Mavzu: Mahsulot sifatining o’zgarish modeli

Xalqaro standartlarning asosiy maqsadi xalqaro miqyosda yangi sifat tizimlarini ishlab chiqish va mavjud sifat tizimlarini takomillashtirish va ularni sertifikatlash uchun yagona uslubiy asosni yaratishdan iborat. Standartlashtirish sohasidagi ilmiy-texnikaviy hamkorlik milliy standartlashtirish tizimini xalqaro, mintaqaviy va progressiv milliy standartlashtirish tizimlari bilan muvofiqlashtirishga qaratilgan. Xalqaro standartlashtirishdan dunyodagi qoloq mamlkatlar ham va rivojlangan davlatlar ham birdek manfaatdor sanaladi.

Xalqaro standartlashtirish maqsadlari:

• Turli mamlakatlarda ishlab chiqarilgan mahsulotlarning sifat darajasining yaqinlashishi;
• Murakkab mahsulotlar elementlarining oʻzaro almashinishini taʼminlash;
• Xalqaro savdoni rivojlantirish;
• Ilmiy-texnikaviy axborotni oʻzaro almashish va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotni jadallashtirishga koʻmaklashish.
• Mahsulot, xom-ashyo, yarim tayyor mahsulotlar va butlovchi qismlarning texnik darajasi va sifatiga qoʻyiladigan talablarni, shuningdek, mahsulotlarni loyihalash va ishlab chiqarish sohasidagi normalar, talablar va usullarni belgilash, ishlab chiqarishning ilgʻor usullarini joriy etishni jadallashtirish imkonini beradi. Yuqori sifatli mahsulotlar va turlar, markalar va oʻlchamlarning mantiqsiz xilma-xilligini yoʻq qilish;

Mahsulot sifati iqtisodiy o‘sishga ilmiy-texnik taraqqiyotning gorizontal turini va vertikal turini ta’sirini ko‘rib chiqdik. Ushbu holatni yakuniy mahsulotda ham ko‘rib chiqish mumkin. Bu holda ilmiy texnik taraqqiyot gorizontal ta’siri mahsulot turini (assortment) ko‘payishiga, vertikal ta’siri mahsulot sifatini o‘zgarishi olib keladi. Ushbu jarayonni o‘rganishda Grosman va Xelpman modelidan foydalanish mumkin. Grasman va Xelpman ushbu jarayonni “Jahon iqtisodiyotida innovatsiya va o‘sish” (1991) nomli kitobida keng yoritilgan. Modelning asosiy jihati shundaki, unga iste’molchi nafliligi funksiyasi kiritilgan. Ushbu jihat modeldan xulosa chiqarishga yordam beradi. Iste’molchi nafliligi nafaqat hajmidan, balki uning tarkibidagi mahsulot turi, sifatini o‘zgarishini o‘z ichiga oladi. Shuning uchun modelga iste’mol tovarlari hajmini o‘miga, mahsulot turini inobatga oluvchi iste’mol indeksi kiritilgan.

• Mahsulot sifati iqtisodiy o‘sishga ilmiy-texnik taraqqiyotning gorizontal turini va vertikal turini ta’sirini ko‘rib chiqdik. Ushbu holatni yakuniy mahsulotda ham ko‘rib chiqish mumkin. Bu holda ilmiy texnik taraqqiyot gorizontal ta’siri mahsulot turini (assortment) ko‘payishiga, vertikal ta’siri mahsulot sifatini o‘zgarishi olib keladi. Ushbu jarayonni o‘rganishda Grosman va Xelpman modelidan foydalanish mumkin. Grasman va Xelpman ushbu jarayonni “Jahon iqtisodiyotida innovatsiya va o‘sish” (1991) nomli kitobida keng yoritilgan. Modelning asosiy jihati shundaki, unga iste’molchi nafliligi funksiyasi kiritilgan. Ushbu jihat modeldan xulosa chiqarishga yordam beradi. Iste’molchi nafliligi nafaqat hajmidan, balki uning tarkibidagi mahsulot turi, sifatini o‘zgarishini o‘z ichiga oladi. Shuning uchun modelga iste’mol tovarlari hajmini o‘miga, mahsulot turini inobatga oluvchi iste’mol indeksi kiritilgan.