Mavzu: mexanikaning oltin qoidasi. Foydali ish koeffitsiyenti. Darsning maqsadlari

T/r	DARS BOSQICHLARI
VAQTI
1	Tashkiliy qism	2 minut
2	O’quvchilarni guruhlarga bo’lish	3 minut
3	Savol- javob	7 minut
4	Tezkor test	4 minut
5	Yangi mavzuni tushuntirish	15 minut
6	Masala yechish musobaqasi	4 minut
7	Zakovat savollari	6 minut
8	Guruhlarni baholash	2 minut
9	Uyga vazifa	2 minut

O’tilgan mavzuni so’rash.
I guruh
Bloklar necha xil va qaysi blok kuchdan yutuq beradi?
II guruh
Qiya tekislik formulasini yozing?
III guruh
Pona haqida ma’lumot bering?
Guruhlarga beriladigan savollar.
I guruh
Vint haqida ma’lumot bering?
II GURUH
Chig’iriq nima va undan qayerlarda foydalaniladi?
III GURUH
Lebyodkaning kuchdan beradigan umumiy yutug’i formulasini yozing?
I Guruh
Qiya tekislikda yukni qay usulda chiqarilsa ishdan yutuq beradi?
II Guruh
Mexanik ish formulasini yozing va izohlang?
III Guruh
Richag ishdan yutuq beradimi ? Javobingizni tushuntiring.

Test savollari .

Savol							Javob
1)… qirrasi ariqchadan iborat g’ildirak bo’lib , undan ip, sim arqon yoki zanjir o’tkaziladi							A) Lebyodka
2). Qaysi blok kuchdan yutuq bermaydi?							B) oddiy mexanizmlar
3) Chig’iriqning takomillashgan shakli							S) Blok
4) Ko’char va ko’chmas bloklar dan bir nechtasi o’zaro ulansa, u nima deb ataladi?							D) Arximed
5) Kuch kattaligi yoki yo’nalishini o’zgartirib beruvchi mexanik qurilma… deyiladi.							E) ko’chmas blok
6) Richag qoidasini kim topgan ?.							F) kuchdan
7) Qiya tekislikda yuk qiyalik bo’ylab chiqorilsa nimadan yutuq beradi?							G)polispast
Savol	1	2	3	4	5	6	7
javob

Test savollari javoblari .

Savol							Javob
1)… qirrasi ariqchadan iborat g’ildirak bo’lib , undan ip, sim arqon yoki zanjir otkaziladi							A) Lebyodka
2). Qaysi blok kuchdan yutuq bermaydi?							B) oddiy mexanizmlar
3) Chig’iriqning takomillashgan shakli							S) Blok
4) Ko’char va ko’chmas bloklar dan bir nechtasi o’zaro ulansa, u nima deb ataladi?							D) Arximed
5) Kuch kattaligi yoki yo’nalishini o’zgartirib beruvchi mexanik qurilma… deyiladi.							E) ko’chmas blok
6) Richag qoidasini kim topgan ?.							F) kuchdan
7) Qiya tekislikda yuk qiyalik bo’ylab chiqorilsa nimadan yutuq beradi?							G)polispast
Savol	1	2	3	4	5	6	7
javob	S	E	A	G	B	D	F

Yangi mavzu bayoni

Mexanikaning oltin qoidasi.

• Yuqorida siz oddiy mexanizmlarning ishdan yutuq bermasligi bilan tanishdingiz. Buni kengroq ma’noda qaralsa, << har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, yo’ldan shuncha marta yutqazadi >> degan xulosaga kelinadi. Bunga << mexanikaning oltin qoidasi >> deyiladi.

FOYDALI ISH KOEFFITSIYENTI.

• Oldingi mavzuda biror yukni ma’lum balandlikka ko’tarishda mexanizmlarning og’irligini, ulardagi ishqalanishlarni hisobga olmadik. Bularni hisobga olinsa, m massali yukni h balandlikka ko’tarishda A=mgh ishga nisbatan ancha ko’proq ish (Au) bajarish zarurligi kelib chiqadi. Af ish foydali ish deb ataladi.

Au -umumiy bajarilgan ish deb ataladi. Au = Af + Aq dan tashkil topadi.

Aq –ishqalanishlarni yengish, mexanizmning o’zini ham ko’tarish va h.k. larni bajarish bilan bog’liq qo’shimcha ishlar.

Foydali ish (Af) ning umumiy ish (Au) ga nisbati bilan o’lchanadigan kattalik mexanizmning foydali ish koeffitsiyenti deyiladi.

Foydali ish koeffitsiyenti ko’pincha foizlarda ham o’lchanadi.

FIKni oshirish uchun mexanizmning og’irligi, undagi ishqalanishlarni kamaytirishga harakat qilinadi. Konstruksiyalari takomillashtiriladi.

Yangi mavzuni mustahkamlash

Masala: Qiya tekislikdan yukni balandlikka ko’tarishda 20 J ish bajariladi. Bunda f.i.k. 80% bo’lgan mexanezmdan foydalaniladi. Foydali ishni toping ?.

1-guruh
Masala: Richagning uzun yelkasi 6 m, qisqa yelkasi .2 m ga teng. Uzun yelkasiga 10 N kuch ta’sir ettirilsa, qisqa tomoni uchi bilan qanday og’irlikdagi yuni ko’tarish mumkin?
2-guruh
3-guruh
Masala: Bola qo’zg’almas blokda yukni yuqoriga chiqarmoqda . Bolaning massasi 50 kg bo’lsa, u blok yordamida qanday maksimal og’irlikdagi yukni ko’tarishi mumkin ? g=10N/kg javobingizni asoslang.

Masala: Qiya tekislikdan yukni balandlikka ko’tarishda 20 J ish bajariladi. Bunda f.i.k. 80% bo’lgan mexanezmdan foydalaniladi. Foydali ishni toping ?. Javob: 16 J

1-guruh
Masala: Richagning uzun yelkasi 6 m, qisqa yelkasi .2 m ga teng. Uzun yelkasiga 10 N kuch ta’sir ettirilsa, qisqa tomoni uchi bilan qanday og’irlikdagi yuni ko’tarish mumkin? Javob: 30 N
2-guruh
3-guruh
Masala: Bola qo’zg’almas blokda yukni yuqoriga chiqarmoqda . Bolaning massasi 50 kg bo’lsa, u blok yordamida qanday maksimal og’irlikdagi yukni ko’tarishi mumkin ? g=10N/kg javobingizni asoslang. Javob: bola o’z og’rligiga teng yukni ko’tarishi mumkin F= 500 N
Uyga vazifa: mavzuni o’qib kelish.
Baholarni e’lon qilish. Eng faol qatnashgan guruh va o’quvchilarni rag’batlantirish.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT
52-umumiy o’rta ta’lim maktabi
FIZIKA FANI O’QITUVCHISI JUMANOVA LATOFAT.