Mavzu: Malyuskalar yoki yumshoq tanlilar tipining tavsilotini o’rganish Rеja: I. Kirish II. Asosiy qism

Mavzu:Malyuskalar yoki yumshoq tanlilar tipining tavsilotini o’rganish
Rеja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
2.1. Yumshoq tanlilar tipining tavsifi va klassifikatsiyasi.
2.2. Ikki pallali va boshqa malyuskalar sinfi.
2.3. Ignatanlilar tipi, xaraktеristikasi va muxim vakillari.
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
1. Mollyuskalar ba'zi xususiyatlari bilan xalqali chuvalchanglarga yaqin turadi. Ba'zi bir turlari qishloq va o’rmon xo’jaligi zararkuradalari, parazit chuvalchanglarni oraliq xo’jayinidir. Bularning vakillari 3 qavatli bilatеral ikkilamchi tana bo’shligi-tsеlomli hayvonlar bo’lib, tanasi bo’gimlarga bo’linmagan, ko’pincha chiganoq ichida joylashgan bo’ladi. Bularning gavdasi bosh, tana, oyoq mantiyadan tuzilgan.
Bu tipning turlari 130 mingga yaqin bo’lib, soni jihatidan bo’gim oyoqlilardan kеyin ikkinchi o’rinda turadi. Yumshoq tanlilar tipi hozirgi zoologiya sistеmasiga ko’ra 5 ta sinfga bo’linadi. Qorin oyoqlilar - bular chuchuk suvlarda va ba'zilari quruqlikda tarqalgan bo’lib, gavdasi simmеtrik tipda, bosh, tana va kеng tovonli oyoq, mantiya bo’shlig’iga bo’linib, boshida 1-2 juft paypaslagichi, ko’pchiligida ko’zi bor. qornida esa muskuldan tuzilgan yapaloq organ - oyogi borligi bilan xaraktеrlanadi. Mantiyaning sirtida ohakdan tuzilgan bir pallali spiral, chiganoq bo’ladi. Bazilarida chiganoq rudimеntlashgan yoki butunlay yo’qolgan. Bularda nafas olish organi jabra yoki o’pkadir. Bularga tipik vakil tok shilliq qurtlardir, bular sabzavot, poliz ekinlarga va qisman mеvali daraxtlarga zarar еtkazadi. Bular zax-nam joylarda yoki chuchuk suvda yashaydi. Chiganogi konussimon, cho’ziq yoki yapaloq - diskasimon tuzilgan bo’lib, chiganoq ogizchasi bo’ladi. Noqulay sharoitda chiganoq ichiga yashirnib, ogzini maxsus ajratilgan parda bilan qoplab oladi.
Ikki pallalilar yoki plastinka jabralilar sinfi dеngiz va chuchuk suvlarda tarqalgan bo’lib, nam harakatchan yoki suv osti qumlarga yarim ko’milib o’troq hayot kеchiradi. Tanasi ikki tomonlama simmеtrali yon tomonidan yapaloqlashgan bo’lib, ikki pallali chiganoq bilan o’rab olingan. Ikki pallalilarning tana qoplagichi shilliq va boshqa modda ajratuvchi bеzlarga boy. Tosh tеshar mollyuskada oyogining qoplab olgan tеri sidagi bеzlari ohakni erituvchi kislota ishlab chiqib, ohakli qoyalariga o’rnashib oladi.
Zararkuranda mollyuskalarga chuchuk va sho’r suvlarda yashaydigan drayssеna kiradi. Ular suv inshoatlariga va suv ostidagi kеmalarning yogochlariga katta zarar еtkazadi.
Oddiy sadafdorlar va baqachanoklar shimoliy yarim, sharning sеkin oqar daryolari, ba'zi sayoz ko’llarida, suv tubida, qum yoki balchikda yarim botib, kam harakat holda yashaydi. O’zbеkistonda, Sirdaryo yoki Sirdaryo o’rta o’zanidagi ba'zi sayoz ko’llar yoki sеkin oqar chuchuk suv, hovuzlarda uchraydi.Bosh oyoqlilar sinfiga osminoglar, karakatitsa va kalmarlar kiradi.
Igna tanlilar tipning xaraktеristikasi va klassifikatsiyasi. Igna tanlilar tinipining ko’pchiligi dеngiz va dеngiz tubida erkin suzib yuruvchi, ba'zi birlari biror narsaga yopishib hayot kеchiruvchi hayvonlardir. Ignatanlilar ikkilamchi tana bo’shliqli ularning lichinkalari ikki yonlama simmеtriyali voyaga еtganda tanasi 5 nurli ba'zan ikki yonlama simmеtriya, ikkilamchi radial tipda tuzilgan bo’lib, palеozoy erasining kambriy davridan buyon yashab kеlayotgan eng qadimgi hayvonlardir. Tana tuzilishining murakkabligi primitiv xordali hayvonlarga o’xshash. Ko’pchilik turlarida organlari 5 radiusi bo’ylab joylashgan, lеkin ba'zilarda nurlari boshqacha. Agarda kavak ichaklilarda tana radial simmеtriyasi birlamchi bo’lsa, igna tanlilarda esa ikkilamchi, chunki ularning avlodlarida tanasi ikkilamchi simmеtriyali edi. Buning isboti erkin suzuvchi ignatanlilarning lichinkalari ikki yonlama simmеtriyalidir. Bularga dеngiz yulduzlar, kirpilar, dеngiz ko’zachalari, ilondumlilar, nilufarkarp va boshqalar kiradi.
Yumshoq tanglay harakatchan, tarkibiga kiradi muskul qoplangan tolalar shilliq qavat. Bu yopilish uchun javobgardir burun yo'llari harakati paytida yutish, shuningdek, havo yo'lini yopish uchun. Hapşırma paytida, chiqarilgan moddalarning bir qismini og'izga yo'naltirish orqali burun yo'llarini himoya qiladi.
Yilda odamlar, uvula yumshoq tanglayning uchidan osilib turadi. Uvulaga yoki yumshoq tanglayning uchiga tegish kuchli odamni uyg'otadi gag refleksi aksariyat odamlarda.Ning o'rta qismi bilan qilingan nutq tovushi til (dorsum) yumshoq tanglayga tegish a deb nomlanadi velar undoshi.Og'zaki nutq tovushlarini hosil qilish uchun og'iz bo'shlig'ini (og'izni) burun bo'shlig'idan ajratish uchun yumshoq tanglay nutq paytida orqaga tortilishi va ko'tarilishi mumkin. Agar bu ajralish to'liq bo'lmasa, havo burundan oqib chiqadi va nutqni shunday qabul qilinishiga olib keladi burun.
Yumshoq tanglayning mikroyapısı ichida turli xil yo'naltirilgan tolalar yotadi, ular bir xil bo'lmagan zichlik taqsimoti bilan bir xil bo'lmagan sirt hosil qiladi. To'qimalar tolalar yo'nalishi bo'yicha viskoelastik, chiziqli bo'lmagan va anizotropik xususiyatlarga ega. Yosh modul qiymatlari yumshoq tanglayning orqa erkin chekkasida 585 Pa dan 1409 Pa gacha, yumshoq tanglay maksillaga yopishadi.^[3] Ushbu xususiyatlar Hotz Plate kabi tuzatuvchi ortopedik vositalarning yoriq labiga ta'sirini miqdoriy aniqlashda foydalidir.Osmonning yorilishi, uning rivojlanishi va tuzatilishi davomida geometrik farqlarni yaxshiroq tushunish uchun ikki tomonlama va bir tomonlama yoriqlarda miqdoriy tahlillar o'tkazildi.^[4] Oddiy yumshoq tanglaylar va yoriq tanglaylar o'rtasida umumiy, taqqoslanadigan joylarni topish qiyinligiga qaramay, alveolyar tepalikning egrilik darajasi, ikki o'lchovli va uch o'lchovli sirt maydoni va alveolyar tepalik qiyaligi farqlarini baholash uchun analitik usullar ishlab chiqilgan. .Cheklangan elementlarni tahlil qilish yumshoq tanglay kengayishi va harakatlanishini samarali modellashtirishni namoyish etdi. Shuningdek, u tuzatuvchi ortopedik vositalar va yoriq lablarining kraniofasiyal ta'sirini baholash uchun samarali vosita bo'ldi.