Mavzu: Mahsulot tannarxini kalkulyasiya qilishning zamonaviy tizimlari

MAVZU: Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilishning zamonaviy tizimlari

Bajardi: BHS 2-121 guruh talabasi Abdullayev Xurshid Xayrulloyevich

REJA:

• 1. Kirish
• 2. Kalkulyatsiyaning tamoyillari, ob’ekti va usullari
• 3. Jarayonli, buyurtmali tannarx hisoblash usullari
• 4. «Standart kost» va «Direkt kosting» usullari

KIRISH

• Bugungi kunda an’anaviy (traditional) va zamonaviy (innovative) buxgalteriya hisobi amaliyoti o‘rtasidagi o‘zaro farqli jihatlar boshqaruv hisobi yo‘nalishini ham yangidan tadqiq etish zaruriyatini ko‘rsatmoqda. SHuningdek, an’anaviy hisobda foydalanilgan tahliliy va tannarx hisoblash usullari va ularning natijaviy ko‘rsatkichlari o‘z navbatida joriy amaliyotning yangi bosqichida hisoblashning zamonaviy modellarini ishlab chiqishni talab etadi. Xususan, o‘tgan yili Davlat dasturi doirasida 21 trillion so‘m va 1 milliard dollarga teng 76 mingta ishlab chiqarish loyihalari amalga oshirildi. Bu kabi dasturlarning davomiyligini ta’minlash va kutilgan samarali natijalarga erishishda xarajatlarni boshqarishning muqobil usullarini yaratish muhim sanaladi.

Kalkulyatsiyaning tamoyillari, ob’ekti va usullari Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish – mahsulot birligiga to’gri keluvchi umumiy xarajatlar miqdorini aniqlashdir. Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish tamoyillariga quyidagilar kiradi: a) ishlab chiqarish jarayonida xarajatlar tasnifining ilmiy asoslanishi. Ushbu tamoyilni o'z faoliyatida amalga oshirish uchun har bir hisobchi buxgalteriya sohasidagi amaldagi me'yoriy hujjatlardan foydalanishi kerak. Bunday hujjatlarga korxonalarning barcha o'ziga xos sanoat xususiyatlarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan rejalashtirish, xarajatlarni hisobga olish va ishlab chiqarish xarajatlarini hisoblash bo'yicha tipik ko'rsatmalar va tavsiyalar kiradi;

b) xarajatlarni hisobi ob'ektini, kalkulyatsiya ob'ektini va kalkulyatsiya birliklarini to'g'ri aniqlashtirish zarur. Ko’p hollarda kalkuyatsiya ob'ekti va xarajatlar hisobi ob'ekti bir-biriga mos kelmaydi. Kalkulyatsiya ob'ekti korxonada sotiladigan barcha turdagi mahsulotlarni o'z ichiga oladi. Xarajatlar hisobi ob'ekti ko'pincha ularning paydo bo'lishi joylari, bir xil turdagi mahsulotlar va ularning guruhlarini o’z ichiga oladi; c) bilvosita xarajatlarni taqsimlash usulini tanlash. Har bir korxona ushbu tanlovni mustaqil ravishda amalga oshiradi va uni majburiy ravishda hisob siyosatida qayd etadi; d) korxona xarajatlarini davrlar bo'yicha taqsimlash. Buxgalteriya hisobida barcha operatsiyalar ularni tugatish vaqtida aks ettirilishi kerak. Pul oqimlari bilan bog'lash muhim emas; e) Kapital qo'yilmalar va joriy xarajatlar hisobini alohida yuritilishi. Ushbu tamoyil "Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida " nizom bilan asoslanadi; f) Ishlab chiqarish harajatlarini hisobga olish va mahsulot tannarxini hisoblash usullarini mustaqil tanlash.