffaqiyatli bajaradilar.
Texnik xizmat ko„rsatish xodimlar bo„lmagan taqdirda ham mashinalar va mexanizmlarning ishlashi sharoitida sanoat pnevmatikasining ishonchliligi o„zgarmasdir va shuning uchun uzliksiz ishlab chiqarish jarayoni bo„lgan korxonada foydalanish maqsadga muvofiqdir. Sanoat pnevmatik boshqarish tizimlari bunday ishlab chiqarish jarayonlarini ravon ketishiga va favqulodda vaziyatlar ehtimolini minimallashtirishga imkon beradi.
Pnevmatik yuritkichlarni boshqarish uchun kontrollerlardan foydalanish shu qadar ommalashdiki, ishlab chiquvchilar pnevmatik mantiqqa asoslangan boshqarish tizimi ko„rinishidagi boshqa muqobil variantni o„ylab ham ko„rishmaydi. Biroq, ishlab chiqarishda hali ham elektr quvvatisiz ishlashi mumkin yoki ishlashi kerak bo„lgan yuritkichlar mavjud.
Pnevmatik mantiq nimasi bilan yaxshi? DMK ichidagi dastur kodida bajariladigan usha mantiqiy operatsiyalarni amalga oshiradi.
Ushbu operatsiyalar eng oddiy mantiqiy funksiyalarni (mantiqiy operatsiyalar) amalga oshiradigan maxsus mantiqiy klapanlar tomonidan amalga oshiriladi - NOT, YES, AND va OR (1-4-racmlar). Mantiqiy funksiyaning ishlashi haqiqat jadvali yordamida o„rnatiladi. Shu bilan birga, "1" mantiqiy klapanni almashtirish uchun
yetarli bo„lgan yuqori bosim darajasini anglatadi (ko„pincha ta’minot bosimi), "0" klapanni almashtirish uchun yetarli bo„lmagan past bosim darajasini anglatadi (yoki uni asl holatiga qaytarish uchun yetarli emas, ko„pincha “0” bar). Mantiqiy operatsiya NOT (inversiya, inkor): chiqishda "1" mavjud bo„lsa ( yuqori bosim darajasi), agar kirishda yuqori bosim darajasi mavjud bo„lmasa, "0" bo„ladi (1-rasm).

1-rasm. NOT(X =a) mantiqiy funksiyani amalga oshirish.

Mantiqiy operatsiya YES (takrorlash): chiqish signali qiymati kirish signali qiymatini takrorlaydi (2-rasm).

2-rasm. YES (X = a) mantiqiy funksiyani amalga oshirish.

Mantiqiy operatsiya AND (mantiqiy ko„paytirish, konyunksiya): birinchi kirishda faqat "1" bo„lganda chiqishda "1" mavjud va ikkinchi kirishda "1" mavjud (va uchinchisida, to„rtinchisida va hokazo ...).

3-rasm. AND (X = a) mantiqiy funksiyani amalga oshirish.
Mantiqiy operatsiya OR (mantiqiy qo„shish, dizyunksiya): birinchi kirishda "1" OR ikkinchi kirishda "1" mavjud bo„lsa chiqishda "1" mavjud (OR uchinchida OR, to„rtinchida OR, boshqalar OR ...).

4-rasm. OR (X = a + b) mantiqiy funksiyani amalga oshirish.

Pnevmatik mantiqning qo„llanilishini prutni ko„chirish qurilmasi misolida ko„rib chiqamiz (5-rasm).

5-rasm. Prutni ko„chirish qurilmasi

a, b, c - tugal o„chirgichlar; d, e - boshqarish tugmalari.
Silindrni tortib olishda prut tanovning pastki qismiga (keyingi tashish uchun) uzatish mexanizmi orqali beriladi. Uzatish «d» yoki «e»tugmachalardan birini bosish orqali amalga oshiriladi. Bunda uzatish uchun bir qator shartlar bajarilishi kerak: separator o„zining dastlabki holatida bo„lishi kerak (silindr shtoki surilgan, "a" tugal o„chirgich yoqilgan), separatorda purit bo„lishi kerak ("b" tugal o„chirgich yoqilgan) va prutni uzatish uchun joy bo„sh bo„lishi kerak ("c" tugal o„chirgich o„chirilgan). Agar monostabil taqsimlagichining boshqarish signalini X bilan belgilasak, uning paydo bo„lish sharti quyidagicha bo„ladi( 6-rasm): X = 1 agar "a" tugal o„chirgich yoqilgan AND "b" tugal o„chirgich yoqilgan AND "c"tugal o„chirgich yoqilgan AND NOT tugal o„chirgich yoqilgan bo„lsa AND tugma ("d" OR "e") bosiladi.