Mavzu: Moddiy nuqtaning nisbiy harakati

Mavzu: Moddiy nuqtaning nisbiy harakati: Moddiy nuqtaning nisbiy harakati differentsial tenglamalari.Koriolis inertsiya kuchlari va uning Yer ustidagi binolarga ta`siri.
Klassik mexanikaning nisbiylik printsipi.

Reja:

1. 
   Nuqtaning nisbiy harakati.
   
2. 
   Inersial bo`lmagan sanoq sistemasi.
   
3. 
   Nisbiy harakatning differensial tenglamasi.
   
4. 
   Qo`zg`almas sanoq sistemasi ilgarilanma bo`lgan hol.
   
5. 
   Qo`zg`almas sanoq sistemasi ilgarilama to`g`ri chiziqli bo`lgan hol.
   
6. 
   Nuqtaning erkin tebranma harakati tebranish amplitudasi fazasi, chastotasi va davri
   

7.Galilei nisbiylik prinsipi — Nyutonning klassik mexanikasi
Moddiy nuqtaning inersial bo`lmagan sanoq sistemasiga nisbatan harakatini tekshiramiz. Faraz qilaylik, massasi m ga teng bo`lgan M nuqta biror OXYZ sanoq sistemasiga nisbatan harakatlansin. Bu sistemasining o`zi ham boshqa bir inersial O<sub>1</sub>X<sub>1</sub>Y<sub>1</sub>Z<sub>1</sub> sanoq sistemasiga nisbatan ma’lum qonun asosida harakatlanayotgan bo`lsin. M nuqtaga qo`yilgan aktiv kuchlarning teng ta’sir etuvchisi F<sub>1</sub> bog`lanish reaksiyasining teng ta’sir etuvchisi N ga teng.

137-Rasm
N’ytonning ikkinchi qonuniga asosan:
(1)
bunda nuqtaning absolyut tezlanishi
(2)
(2) ni (1) ga qo`ysak
yoki (3)
(4)
bu yerda va vektorlar mos ravishda ko`chirma va kariolis inersiya kuchlari ularni quyidagicha belgilaymiz.
-
(5) ni (4) ga qo`yamiz

(6) tenglama moddiy nuqta nisbiy harakatining differensial tenglamasining vektorli ko`rinishi deyiladi. (6) ni ikki tomonini OXYZ koordinata o`qlariga proyeksiyalaymiz.


(7)
nuqta nisbiy harakati differensial tenglamasining koordinata o`qlaridagi proyeksiyasini ifodalaydi. Quyidagi xususiy hollarni ko`rib chiqamiz.
Qo`zg`aluvchi sanoq sistemasi ilgarilanma harakatda bo`lsin. U holda
Moddiy nuqta nisbiy harakatining differensial tenglamasi
18) ko`rinishda yoziladi.
Qo`zg`aluvchi sanoq sistema ilgarima va to`g`ri chiziqli teng o`lchovili harakatda bo`lsin.
, bo`lib differensial tenglama quyidagicha yoziladi.
(9)
Nuqta qo`zg`aluvchi sanoq sistemasiga nisbatan to`g`ri chiziqli va teng o`lchovi harakatlansin bo`lib differensial tenglama quyidagi ko`rinishda yoziladi
(10)
Nuqta qo`zg`aluvchi sanoq sistemasiga nisbatan tinch holatda bo`lsin. Bu holda V2 = 0, ar = 0 F^k = 0 bo`ladi. Differensial tenglama ko`rinishda yoziladi
F + N + F^e = 0
ya’ni berilgan kuchlar, reaksiya kuchlari va ko`chirma inersiya kuchlari har onda o`zaro muvozanatlanadi.
(11) - tenglama moddiy nuqta nisbiy muvozanat tenglamasining vektorli ko`rinishini ifodalaydi.