Mavzu: Matematik o’qitishda muammoli va evristik, dasturlashgan, blokli va modulli metodlar Ta’limiy

Rivojlantiruvchi: Talabada matematika o’qitish metodlari orqali darc O’tilganda maktab va o’rta maxsus ta’lim muassasalari O’quvchilari bilan birgalikda amaliy xarakterda bo’lgan misol va masalalardan foydalantirish ko’nikmasi shakllanadi hamda ularda O’rganilayotgan mavzu bo’yicha o’z bilimlarini mustaqil holatda oshirish ko’nikmasi rivojlanadi

2. Darsni kuzatish va uni tahlil kilish jixatlari

«Eng yaxshi metodist — eng yaxshi o’qituvchi» ekanligidan kelib chiqqan holda darsni kuzatuvchi dars jarayonida ham o’z kasbiy mahoratini oshiradi, ham darsi kuzatilayotgan o’qituvchi kasbiy mahoratini oshishiga yordam beradi. Shunday ekan, xar bir o’qituvchi doimiy ravishda darslarni kuzatishi va uni metodik, pedagogik hamda psihologik jixatdan tahlil kilib borishi talab etiladi. Eslatma: O’qituvchi da darsning O’quv rejasi, mavzu buyicha turli ishlanmalarning, shu bilan bir qatorda, turli didaktik tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar tayyorlagan bo’lishi kerak. Darsni tahlil qiluvchi tomonidan O’qituvchining darsga tayyorgarligi bilan yuzaki tanishib chiqilmasdan, uning darsga bo’lgan tayyorgarligi butun dars davomida kuzatilishi va tahlil etilishi shart. Bunda quyidagilarga e’tiborni qaratish maqsadga muvofik hisoblanadi:
1. Darsning maqsad va vazifalarining qo’yilishi. O’qituvchi har bir darsga aniq maqsad qo’yganmi? Maqsadni qanchalik tug’ri qo’ygan?
2. Tashkiliy tahlili. Dars utiladigan xonaning darsga tayyorligi, avvalo o’quvchilar kayfiyati va sogligi, sinf xonasi va doskaning tozaligi, bur va namlangan lattaning borligi, zamonaviy ta’lim vositalari bilan ta’minlanganligi, mabodo ayrim o’quvchilar biror sababga kura darsga katnashmayotgan bulsa, ularning nomi yozilgan varakchaning o’qituvchi stoliga qo’yilishi kabilardan tashqari O’qituvchining darsga xozirligi, uning tashki kiyofasiga ham e’tibor beriladi.
3. Didaktik (ta’limiy) tahlili. Taxpilning bu turida mavzuning ilmiyligi va izchilligi, oddiydan murakkabga tomon yunalganligi, kursatmalilik va berilayotgan bilim, yangi axborotlarning xayotiyligi, jonli va raven tilda ochib berilishi.
4. Metodik (uslubiy) tahlil. Bunda O’qituvchi faoliyatining ikki tomoni nazarda tutiladi. Birinchidan, o’quv dasturi buyicha mavzu necha soatga muljallangan bulsa, uni kanday metod va uslub asosida, O’quvchining yoshi va individual-psihologik xususiyatini hisobga olgan holda yetkazib bera olishi, o’quvchilarni o’ylashga, izlanishga majbur etishi va unga sharoit yaratishi. Ikkinchidan, uzining o’qituvchi sifatidagi tajribalari qay darajada ekanligini namoyish etishi. Bunda O’qituvchining ijodkorligi, metodik mahorati kuzga tashlanishi lozim. Chunki, ilgor pedagogik va novatorlik tajribalar mana shu yerdan boshlanadi.
5. MetodoloGik tahlil. Xalk ta’limi yunalishidagi karorlar, talablar, davlat tili, milliy rux, madaniyatning guzal durdonalari, shu soxd buyicha buyuk allomalar, olimlarning kilgan ishlari, fikrlari, uzgarishlar asos kilib olinishi mumkin.
6. Psihologik tahlil. Avvalo O’quvchi-talabaning kayfiyati, uning sogligi, jamoadagi soglom muxit, ularning xushyorligi, diqqatining barqarorligi va ko’lami, fanga bo’lgan qiziqishi, dars berayotgan O’qituvchisiga munosabati, xozirjavobligi, sezgirligi va topqirligi, idroki, yangi va avvalgi materiallarni esda saqlashi, obrazli va mintaqaviy tafakkuri, o’quvchi-talaba fantaziyasi, oldida turgan mas’uliyatga nisbatan ularning irodali yoki irodasizligi, qobiliyat, bilim, kunikma va malakalar kulami kabi tomonlar kiradi. O’qituvchining favkulodda vujudga kelgan vaziyatdan chiqa olishi, uzini boshkara olishi.
7. Pedagogik tahlil. Tahlilning bu turi ancha murakkab, mas’uliyatli bo’lib, O’qituvchining tashqi qiyofasi, O’quvchi-talabalar guruxi bilan til topisha olish mahorati, uning madaniyati, odobidan tashqari qanday qilib dars jarayonida umuminsoniy tarbiyaning tarkibiy qismlarini o’suvchi-talabalarga bera olishi hamda o’qituvchining nutq madaniyati nazarda tutiladi. Xozirgi kunda dolzarb bulib turgan milliy tarbiya, ekologik, iqtisodiy, axloqiy, jismoniy, mexnat, nafosat hamda milliy istiqlol goyasini singdirish, tarbiya elementlari kanday amalga oshiriladi? Bu tarbiya turlaridan qay biriga aynan shu darsda e’tibor berildi? Darsning tarbiyaviy ta’sirining samarasi kanday buldi? Bu masalalar pedagogik taxdilning asosini tashkil etadi. Shuni aloxida ta’kidlash joizki, o’qituvchining mazmunli, ravon nutqini xech qachon boshka narsaga kiyoslab yoki almashtirib bulmaydi.
8. O’qituvchining hamkorlikdagi tahlili. Bunda quyidagilarga e’tiborni qaratish talab etiladi: O’quvchi-talabalarni fikrlashga urgatishi; aniq fikr va materiallarni o’rganib mulohaza yuritishi, fikr bildirishi; o’quvchi-talabalarni izlanishga, qidirib topishga urgatishi; O’quvchi-talabaning o’zi mustaqil fikrga ega bo’lishi.
9. Ya k u n i y t a x l i l yok i xulosa kilish . Kuzatuvchining mutaxassis sifatidagi taklif va yo’l-yo’riqlarining bayoni. D ars yakunini tahlil etish jarayonida, avvalo, dars o’tgan mutaxassis gapirgani ma’qul. Dars tahlilda ishtirok etuvchilar gapiradi. I zoh: O’qituvchining darsiga va uning faoliyatiga bir soatlik dars taxlili bo’yicha xulosa chiqarib bo’lmaydi, tanqidiy baho berish uchun o’qituvchining har bir shakldagi bir necha darsini kuzatish maqsadga muvof iq bo’ladi . E sl atm a.
Dars maqsadiga erishilganlikni belgilashda o’qituvchining emas balki O’quvchi-talabaning maqsadga erishganlik darajasi asosiy hisoblanadi.
TEST
1. «Metod» suzi yunoncha «metodos» suzidan olingan bo’lib, ......... ............ .......degan ma’nolarni anglatadi.
A «Bilish» degan ma’noni anglatadi.
V «Tadkikot yuli» degan ma’noni anglatadi.
S «Nazariya», «ta’limot» degan ma’nolarni anglatadi
D *«Bilish yoki tadkikot yuli, nazariya, ta’limot» degan ma’nolarni anglatadi

1. 
   Usul(metod) nima?
   

A * Maqsadga yetishishda qo’llanadigan ta’limiy tadbir l ar yoki o’quv jarayonini amalga oshirishda Qo’llanadigan uslublar sistemasi (majmui) (rus tilida u «metod» deyiladi, lekin «usul» ni «metod» deb ishlatashimiz ham mumkin)
V Ta’lim jarayonida takdim etilgan nazariy va amaliy bilimlarni egallash yullari S O’rganish va bilish uchun xizmat qiladigan yul-yuriklar D Bilimlarni egallash, uzlashtirish, xizmat qiladigan yul-yuriklar, usullar majmuasidir

2. 
   O’qitish uslubi nima?
   

A ♦Ta’limiy va tarbiyaviy maqsadlarga erishishda, muayyan tuey kn i yengib Jorrai uchun qo’llanadigan tadbir va choralar majmuasi (ruschada uni pedagogik «priyom» deyiladi)
V O’rganish uchun xizmat qiladigan yUl-yUriklar
S Bilimlarni egallashga xizmat qiladigan yul-yuriklar, uslublar majmuisidir
D Ta’lim jarayonida takdim etilgan amaliy bilimlarni egallash y$lyuriklari

3. 
   Babanskiy ta’lim metodlarini nechta guruxga ajratib o’rgangan?
   

A 5 ta
V 4 ta
S *3 ta
D 2 ta

4. 
   Matematikani o’qitish metodlariga nimalar kiradi?
   

A Kuzatish, tajriba, takkoslash, analiz va sintez
V Umumlashtirish abstraksiyalash, konkretlashtirish va klassifikatsiyalash
S Evristik metod, programm alashtiril gan, ta’lim metodi, ma’ruza va suxbat metodlari, induksiya, deduksiya va anologiya
* D ♦Evristik metod, programmalashtirilgan, ta’lim metod
6. Ogzaki metod bu....
A Muammoli suxbat
V Evristik suxbatlar
S •Suxbat va tushuntirishlar
D Tushuntirish, muammoli suxbat, evristik suxbat

7. 
   O’quvchilarning o‘kuv bilish faoliyatlarini tashkil etishda kanday o’qitish metodlaridan foydalaniladi?
   

A Ko’rgazmali, induksiya metodlari, deduksiya va analogiya
V ♦Ogzaki amaliy
S Illyustrativ, muammoli va tadkikiy
D Ko’rgazmali

7. 
   Amaliy ishlarni bajarishda qo’llanadigan metodlari i kureating?
   

A Illyustrativ, muammoli.
V Analogiya metodi
S •Induksiya va deduksiya metodlari
D Tadkikiy

7. 
   Uqitish metodlarini ajratib kursating
   

A •Monologik, kursatmalilik evristik, algoritmik
V Ilmiylik, reproduktivlik
S Faollashgirish, yangi bilim, ko’nikma va malakani xosil qilish va rivojlantirish
D Ilmiylik

7. 
   Maktab matematika kursidagi ta’lim metodlari kaysilar?
   

A Umumlashtirish abstraksiyalash, konkretlashtirish
V •Ilmiy izlanish metodlari, O’qitish metodlari, xulosa chiqarish
S Programm al aiggi ril gan ta’lim metodi, problemali metod
D Induksiya, deduksiya va analogiya, kuzatish, tajriba

7. 
   Matematikani o’qitish metodlariga nimalar kiradi?
   

A) •Evristik metod, programmalashtirilgan, ta’lim metod
B) Umumlashtirish abstraksiyalash, konkretlashtirish va klassifikatsiyalash.
C) ) Evristik metod, programmalashtirilgan, ta’lim metodi, ma’ruza va suxbat metodlari, induksiya, deduksiya va analogiya
D) Kuzatish, tajriba, takkoslash