Mavzu: maktabgacha ta'limda tashkilotlarida inovatsion pedagogik jarayonlar asosida loyihalashtirish usullari reja: kirish. Ibob. Maktabgacha talim tizimida inovarsion pedagogik jarayonlar

1.2.Inovarsion pedagogik jarayonlarni tashkil etish tamoyillari
Bolalarning har xil faoliyatlarini ilmiy asoslangan tamoyillar asosida almashtirib borish MTTning har xil yosh guruhlarida bolalar hayotini toʻgʻri tashkil etishni taʼminlaydi.Bolalarning har tomonlama rivojlanishini taʼminlashga qaratilgan Inovarsion pedagogik jarayon murakkab va rang-barangdir. Tarbiya masalalari taʼlim-tarbiya ishining tashkiliy shakllari, bolalar faoliyatining har xil turlari: mashgʻulotlarda taʼlim berish orqali, ijodiy va qoidali oʻyinlar, bolalarning mustaqil faoliyati, ularning oʻz mehnati va kattalar mehnati bilan tanishtirish, oʻz-oʻziga xizmat qilish, sayrlar, gigiyenik tadbirlar orqali amalga oshiriladi. Taʼlim-tarbiya ishlarini muvaffaqiyatli amalga oshirish bolalar MTTda Inovarsion pedagogik jarayonning har bir faoliyat turini toʻgʻri tashkil etishga bogʻliqsir . MTTning Inovarsion pedagogik jarayonida taʼlim muhim ahamiyat kasb etadi va kundalik hayot, oʻyin, mehnat, mashgʻulotlar orqali amalga oshiriladi. Mashgʻulotda taʼlim va tarbiya vazifalari hal etiladi. Bolalar tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishish, nutq oʻstirish, savod oʻrgatish, matematika, jismoniy madaniyat, tasviriy faoliyat, musiqa boʻyicha eng oddiy tasavvur va bilimlarni, malaka hamda koʻnikma sistemasini egallab oladilar . Fiziologiya, gigiyena, psixologiya, Inovarsion pedagogika sohasida olib borilgan ilmiy tadqiqotlar natijasida maktabgacha taʼlim tashkilotlarida kichkintoylar hayotini tashkil etishning quyidagi tamoyillari ishlab chiqildi:

1. 
   Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish.
   
2. 
   Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish.
   
3. 
   Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash.
   
4. 
   Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash.
   
5. 
   Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish.
   

Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-asta murakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash³.
Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish.

1. 
   Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish.
   
2. 
   Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash.
   
3. 
   Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash.
   
4. 
   Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish.
   

Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar
MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-astamurakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash
1.Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi.

1. 
   Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi.
   
2. 
   Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi.
   
3. 
   Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi:
   

matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat
1.Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi.

1. 
   Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi.
   
2. 
   Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi.
   
3. 
   Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi:
   

matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat

1. 
   Mashgʻulotlarni bunday taqsimlash bolalarning dastur materialini yengilroq oʻzlashtirib olishiga imkon yaratadi. Kun davomida bir necha marta: ertalabki qabul vaqtida, ertalabki va kechki sayrda bolalarning mustaqil faoliyatlari tashkil etiladi.
   

Bolalar oʻzlariga tanish boʻlgan didaktik va harakatli oʻyinlarni oʻynaydilar, hohlagan rasmlarini chizadilar, hohlagan narsalarini yasaydilar, kitoblar, rasmlarni tomosha qiladilar, hohlagan badiiy asarlarini tinglaydilar. Bolalarning mustaqil faoliyati ular uchun dam olish soati hisoblanadi, ammo ish bilan bir vaqtda bolalarning oʻz-oʻzini tashkil eta bilish qobiliyati oʻsishiga, xulq madaniyati irodaviy sifatlarning tarbiyalanishiga, jamoa munosabatlarining shakllanishiga yordam beradi.
U har xil faoliyatlarda bolalardagi oʻziga xos ijodkorlikning rivojlanishiga keng imkoniyat yaratadi. Shuning uchun bolalarning mustaqil faoliyatiga ham tarbiyachining rahbarlik qilishi talab etiladi: chunki hohlagan ishi bilan shugʻullanishiga imkon yaratish, kerakli material va asbob-uskunalar bilan taʼminlashda, tarbiyachining maslahati lozim boʻladi. Kun davomida sistemali ravishda mehnat faoliyati tashkil etilib, bolalar kattalarning mehnati bilan tanishtirib boriladi.Bu ish mashgʻulotlarda, ekskursiyalarda, maqsadli sayrlarda, bolalarning kattalar bilan birgalikdagi mehnati davomida amalga oshiriladi.Bunda bolalarning asosiy eʼtibori mehnatning insonlar uchun foydasiga, uning xilma-xilligiga, ishlayotganlarning axloqiy munosabatlariga qaratiladi. Bolalarning ovqatlanishi, mashgʻulotga tayyorlanishi, tabiat burchagida navbatchi vazifasini bajarish ularda topshiriqqa nisbatan javobgarlik hissini rivojlantiradi, shu bilan birga ijtimoiy his va munosabatlarni shakllantiradi. Bolalar hayoti kunning birinchi va ikkinchi yarmidagi kun tartibiga binoan tashkil etiladi. Moddiy muhit ikkinchi guruh bolalari uchun ham xuddi birinchi kichik guruhnikidek tashkil etiladi. Bundan tashqari, kuzatish va mehnat uchun tabiat burchagiga akvariumda baliq, toʻrlarda qushlar va mayda hayvonlar joylashtiriladi. Guruh xonasidan kitob javoni uchun joy ajratiladi.
1.Har bir yosh guruhida bolalarni jamoatchilik ruhida tarbiyalash va ularning har tomonlama rivojlanishini taʼminlaydigan bir xil shart-sharoitlar yaratish.

1. 
   Bolalarni yosh guruhlariga taqsimlashda har bir guruhga faqat bir xil yoshdagi bolalarni tanlash va shunga qarab taʼlim-tarbiya jarayonini tashkil etish.
   
2. 
   Bolalarning har xil faoliyat bilan shugʻullanishlari va bir-birlari bilan muloqotga kirisha olishlari uchun zarur boʻlgan moddiy muhitni yaratish. Buning uchun guruh xonasi va maydonchani gigiyenik, Inovarsion pedagogik, estetik talablar darajasida kerakli asbob- anjomlar bilan taʼminlash.
   
3. 
   Bolalarning yoshiga mos kun tartibiga rioya qilish va uning barqarorligini taʼminlash.
   
4. 
   Bolalar shaxsini shakllantiradigan faoliyat turlarini tashkil etish va bu faoliyatlar uchun kun tartibidan maʼlum vaqt ajratish.
   

Bolalar egallab olishlari kerak boʻlgan bilim, malaka va koʻnikmalar bolalar MTTning dasturida belgilab berilgan boʻlib, u bolalarning umumiy rivojlanishi va ularni maktab taʼlimiga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Mashgʻulotlarda taʼlim berish didaktika tamoyillari asosida bolalarning yosh va oʻziga xos xususiyatlarini eʼtiborga olib, maʼlum izchillikda olib boriladi, mazmuni sekin-asta murakkablashtirib boriladi. Natijada, u rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi xususiyatga ega boʻladi . Dasturda har bir yosh guruhida hafta davomida oʻtkaziladigan mashgʻulotlar soni va har bir mashgʻulot qancha davom etishi belgilab qoʻyilgan. Tarbiyachi mana shunga asoslanib, oʻzining haftalik mashgʻulotlar jadvalini tuzadi, bu taʼlimning hamma boʻlimlari boʻyicha belgilangan taʼlim-tarbiya ishlarini toʻgʻri taqsimlash va bir xilda amalga oshirishga imkon yaratadi. Mashgʻulotlar jadvalini tuzishda quyidagi talablarga rioya qilish kerak: Dasturning hamma boʻlimlari boʻyicha mashgʻulotlarni haftaga teng taqsimlash

1. 
   Haftaning birinchi va oxirgi kuniga osonroq mashgʻulotlar qoʻyiladi.
   
2. 
   Haftaning seshanba, chorshanba va payshanba kunlarida bolalardagi aqliy faoliyat tezlashadi, shuning uchun bu kunlarga murakkabroq ishlar rejalashtiriladi.
   
3. 
   Kun davomida birinchi boʻlib bolalardan aqliy zoʻr berishni koʻproq talab etadigan, kam harakatli mashgʻulotlar rejalashtiriladi (tevarak-atrofdagi hayot va tabiat bilan tanishtirish, ona tili, matematika). Tasviriy faoliyat, jismoniy tarbiya, musiqa va shunga oʻxshash mashgʻulotlar keyinroqqa rejalashtiriladi.
   
4. 
   Kun davomida mashgʻulotlar quyidagicha tartibda almashtirib boriladi:
   

matematika va jismoniy tarbiya, ona tili va tasviriy faoliyat.
Bolalar oʻzlariga tanish boʻlgan didaktik va harakatli oʻyinlarni oʻynaydilar, hohlagan rasmlarini chizadilar, hohlagan narsalarini yasaydilar, kitoblar, rasmlarni tomosha qiladilar, hohlagan badiiy asarlarini tinglaydilar. Bolalarning mustaqil faoliyati ular uchun dam olish soati hisoblanadi, ammo ish bilan bir vaqtda bolalarning oʻz-oʻzini tashkil eta bilish qobiliyati oʻsishiga, xulq madaniyati irodaviy sifatlarning tarbiyalanishiga, jamoa munosabatlarining shakllanishiga yordam beradi.
U har xil faoliyatlarda bolalardagi oʻziga xos ijodkorlikning rivojlanishiga keng imkoniyat yaratadi. Shuning uchun bolalarning mustaqil faoliyatiga ham tarbiyachining rahbarlik qilishi talab etiladi: chunki hohlagan ishi bilan shugʻullanishiga imkon yaratish, kerakli material va asbob-uskunalar bilan taʼminlashda, tarbiyachining maslahati lozim boʻladi. Kun davomida sistemali ravishda mehnat faoliyati tashkil etilib, bolalar kattalarning mehnati bilan tanishtirib boriladi.Bu ish mashgʻulotlarda, ekskursiyalarda, maqsadli sayrlarda, bolalarning kattalar bilan birgalikdagi mehnati davomida amalga oshiriladi.Bunda bolalarning asosiy eʼtibori mehnatning insonlar uchun foydasiga, uning xilma-xilligiga, ishlayotganlarning axloqiy munosabatlariga qaratiladi. Bolalarning ovqatlanishi, mashgʻulotga tayyorlanishi, tabiat burchagida navbatchi vazifasini bajarish ularda topshiriqqa nisbatan javobgarlik hissini rivojlantiradi, shu bilan birga ijtimoiy his va munosabatlarni shakllantiradi. Bolalar hayoti kunning birinchi va ikkinchi yarmidagi kun tartibiga binoan tashkil etiladi. Moddiy muhit ikkinchi guruh bolalari uchun ham xuddi birinchi kichik guruhnikidek tashkil etiladi. Bundan tashqari, kuzatish va mehnat uchun tabiat burchagiga akvariumda baliq, toʻrlarda qushlar va mayda hayvonlar joylashtiriladi. Guruh xonasidan kitob javoni uchun joy ajratiladi.MTT maydonchasida sport oʻyinlari bilan shugʻullanish uchun maxsus joy buladi, u kerakli anjomlar bilan jihozlab qoʻyiladi. Oʻrta guruh. Guruhda uxlash xonasi, hojatxona va yechinish xonasi boʻlishi kerak. Guruh xonasi bir necha boʻlimdan iborat boʻlishi kerak.Birinchi oʻyin boʻlimida qoʻgʻirchoqpar hamda kerakli narsalar joylashtirilgan shkaf boʻladi. Ikkinchi oʻyin boʻlimida qurilish materiallari qoʻyiladigan shkaf va ular bilan oʻynash uchun joy ajratiladi. Shu xonaning yana bir qismida bolalarning badiiy faoliyat bilan mustaqil shugʻullanishlari uchun kerakli materiallar qoʻyiladi.
Kitob burchagi va stol usti bosma oʻyini bilan shugʻullanishlari uchun oʻyin burchagida tinchroq joyni ajratish kerak. Tabiat burchagini dera- zalarga yaqinroqqa joylashtirgan maʼqul. Xona amaliy sanʼat asarlari va koʻkalamzorlashtiruvchi oʻsimliklar bilan bezatiladi. Maydoncha boshqa maydonchalardan yashil, manzarali oʻsimliklar bilan toʻsilib, jismoniy mashqlar va sport oʻyinlar uchun kerakli asboblar bilan jihozlanadi. Katta guruh.Oʻyin boʻlimlari bolalarning yoshiga mos holda oʻrta guruh xonasi kabi jihozlanadi. Guruh xonasida yana mashgʻulot oʻtkaziladigan boʻlim ajratiladi va u yerga tarbiyachining stoli, ekran, shkaf, taxta joylashtiriladi.
Bolalarning mustaqil oʻynashlari uchun hamma kerakli materiallar (stollar, oʻyinchoqlar solingan qutichalar, vitrina shkafi, tokchalar va boshqalar) boʻlishi lozim.Шундайқилиб, кундавомидаболаларҳаётиниташкилэтишдагиталабларқуйидагича:

1. 
   Bolalarning hamma faoliyat turlari bilan shugʻullanishlari uchun shartsharoitlar yaratish.
   
2. 
   Har bir yosh guruhida faoliyat turlarini almashtirib borish.
   
3. 
   Bolalarning harakat faolligini yetarlicha taʼminlash.
   
4. 
   Mashgʻulot, oʻyin, mehnat, maishiy faoliyat oʻrtasida bogʻliqlik oʻrnatish.
   
5. 
   Bolalarning olgan bilim, malaka, koʻnikmalarini mustaqil faoliyatlarida qoʻllay olishga oʻrgatish.
   
6. 
   Bolani faol boʻlishga, har doim biron narsa bilan mashgʻul boʻlishga oʻrgatish.
   
7. 
   Har bir bolani ijodiy qobiliyatlari, xohish va qiziqishlarini diqqat bilan kuzatib borish va uning yanada rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratish.
   
8. 
   Bolalarning butun faoliyatiga tarbiyachining rahbarligi.
   
9. 
   Kun tartibiga qatiy rioya qilish.
   

1. 
   Bolalarning hamma faoliyat turlari bilan shugʻullanishlari uchun shartsharoitlar yaratish.
   
2. 
   Har bir yosh guruhida faoliyat turlarini almashtirib borish.
   
3. 
   Bolalarning harakat faolligini yetarlicha taʼminlash.
   
4. 
   Mashgʻulot, oʻyin, mehnat, maishiy faoliyat oʻrtasida bogʻliqlik oʻrnatish.
   
5. 
   Bolalarning olgan bilim, malaka, koʻnikmalarini mustaqil faoliyatlarida qoʻllay olishga oʻrgatish.
   
6. 
   Bolani faol boʻlishga, har doim biron narsa bilan mashgʻul boʻlishga oʻrgatish.
   
7. 
   Har bir bolani ijodiy qobiliyatlari, xohish va qiziqishlarini diqqat bilan kuzatib borish va uning yanada rivojlanishi uchun shart-sharoit yaratish.
   
8. 
   Bolalarning butun faoliyatiga tarbiyachining rahbarligi.
   
9. 
   Kun tartibiga qatiy rioya qilish.
   

Psixologik xizmatning asosiy vazifasi-tadqiqot ishlari, amaliy ishlar va tashviqot ishlridan iborat 3 ta vazifadan tashkil topadi.
Ilmiy tadqiqot vazifalari - bola shaxsning shakllantirishning muhim muammolarini, taʼlim va tarbiyaning psixologik asoslarini bolalar bilan tarbiyachilar, MTT psixologlari, MTT psixologlar bilan tarbiyachilar oʻrtasidagi oʻzaro taʼsirni hamda maktabgacha taʼlim tashkiloti psixologning etikasini oʻz ichiga oladi . Amaliy vazifalar - psixologik tadqiqotni natijalarini amalda psixologik xizmat ishida qoʻllab, bolalarning maktab taʼlimiga tayyorligini aniqlash, bolalarning oʻqish faoliyatini osonlashtirish, bola shaxsini har tomonlama kamon toptirish, bolalarnig qobiliyat va moyilliklarini aniqlash va rivojlantirish, kasbga oid suhbat, maslahat ishlarini olib borish, turli xildagi “tarbiyasi ogʻir” bolalar bilan ish olib borish kabi asosiy vazifani hal qilishdan iboratdir⁴.