Mavzu: moddiy, mehnat haqi va ustama xarajatlar hisobi. Mmt 81k ikromov Farruh

Mavzu: moddiy, mehnat haqi va ustama xarajatlar hisobi

Mavzu: MODDIY, MEHNAT HAQI VA USTAMA XARAJATLAR HISOBI.

MMT 81K Ikromov Farruh

Reja:

• 
  Xarajatlarni turkumlash.
  
• 
  Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar.
  
• 
  Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar.
  
• 
  Kalkulyatsiya qilishning usullari.
  

Tayanch so‘z va iboralar:

• 
  Xarajatlarni turkumlash.
  
• 
  Bevosita xarajatlar.
  
• 
  Bilvosita xarajatlar.
  
• 
  Xarajatlarining dastlabki va yig‘ma hisobi.
  
• 
  Davr xarajatlar hisobi.
  

Moliyaviy faoliyat bo‘yicha hamda favqulodda xarajatlar alohida hisobga olinadi.

Guruhlanish turi	Xarajat turlari
Ishlab chiqarish jarayonidagi iqtisodiy o‘rniga qarab	Asosiy va doimiy
Tarkibiga qarab	Kompleks va bir elementli
Tannarxga o‘tkazish usuliga qarab	To‘g‘ri va egri
Ishlab chiqarish hajmiga qarab	O‘zgaruvchan va o‘zgarmas
Yuzaga kelishiga qarab	Doimiy va bir vaqtli
Ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishiga qarab	Ishlab chiqarish va tijorat
Samaradorlikka qarab	Samarali va samarasiz

Xarajatlarni turkumlash

• 
  Xarajatlar hisobi buxgalteriya hisobi vazifalaridan kelib chiqib quyi, elementlar bo‘yicha guruhlanadi: Mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarining guruhlanishi.
  
• 
  Xarajatlar tarkibi O‘zbekiston Respublikasida «Mahsulot (ish va xizmat)lar chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalar shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi Nizom»da belgilab qo‘yilgan.
  

Nizomga muvofiq xarajatlar ikki turga bo’linadi.

Mahsulot tannarxiga kiritiladigan xarajatlar;
Mahsulot tannarxiga kiritilmaydigan xarajatlar

Xarajatlar quyidagicha guruhlanadi.

Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar
Davr xarajatlari (operatsion xarajatlar):
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar
Favqulodda xarajatlar

Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar

A

• 
  Bevosita va bilvosita material xarajatlar
  

B

• 
  Bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari
  

C

• 
  Boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan ustama xarajatlar
  

Bevosita xarajatlar deb, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga to‘g‘ridan to‘g‘ri, bevosita o‘tkaziladigan xarajatlarga aytiladi.
Bilvosita xarajatlar, ya’ni egri xarajatlar deb, hisobot oyi davomida yig‘ib-taqsimlovchi hisobvaraqlarda hisobga olinib, tannarxni kalkulyatsiya qilishda, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga biron-bir ko‘rsatkichga mutanosib ravishda taqsimlash yo‘li bilan o‘tkaziladigan xarajatlarga aytiladi.