Mavzu. Mikroiqtisodiyot faniga kirish

VIII MAVZU. BOZOR VA TAVAKKALCHILIK
1-masala
Sizning ishga joylashishshingiz uchun 2 yo’l mavjud:

1. 
   Xususiy korxonaga ishga kirib, korxona muvaffaqiyatga erishsa, 6mln.so’m, muvaffaqiyatga erishmasa 3mln. so’m oylik olasiz
   
2. 
   Davlat korxonosida ishlasangiz, 451ming so’m, korxona to’liq ishlamaganda 351ming so’m oylik olasiz
   

Xususiy korxonaning muvaffaqiyatli va muvaffaqiyatsiz ishlash imkoniyati bir xil bo’lib 0,5ga, davlat korxonasiniki esa 0,99, va 0, 01ga teng. Ish joylarida variantlardagi daromadi:

	1-natija		2-natija
Ishjoyi	ehtimoli	daromad	ehtimoli	daromad
1chi	0,5	6000	0,5	3000

Shuni aytish kerakki, ikkala ish joyidan olinishi kutiladigan daromad:

1. 
   0,5*6000+0,5*3000=3000+1500=4500
   
2. 
   0,99*4510+0,01*3510=4464,9+35,1=4500
   

Lekin ikkala ish joyi uchun ham mumkin bo’lgan natijalar o’zgaruvchanligi har xil o’zgaruvchanlik asosida tavakkalchilikni aniqlash mumkin. bunday meyorga ko’ra, haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o’rtasidagi farq (musbat yoki manfiy) qancha katta bo’lsa, chetlanish shuncha katta tavakkalchilik bilan bog’liq ekanligidan dalolat beradi. Ya’ni:

Haqiqiy natijaning kutiladigan natijalar chetlanishi (kutiladigan natija 4500 so’m)

Ishjoyi	1-natija	chetlanish	2-natija	Chetlanish
Birinchi	6000	+1500	3000	-15000
Ikkinchi	4510	+10	3510	-990

Endi har bir ish joyi uchun o’rtacha chetlanishni hisoblaymiz.

1. 
   0,5*1500+0,5*1500=750+750=1500 so’m
   
2. 
   0,99*10+0,01*990=9,9+9,9=19,8 so’m
   

Demak, 1- ishjoyida 2- sigaqaragandatavakkalchilikyuqori, chunki 1500 so’m>19,8 so’m. Amaliyotda o’zgaruvchanlikni, ya’ni chetlanishni o’lchash uchun yana bir mezon dispertsiyadan foydalaniladi. U haqiqiy natijadan kutiladigan natija ayirmasining o’rtacha o’lcham miqdori kvadratiga teng. Ya’ni:

n

σ²=Σπ_i(x_i-E(x))²;σ²–dispertsiya

i=1

x_i–mumkin bo’lgan natija; E(x)–kutiladigan ehtimol. Standart chetlanish (o’rtacha kvadrat chetlanish ham deyiladi) bu dispertsiyadan olinadigan kvadrat ildizga teng.

σ=√σ² σ–standart chetlanish

1)σ²=0,5*(6000-4500)²+0,5*(3000-4500)²=2250000

Standart chetlanish: σ1=√22250000=1500 so’m

2) σ²=0,99*(4510-4500)²+0.01*(3510-4500)²=0,99*100+0,01*980100=99+ +9801=9900

Standart chetlanish: σ2=√9900=99,5 so’m

Ko’rinib turibdiki, ikkala holatda ham 2- ish joyi kamroq tavakkalchilikka (yo’qotishga) ega.