Mavzu: Monetarizm

A. V. Fillips- monetaristik maktabning yetakchi nazariyotchilaridan biri - Keyns nazariyasining asosiy pozitsiyasini rad etdi, ya'ni bir vaqtning o'zida to'liq bandlik va inflyatsiya nolga yaqin bo'lishiga erishish mumkin. U bandlik va inflyatsiya ko'rsatkichlarini taqqoslash asosida ularning o'zaro bog'liqligini - Fillips egri chizig'ini chiqardi. Bundan kelib chiqadiki, to'liq bandlikka erishish faqat katta inflyatsiya darajasi bilan mumkin. Davlatning vazifasi ishsizlik darajasi va inflyatsiya darajasi o'rtasidagi nisbiy tenglikni saqlashdan iborat.
Monetarizm nazariya sifatida AQSH va Chilida amaliyotda faol qoʻllanilgan. Ammo iqtisodiyotni tartibga solishni faqat pul massasini boshqarishga qisqartirish alohida mamlakatlarda barqaror iqtisodiy rivojlanishga erishishga imkon bermadi.
Milton Fridman(1912-2006) - iqtisodiy maktab sifatida monetarizm asoschisi. Xizmatlari uchun u Nobel mukofoti bilan taqdirlangan. “Tanlash erkinligi”, “Pulning miqdoriy nazariyasi bo‘yicha tadqiqotlar”, “Kapitalizm va erkinlik”, “AQSh valyuta tizimi tarixi”, “Ijobiy iqtisodiyot ocherklar” kabi mashhur asarlar muallifi.
Uning tadqiqotining asosiy yo'nalishi - pul, shuningdek, ularning iqtisodiyotga ta'siri. U deb atalmish narsani ishlab chiqdi pul qoidasi, yoki pul nazariyasi. M. Fridman shundan kelib chiqadiki, pul massasiga maqsadli ta'sir qilish bilan iqtisodiyotda sodir bo'layotgan barcha jarayonlarga ta'sir ko'rsatish mumkin. Shu bilan birga, pul iqtisodiyotga ta'sir qiluvchi tashqi omil emas, balki ichki omildir. Iqtisodiyotda yuz bergan barcha inqirozlarni u davlatning noto'g'ri o'ylangan moliyaviy siyosati bilan izohlaydi. Aynan pulga bo'lgan talab iqtisodiyotning rivojlanishiga doimo bevosita ta'sir ko'rsatgan. M.Fridman pulning nominal qiymatining pasayishiga olib keladigan inflyatsiya kabi iqtisodiy hodisani belgilaydi. Bu pul massasining real ishlab chiqarishga nisbatan ortib borishi natijasida yuzaga keladi. Uning fikricha, inflyatsiyani iqtisodiyotdan butunlay chiqarib bo'lmaydi, faqat uning rivojlanish sur'atini ushlab turish mumkin. Iqtisodiyotda sodir bo'layotgan jarayonlarga pul muomalasi orqali ta'sir ko'rsatish ma'lum vaqtni - "vaqtning kechikishini" talab qiladi. Shu sababli, pul massasi hajmini oshirish yoki kamaytirish orqali, masalan, inflyatsiyaning darhol o'sishi yoki pasayishini kutish mumkin emas, bu ma'lum vaqtni talab qiladi. Uning nomzodi uchun iqtisodiy model ma'lum bir cheklov mavjud - u faqat erkin raqobat va narxlash sharoitida amalga oshiriladi. Ma'lumki, bozorda bunday vaziyatga erishib bo'lmaydi.
M.Fridman iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish zarurati haqida gapiradi, bu uning uchun barqaror va progressiv rivojlanishning sharti hisoblanadi. Davlat buning uchun barcha usullarni qo'llamasligi kerak, faqat moliyaviy usullar bilan cheklanishi kerak. Uning tushunchasiga ko'ra, davlatning iqtisodiyotdagi roli fiskal funktsiyaga - pul massasi hajmini nazorat qilishga tushirilishi kerak. Zamonaviy iqtisodiyotning asosiy muammolari orasida u uni tartibga solishning yuqori darajasini ko'rsatadi - ko'plab tabiiy iqtisodiy qonunlar shu sababli ishlamaydi.
Uning uchun mehnat iqtisodiyotning elementlaridan biridir. Uning narxi erkin raqobat natijasida shakllanadi. M.Fridman aholining kam maosh oluvchi qatlamini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashni zararli deb hisoblab, zarur deb hisoblamaydi. Odamlar yuqori haq to'lanadigan ishni bajarishga intilishi kerak, shuning uchun iqtisodiyot bunga muhtoj. Davlat iqtisodga ijtimoiy nafaqalar to`lash yo`li bilan aralashsa, mehnat taklifining tabiiy rivojlanishini buzadi.
U ishsizlikning tabiiy darajasi kontseptsiyasini ilgari surdi, ya'ni iqtisodiyotda to'liq bandlikka hech qachon erishib bo'lmaydi. Iqtisodiyot doimiy ravishda rivojlanib borayotganligi sababli ishlab chiqarish texnologiyasi o'zgaradi, shunga mos ravishda turli xil mehnat turlariga bo'lgan ehtiyoj ham o'zgaradi. Shu sababli, ishsizlikka qarshi kurash bo'yicha hukumatning barcha choralari oldindan muvaffaqiyatsizlikka uchraydi, ishsizlikning tabiiy darajasini engib o'tish mumkin emas.
M.Fridman, eng avvalo, pulning o‘ziga xos va tegishli nazariyasini shakllantirib, iqtisodiyot fanining rivojlanishiga katta hissa qo‘shdi. Yaponiya, Angliya, Amerikada davlat mulkini xususiylashtirish, taqchillikni kamaytirish borasida olib borilayotgan islohotlarning asosi sifatida ayrim qoidalar qabul qilindi. davlat byudjeti va hokazo.