Mavzu: Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari Asosiy makroiqtisodiy masalalar. Makroiqtisodiyot fanining predmeti

Soliq- byudjet siyosati, bu iqtisodiyotga ta'sir o‗tkazish maqsadida
soliqlar va davlat xarajatlari bilan manipulyatsiya qilishni anglatadi.
Fiskal siyosatning birinchi tarkibiy qismi - soliqqa tortish, umumiy
iqtisodiy vaziyatga ikki jihatdan ta'sir qiladi:
• uy xo‗jaliklarining sarflanadigan daromadlarini kamaytirish.
Masalan, soliqlar aholining tovar va xizmatlarni sotib olishga sarf
qiladigan pul miqdorini kamaytiradi, natijada tovarlarga bo‗lgan
umumiy talab kamayadi, bu esa YaIMning pasayishiga olib keladi;
• tovarlar va ishlab chiqarish omillari narxlariga ta'sir qilish.
Shunday qilib, foyda solig‗ini oshirish firmalar uchun yangi kapital
mahsulotlarga sarmoya kiritishni rag‗batlantiradi.
Pul-kredit siyosati, davlat tomonidan mamlakatning pul, kredit va
bank tizimlari orqali amalga oshiriladigan kredit siyosati. Pul massasini
tartibga solish foiz stavkalariga va shu bilan iqtisodiy muhitga ta'sir
qiladi. Masalan, qimmat pul siyosati foizlarni oshiradi, iqtisodiy o‗sishni
pasaytiradi va ishsizlikni oshiradi. Aksincha, arzon pul siyosati iqtisodiy
o‗sishni va ishsizlikning pasayishini keltirib chiqaradi.
Daromadlar siyosati - bu hukum tomonidan inflyatsiyani siyosiy
choralari bilan ushlab turish istagi: ish haqi va narxlar ustidan

---

to‗g‗ridan-to‗g‗ri nazorat qilish yoki ish haqi va narxlarni oshirishni
ixtiyoriy rejalashtirish.
G‗arbiy iqtisodiy adabiyotda daromadlar siyosati eng ziddiyatli
hisoblanadi. O‗ttiz-qirq yil oldin ushbu siyosat inflyatsiyaga qarshi
kurashda samarali deb hisoblangan. Hozirgi kunda ko‗plab iqtisodchilar
buni nafaqat samarasiz, balki zararli deb hisoblashadi, chunki bu
inflyatsiyani pasaytirmaydi. Shuning uchun aksariyat rivojlangan
davlatlar favqulodda vaziyatlarda undan foydalanadilar.
Tashqi iqtisodiy siyosat. Xalqaro savdo samaradorlik va iqtisodiy
o‗sishni, aholi turmush darajasini oshiradi. Tashqi savdoning muhim
ko‗rsatkichi sof eksport hisoblanadi, bu eksport qiymati va import
qiymati o‗rtasidagi farqdir. Agar eksport importdan oshsa, ortiqcha, agar
import eksportdan oshsa, savdo defitsiti mavjud.