Кафедра : Жамоат саломатлиги согликни саклашни бошкариш ва жисмоний маданият Кабул килди : Мирзанозимова Курбоной Чориевна Топширди : Ахмедов Бунёд Умиджон угли
Тошкент давлат стоматология институти
Мавзу : Мутлок ва нисбий сонлар. Мавзу режаси: - 1.Мутлоқ миқдорларнинг қўлланилиш чегараси.
- 2. Интенсив ва экстенсив кўрсаткичларни ҳисоблаш услуби, қўлланилиши ва аҳамияти.
- 3. Алоқадорлик ва яққоллик кўрсаткичларни ҳисоблаш услуби,қўлланилиши ва аҳамияти.
Мутлок сонлар - Мутлоқ сонлар ўрганилаётган воқеаларнинг умумий сонини, уларнинг динамикада ўзгаришини кўрсатади.
- Масалан: вилоят аҳолиси, врачлар, ўрта тиббиёт ходимларининг пайдо бўлиши, уларнинг кўпайган ёки камайганлигини тасдиқлаш учун ҳам мутлоқ сонлардан фойдаланиш мумкин
- Аммо кўпгина ҳолларда мутлоқ сонлардан фойдаланиб хулоса чиқариш мумкин эмас.
- Айниқса ўрганилаётган ходисалар ва воқеаларнинг катталигини, ўзга- ришини, сифатий хусусиятлари ва айрим қонуниятларини вақг ва муҳит оралиғида (айрим жамоаларда) бир-бири билан солиштириш ва таққослашда мутлоқ сонлардан нисбий қийматлар келтириб чиқариш лозим.
Нисбий қийматлар
1. Интенсив кўрсаткич
3. Алоқадорлик кўрсаткичи
2. Экстенсив кўрсаткич.
4. Яққоллик кўрсаткичи.
Интенсив кўрсаткич — маълум муҳитдан келиб чиққан ҳодисани - Интенсив кўрсаткич — маълум муҳитдан келиб чиққан ҳодисани
шу муҳитда тарқалишини, яъни қанча марта учрашини кўрсатади. Интенсив кўрсаткич қуйидаги формула бўйича ҳисобланади: - ҳодиса · асос
- Интенсив курсаткич :
- муҳит
- Ижтимоий-гигиеник тадқиқотларда муҳит сифатида одатда аҳоли ёки унинг айрим гуруҳлари олинади (ёш, жинс, касб ва бошқалар бўйича).
- Ҳодиса деб, шу муҳитдан келиб чиққан воқеа, жараён тушу- нилади.
Масалан: аҳоли (муҳит) орасидаги туғилиш ва ўлим ҳоллари (ҳодиса) ва ҳоказо. Acoc қилиб_ одатда 100, 1000, 10000 ва ҳоказо сонлар олинади. Агар интенсив кўрсаткич 100 га ҳисобланса, олинган катталик % (фоизларда), 1000 га ҳисобланса — °/оо (промилли), 10000 га ҳисобланса — °/0=4(продецимилли), 100000 га ҳисобланса — 0/0=5 (просантимиллиларда) ифодаланади. - Масалан: аҳоли (муҳит) орасидаги туғилиш ва ўлим ҳоллари (ҳодиса) ва ҳоказо. Acoc қилиб_ одатда 100, 1000, 10000 ва ҳоказо сонлар олинади. Агар интенсив кўрсаткич 100 га ҳисобланса, олинган катталик % (фоизларда), 1000 га ҳисобланса — °/оо (промилли), 10000 га ҳисобланса — °/0=4(продецимилли), 100000 га ҳисобланса — 0/0=5 (просантимиллиларда) ифодаланади.
- Масалан Бувайда туманида 10000 та ахолидан йилига 150 таси улди дейлик.
150x1000 - Интенсив курсатгич = = 15%
10000 - Демак Бувайда туманида улим курсатгичи 15 %
Экстенсив кўрсаткич Экстенсив кўрсаткичлар — қисмнинг бутунга нисбатин еки бутуннинг қисмларга тақсимланишини кўрсатади. Одатда экстенсив кўрсаткичлар % лаpда, яъни фоизларда ҳисобланади. Экстенсив кўрсаткичларни ҳисоблаш учун бутун 100 деб олиниб, унинг қисмлари эса X деб, қабул қилинади. Экстенсив кўрсаткичларга лейкоцитар формула, аҳолининг ёши, жинси, ижтимоий гурухлap бўйича тақсимланиши, ўлим, касалланишлар структураси ва ҳоказолар мисол бўлади. - Экстенсив кўрсаткичларга лейкоцитар формула, аҳолининг ёши, жинси, ижтимоий гурухлap бўйича тақсимланиши, ўлим, касалланишлар структураси ва ҳоказолар мисол бўлади.
- Экстенсив кўрсаткичлар статистик мажмуанинг структурасини аниқлаш ва уни ташкил этган айрим бўлакларини таққослаш учун ишлатилади. Экстенсив кўрсаткичлар бир муҳитнинг ёки ҳодисанинг ичида унинг айрим олин ган бўлаклари бир-бирига нисбатан кўп ёки озлигини кўрсатади.
Алоқадорлик кўрсаткичи. - Алоқадорлик кўрсаткичи. Алоқадорлик кўрсаткичи ҳодисанинг у билан бевосита боғлиқ бўлмаган муҳит орасида тарқалиш даражасини кўрсатади. Мазмунан бир-биридан фарқ қилса-да, ҳисоблаш усули бўйи- ча алоқадорлик кўрсаткичи интенсив кўрсаткичга ўхшаш.
ҳодиса=100(1000, 10000) - Алоқадорлик кўрсаткичи =
ҳодиса келиб чиқишида бевосита боғлиқ бўлмаган муҳит Алоқадорлик кўрсаткичига: ҳар 1000 олинган аҳолига муқим шифохонадаги ўринлар, врачлар, ўрта тиббиёт ходимлари билан таъминланганлиги ҳақидаги кўрсаткнчлар мисол бўла олади. - Алоқадорлик кўрсаткичига: ҳар 1000 олинган аҳолига муқим шифохонадаги ўринлар, врачлар, ўрта тиббиёт ходимлари билан таъминланганлиги ҳақидаги кўрсаткнчлар мисол бўла олади.
- Алоқадорлик кўрсаткичи соғлиқни сақлаш муассасаларининг фаолиятига баҳо бе- ришда кенг қўлланилади.
Яққоллик кўрсаткичлари —ҳар хил территорияда ёки муддатдаги бир жинсли кўрсаткичларни бир-бирига нисбатини кўрсатади. Бунда кўрсат- кичлардан бири 100 деб қабул қилинади, қолганлари эса, шу кўрсаткичга нисбатан ҳисобланади. Бир-бирига таққосланаётган қийматлар мутлоқ сон лардан, нисбий, ўртача қийматларда берилган бўлиши мумкин (6-жадвал). - Яққоллик кўрсаткичлари —ҳар хил территорияда ёки муддатдаги бир жинсли кўрсаткичларни бир-бирига нисбатини кўрсатади. Бунда кўрсат- кичлардан бири 100 деб қабул қилинади, қолганлари эса, шу кўрсаткичга нисбатан ҳисобланади. Бир-бирига таққосланаётган қийматлар мутлоқ сон лардан, нисбий, ўртача қийматларда берилган бўлиши мумкин (6-жадвал).
- Хисоблаш: 157,0 — 100
145, 0 —Х X= 92,0 ва ҳоказо. - Яққоллик кўрсаткичи ўрганилаётган жараённинг динамикада ўзга- ришини, йўналишини, кўпайган ёки камайганлигини мутлоқ сон- ларда, нисбий ёки ўртача қийматларда солиштириш, таққослаш қийин бўлганда қўлланилади.
Спасибо за внимание
Do'stlaringiz bilan baham: |
