Mavzu: Metall konstruksiya brikmalari. Payvand birikmalar. Reja

Payvand birikmalarni hisoblash
Payvand birikmaning mustaxkamligi biriktirilgan detallarning materialiga, chok metalining mustaxkamligiga, birikmaning shakli va turiga, kuchlar ta’sirining xarakteriga, payvandlash usuliga va payvandchining malakasiga bog’liq bo’ladi.
Uchma-uch chokni hisoblash.
CHo’zilish yoki siqilishda ishlaydigan payvand birikmalarning mustaxkamligi, birinchi navbatda, asosiy metall bilan chok metalining mustaxkamligiga bog’liq. Ammo chok metalining bir jinsliligi undan mavjud kamchiliklar tufayli asosiy metallning bir jinsliligidan pastro bo’ladi. Bu xususiyat chok metalining hisobiy metalining hisobiy qarshiligini biroz kamaytiradi (5.4 jadval)
CHok metalining hisobiy qarshiligi 5.4 - jadval

Payvand birik-malar	Kuchlanganlik xolatlari		SHartli belgilanishi		Payvand birikmaning hisobiy qarshiligi
Uchma-uch	Avtomatik, yarim avtomatik hamda qo’l usulida bajarilib, sifati fizikaviy yo’l bilan tekshirilgan payvand choklarning cho’zilishi va egilishi	Oquvchanlik chegarasiga ko’ra				Rwyq
		vaqtinchalik qarshilikga ko’ra		Rwu		Rwu q Ru
	Ciqilgan va egilgan payvand choklar avtomatik, yarim avtomatik hamda ko’l bilan bajarilsa	Oquvchanlik chegarasiga ko’ra		Rwy		Rwy q 0,85Ry
	Ciljish			Rws		Rws q Rs
Burchak-li chok	Kesilish (shartli)	CHok metali bo’yicha		Rws		0.55Rwun Rwf q----------- wm
		Metal erish chegarasi bo’yicha		Rwz		Rwz 0.45Run

Uchma-uch payvand choklarga bo’ylama kuch ta’sir etganda chokning mustaxkamligi quyidagicha tekshiriladi:

bu yerda: - bo’ylama hisobiy zo’rikish; t-chokning qalinligi (biriktirilgan detallarning eng yupkasini qalinligi); -chokning hisobiy uzunligi; - uchma-uch payvandlangan birikmadagi chokning siqilish va cho’zilishga hisobiy qarshiligi.
CHokning hisobiy qarshiligi biriktirilgan elementlar metaliga nisbatan birmuncha kam bo’lgani uchun chok bilan biriktiriladigan elementlardagi kuchlanishlarni tenglashtirish maqsadida chokni birmuncha uzaytirishga to’g’ri keladi. SHu bois uchma-uch biriktiriladigan elementlar ba’zan qiya chok bilan payvandlanadi . Bu xolda chokdagi kuchlanish:


Eslatma: 1. Ko’lda bajariladigan payvand chok uchun Rwin ning qiymati chok metalining uzilishdagi vaqtinchalik qarshiligiga teng deb olinadi.
2. Avtomatik va yarim avtomatik usulda bajariladigan payvand choklar uchun Rwin QMQ II-23 jadvalidan olinadi.
3. CHok materiali ishonchilik koeffitsientining qiymati (Rwin < 490 MPa bo’lsa, _wm-1,25 qilib olinadi, agar Rwin> 590 MPa bo’lsa, _wm- 1,35). Kiyshik chokning uznligi mustaxkamligi yetarli bo’lishi uchun tg q2 shart bajarilishi lozim. SHunda chokning mustaxkamligini hisoblamaslik ham mumkin.
Payvand birikmaga eguvchi moment ta’sir etgan chokdagi kuchlanish quyidagicha bo’ladi:

bu yerda, - chokning qarshilik momenti.
Bir vaqtning o’zida bo’ylama kuch va eguvchi moment ta’sir etganda chokda paydo bo’ladigan kuchlanish quyidagicha topiladi:

Bir vaqtning o’zida bo’ylama va kesib o’tuvchi kuch ta’sirida ishlayotgan uchma-uch payvand birikmaning mustaxkamligi quyidagi formuladan aniqlanadi:

bu yerda: va  o’zaro perpendiqulyar yo’nalgan normal kuchlanishlar;
- payvand birikmada xosil bo’ladigan urinma kuchlashnish.