Mavzu: Narxning mohiyati va narx shakillanishining bozor mexanizmi Fan: Iqtisodiyot nazariyasi Guruh: mms 23/4 Bajardi: Baymanova M. Tekshirdi: Baymanova M

Raqobat shakllari:
1. Ishlab chiqaruvchi larning bozordagi mavqeiga ko`ra

• Sof yoki erkin raqobat;
• Sof monopoliya;
• Monopolistik raqobat;
• Oligopoliya.

2. Miqyosiga
ko`ra:

• Tarmoqlar ichidagi raqobat;
• Tarmoqlar o`rtasidagi raqobat;
• Millliy xo`jalik doirasidagi raqobat;
• Jahon xo`jaligi doirasidagi raqobat.

3. Sodir bo`lish xarakteriga ko`ra

• Tartibsiz (stixiyali) raqobat;
• Tartibga solinadigan raqobat

4. Amalga oshirish usuliga ko`ra:

• Narx vositasidagi raqobat;
• Narxsiz raqobat.

5. Amalga oshirish yo`liga ko`ra:

• Xalol raqobat;
• G`irrom raqobat.

Ishlab chiqaruvchi (sotuvchi) larning bozordagi mavqeini belgilab beruvchi omillar:

• Ishlab chiqaruvchi (sotuvchilar) soni.
• To`siqlarning mavjudlik darajasi (bozorga kirish va undan chiqib ketish).

	Sof raqobat	Sof monopoliya	Monopolistik raqobat	Oligapoliya
1.Ishlab chiqaruvchi (sotuvchilar) soni	Juda ko`p	Yagona	Nisbatan ko`proq	Kam sonli
2. To`siqlarning mavjudlik darajasi	Mavjud emas	Katta, taqiqlash bilan barobar	Unchalik katta emas	Katta

Raqobat shakllari
Asosiy
belgilar

• Tarmoq ichidagi raqobat – mahsulot ishlab chiqarish va sotishda qulay sharoitga ega bo`lish uchun bir tarmoq korxonalar o`rtasida boradi. Tarmoq ichidagi raqobat natijasida turli ishlab chiqaruvchilar tovarlarning individual (alohida) narxi bozor narxiga aylanadi.
• Tarmoqlar o`rtasidagi raqobat – turli tarmoq korxonalari o`rtasida yuqoru foydaga ega bo`lish uchun boradi. Bu raqobat natijasida korxonalarda hosil bo`lgan turli foyda normalari o`rtacha foydaga aylanib boriladi.
• Millli xo`jalik doirasidagi raqobat – natijasida o`rtacha narxlar va bozor subyektlarining yalpi milliy (ichki) mahsulotdagi ulushi aniqlanadi.
• Jahon xo`jaligidagi raqobat – turli davlatlar milliy ishlab chiqaruvchilarning jahon bozoridagi mavqeini mustahkamlash uchun boradi va uning natijasida alohida tovarrlarning jahon narxlari shakllanadi.
• Tartibsiz (stixiyali) raqobat - bozor kuchlarining ta`sirida, tabiiy ravishda ro`y beradi.
• Tartibga solinadigan raqobat – madaniylashgan tarzda va ma`lum me`yorlar doirasida sodir bo`ladi.

Narxning raqobat vositasi sifatida qo`llanish darajasiga qarab narx yordamidagi va narxsiz raqobat ajratiladi.
Raqobatlashishda g`ayrioddiy usullar (josuslik, qotillik, zo`ravonlik va h.k.) ning qo`llanish darajasiga ko`ra halol va g`irrom raqobat farqlanadi.