Mavzu: Ma’lumotlarni kompyuterga kiritish va chiqarish tizimlari Reja

VERTIKAL (KADRLI) YOYISH 
Monitorning muhim tavsifi uning kadrli yoyishining chastotasidir. Ekranda 25 Gc chastotali tasvirlar (kadrlar) 
almashinishi ko`z bilan uzluksiz harakat kabi qabul qilinadi, lekin bunda ko`z ekranning miltillashidan tez 
charchaydi. Tasvirning yuqori turgunligini ta`minlash va ko`z charchashini kamaytirish uchun zamonaviy yuqori 
sifatli monitorlarda kadrlarni almashish chastotasi 70-75 Gc dan past bo`lmagan holda ushlab tug`iladi; bunda 
satrli yoyish chastotasi 40-50 kGc kattalikka erishadi va videosignallarni yaxshi chastota polosasi ta`minlanadi - 
bu videomonitorning videonazoratchi bilan mos kelishiga sabab bo`ladigan muhim kattalikdir (tasvirni ravshanligi 
bo`yicha). 
Tasvirning turg`unligiga erishish uchun kadrli yoyish chastotasi kattaligining o`zi ham videonazoratchi bilan 
moslashtirilishi lozim. Bu jihatdan barcha monitorlarni 3 guruhga bo`lish mumkin: 
• qayd qilingan chastotali monitorlar, ular faqat bir tasvirlash rejimini tutib turadi; 
• bir nechta qayd qilingan chastotali monitorlar, ular bir nechta qayd qilingan tasvirlash rejimlarini tutib turadi; 
• multichastotali monitorlar, ular videonazoratchiga avtomatik ravishda sozlanadi va ko`p sonli videorejimlarni 
tutib turadi (masalan, mos ravishda 50-120 Gc va 30-60 kGc kadrli va satrli yoyish chastotali multichastotali 
monitorlar). 
Satrli yoyish camp bo`yicha va camp oralab bo`lishi mumkin, so`ngti holatgisi yuqori o`tkazish qobiliyatini olish 
imkonini beradi, lekin haqiqiy kadrli chastotani ikki marta kamaytiradi, ya`ni ekranning miltillashini oshiradi. 
Shuning uchun satrli yoyish afzalroqdir (ikkala rejimda ham ishlaydigan monitorlar ham bor yuqori o`tkazish 
qobiliyatini olish kerak bo`lganda satr oralab yoyish ulanadi). 
MONITORLARNING O`TKAZISH QOBILIYATI 
Videomonitorlar odatda ikki rejimda: matnli va grafikli rejimlarda ishlashi mumkin. 
Matnli rejimda monitor ekranidagi tasvir tovush generatori bilan shakllantirilib kengaytiriladigan ASCII 
to`planining belgilaridan tashkil topgan (psevdografika belgilarini ishlatilgan holda foydalanib tuzilgan oddiy 
rasmlar, gistogrammalar, ramkalar bo`lishi mumkin). 
Grafikli rejimda ekranga alohida mozaik (naqshinkor) elementlardan - piksellardan (pixel-picture element) 
shakllantirilgan murakkab sxemalar va chizmalar va harflarning turli xil shrifgli va o`lchamli yozuvlari, 
videotasvirlar chiqariladi. 
Monitorlarning yuqori o`tkazish qobiliyati eng avvalo grafikli rejimda kerak va piksel o`lchani bilan bog`liqdir. 
O`tkazish qobiliyati monitor ekranida gorizontal va vertikal bo`yicha ujoylashtiriladigan piksellarning maksimal 
soni bilan o`lchanadi. O`tkazish qobiliyati monitor tavsiflariga ham va xattoki yuqori darajada, videonazoratchi 
tavsiflariga ham bog`liq bo`ladi. Zamonaviy monitorlarning o`tkazish qobiliyatini standart qiymatlari: 640x480, 
800x600, 1024x768, 1280x1024, 1600x1200, lekin amalda boshqa qiymatlar ham bo`lishi mumkin. SHuni 
ta`kidlash joizki, o`tkazish qobiliyati qanchalik katta bo`lsa, multichastotali monitorlarda kadrli yoyish chastotasi 
shunchalik past bo`ladi, lekin har qanday holatda ham u 65 Gc dan pasaymaydi (masalan, Sony Multiscvan 20 sf II 
moni-torida 640x480 o`tkazishda kadrlar chastotasi - 150 Gc, 800x600 da - 120 Gc, 1024x768 da - 100 Gc, 1280x 

---

1024 da - 80 Gc va 1600x 1200 da - 67 Gc). 
Videonazoratchi tavsiflaridan o`tkazish qobiliyatiga va monitor ekranidagi tasvir sifatiga uning videoxotirasi 
sig`imi ko`proq ta`sir etadi. 
O`tkazish qobiliyatini va ekrandagi tasvirning tiniqligini aniqlaydigan monitorning o`zining muhim tavsifi monitor 
ekrani lyuninoform donchasi (nuqtani-dot pitch) o`lchamidir: nuqta qanchalik kichik bo`lsa, tabiiyki, tiniqlik 
shunchalik yuqori bo`ladi va ko`zlar shunchalik kam charchaydi. Nuqta kattaligi zamonaviy monitorlarda 0,23 dan 
0,28 mm gacha bo`ladi. Qatiy aytganda, nuqtaning diametri emas, balki nuqtalarning markazlari orasidagi masofa 
ahamiyatga egadir. 
Shuni hisobga olish kerakki, katta nuqtali monitorlarda yuqori o`tkazish qobiliyatiga erishish mumkin emas. 
Masalan, diagonali 14 dyuym bo`lgan ekran 265 mm kenglikka ega bo`ladi, gorizontal bo`yicha 1024 ta nuqtali 
o`tkazish qobiliyatini olish uchun nuqta o`lchani 265/1024q0,22 mm dan oshmasligi kerak, aks holda piksellar 
qo`shilib ketadi va tasvir tiniq bo`lmaydi. 
IBM PC kompyuterlari bilan birgalikda ham rangli, ham monoxrom monitorlar tiplari ishlatilishi mumkin.