Mavzu: Neolit inqilobi va topilmalari

To'qimachilik ixtirosi
Zig'ir va jun bilan tikilgan kiyimlarning qoldiqlari mutaxassislarni uy hayvonlari nafaqat oziq-ovqat uchun mo'ljallanganligini tasdiqlashlariga olib keldi. Neolit ​​davri inqilobi paytida, qo'shimcha ravishda to'qimachilik mahsulotlarini takomillashtirish uchun dastgohlar ixtiro qilindi.
Yangi ixtirolar
Neolit ​​inqilobida paydo bo'lgan ixtirolar orasida g'ildirak ajralib turardi. Tashqi ko'rinishi 3500 yilda tashkil etilgan ushbu element. C. taxminan, u qishloq xo'jaligi ishlari va kulolchilik uchun ishlatila boshlandi. Keyinchalik faqat transport uchun ishlatilgan.
Boshqa tomondan, qishloq xo'jaligiga o'zaro tegirmon ixtirosi ma'qul keldi. Donni maydalash uchun ishlatilgan ushbu apparat ushbu davrning eng muhim ixtirolaridan biriga aylandi.
1.2 Neolit- yangi tosh davridan qolgan tarixiy Chatalhoyuk haqida...
Avvalo Neolit ya’ni yangi tosh davri haqida gapiradigan bo’lsak, neolit davri qariyb 3000 yil davom etgan. Bu davrda odamzodning turmush tarzi va iqtisodiy hayotida bir qator yirik oʻzgarishlar ro’y bergan. Ovchilik kabi tabiat bilan bog’liq hayotiy mashgʻulotlar negizida ibtidoiy dehqonchilik va xonaki chorvachilik yuzaga kelib, insoniyat tarixida ilk bor dastlabki ishlab chiqaruvchi xoʻjaliklarga asos solindi. Neolit davridagi insonlar xoʻjalik hayotidagi taraqqiyot taqozosi bilan sopoldan idish-tovoqlar yasab ilk kulolchilik, suyak va hayvon shoxlaridan tugma, igna, bigiz va urchuq toshlar hamda oddiygina yogʻoch dastgoxlari yasaganlar. Bu shaklda ip yigirish, baliq ovi toʻrlarini toʻqish va xonaki toʻqimachilik yuzaga keladi. Chakmoktoshlardan turli xil mayda va yirik maxsus mehnat qurollari, jumladan bolta, o’roq, parma nayza kabi qurol va asboblar yasaldi, hamda tosh qurollar yasash uslubi takomillashdi. Tosh qurollardan keng foydalanildi. Tosh boltalarni parmalab dastaga oʻrnatish, silliqlab tigʻini chiqarish, singan sopol idishlarni yamash, munchoq va turli toshlardan yasalgan marjonlarni ipga oʻtkazib shodalash uchun parmalash kabi texnik usullar kashf etildi. Tosh bolta, oʻroq, oʻrokranda, arra, chopqi kabi xoʻjalik qurollari vositasida dehqonchilikdan tashqari, chayla va kulbalar kabi turar joylar barpo etilib, qayiqlar yasala boshladi. Neolit odamining mehnat faoliyatidagi oʻzgarishlar, xoʻjalik hayotida yuzaga kelgan ixtirolar tufayli, bu tarixiy bosqich fanda “Neolit inqilobi" deb ataldi.
Kunimizdan 9400 yil oldin neolit davrida dastlabki qishloqlar barpo etilgan. Dunyoda bu qishloqlarning eng qadimgilaridan biri Turkiyaning Koniya viloyatida joylashgan Chatalhoyuk hisoblanadi.
Insoniyat g’orlarda hayot kechirgan bir davrdan kulba uylar, kichkina qishloqchalar qurilgan yangi davrga qadam bosdi. Bu bosqichdan so’ng, gavjum aholi jamuljam yashaydigan xavfsiz, sifatli oziq-ovqati bo’lgan va yaxshi hayot kechirishga intilgan insoniyat kunimizdan 9400 yil oldin Chatalhoyukda bo’lgani kabi dastlabki turar-joy hududlarini tashkil qildi.
Bu yerda 8 mingdan ziyod aholi birgalikda yashagani aytiladi. Balki keyinchalik bu qishloq shaharga aylangan. Neolit davrida qishloq-xo’jaligi va chorvadorchilik paydo bo’lganini aytib o’tdik. Ya’ni tovuq, echki, qo’y, sigir, yuk tashish vositasi sifatida eshak birinchilardan bo’lib honakilashtirilgan. Bu hayvonlar inson mehnati bilan parvarish qilingan. O’sha davrlarda ilk marta ekin yerlaridan hosil olindi. Masalan, dastlab makkajo’hori yetishtirila boshladi.
Chatalhoyukda ayni paytda, chevarchilik va duradgorlik kabi kasb-hunarlar ham rivojlana boshladi.
Chatalhoyuk 1958 yili arheologlar tomonidan kashf qilingach, qazilmalar olib borildi. U yerda topilgan asarlarning aksariyati Ankaradagi Anadolu madaniyatlar muzeyida saqlanmoqda.
Chatalhoyuk tasviri o’rin olgan harita rasmlari dunyoda mavjud bo’lgan eng qadimgi haritalardan biridir. U yerdagi madaniy o’zgarishlar insonni hayratga soladi. Chatalhoyukdagi qadimgi uylarda xavfsizlik tufayli tomga o’rnatilgan eshik orqali uyga kiriladi. Ushbu turar-joy hududlarida bironta ham ko’cha bo’lmagan, chunki uylardan uylarga shotilar orqali va tomlardagi eshiklar orqali o’tilgan. Uylarda ba’zi xonalarda insonlar yashaydi, ba’zi xonalar esa, ombor sifatida qo’llaniladi. Chatalhoyukda yashagan insonlar o’liklarni o’zi yashagan uyning biron xonasiga dafn qilar edilar. Chunki, ular o’limdan keyin tirilish borligiga ishonganlar. Qazilmalar natijasida u yerda iqtisodiyotning izlariga ham duch kelindi. Ekin mahsulotlari bilan bir qatorda, noxat, tuz va qimmatbaho toshlar bo’yicha tijorat qilingani aniqlandi.
2009 yili Chatalhoyukni UNESCO Dunyo meros ro’yxatiga kiritilish uchun murojaat qilingan. Va 2012 yili Chatalhoyuk bu ro’yxatga kiritilgan. Yaqin sharqda Chatalhoyukdan ham qadimgi tarixiy maskanlarning topilganiga qaramasdan, u yerdagi madaniy boyliklar va boshqaruv shakli Chatalhoyukni jahon tarixida o’z o’rnini egallashiga turtki bo’ldi. Kunimizda olib borilgan qazilma faoliyatlarida topilgan asarlar insoniyat tarixining yoritilishiga katta hissa qo’shadi degan umiddamiz.
Neolit inqilobi - madaniyatli bo'lib jahon tarixi-qadam tarixdan ilgarigi odamning miqyosida birinchi sezilarli bo'ldi insoniyat tarixida eng muhim voqea hisoblanadi.
Ko'pchilik ming ibtidoiy jamiyat deyarli yo'q o'zgarmaydi. Uning rivojlanishi deyarli sezilarli emas edi, shunday qilib, asta-sekin yer edi. jamiyat hayotining turli sohalarida sezilarli o'zgarishlar faqat hayoti shu tarzda, so'nggi asrda boshlangan odamlar o'zgargani yo'q o'nlab ming yillar.
Xalq hayotida tarkibiy o'zgarishlarga olib keldi ibtidoiy jamiyat, zamonida eng muhim voqea, taxminan 10-15 ming yil avval boshlangan neolit inqilobi, bo'ldi. Bu vaqtda silliqlash vositalari, qishloq xo'jaligi va chorvachilik paydo paydo kerak. mehnat unumdorligi , bu munosabati bilan huquqlari sezilarli darajada ortiqcha mahsulot bor, ziyoda va talabdan oshib boshlaydi. Bu mol-dunyo jamlash va zaxiralari yaratish uchun bir yo'l bor, degan ma'noni anglatadi. iqtisodiyotni ishlab chiqarish xususiyatiga odamlar kamroq qaram qiladi. aholi o'sishi boshlanadi. Shu bilan bir vaqtda boshqalar tomonidan ba'zi odamlar talabni yo'q JKX (boylik to'plangan qilganlar).
Neolit inqilobi yetishtirish texnologiyalarini rivojlantirish va qishloq xo'jaligi boshida bilan bog'liq edi. Odamlar birinchi arpa, bug'doy, loviya, tariq va boshqa ekinlar va don hosilini ekishga boshladi. qabilasidan normal hayot kechirishini ta'minlash uchun ilgari bir ovchi erlarning taxminan yigirma kvadrat kilometr bo'lsa edi, u hozir, bu maydoni fermerlar yuzlab boqish uchun imkon qilingan bo'ladi. Shunday qilib, ekologik tokcha o'nlab yoki yuzlab marta kengayib. odamlar uchun u "Oltin yoshi» ko'pligi insoniyat tarixida boshladi.
Neolit inqilobi ibtidoiy kommunal tizimi parchalanish boshida, va jamoat sub'ektlari birinchi shakllariga o'tish hissa qo'shgan. Yangi ijtimoiy tashkilot shakli va "protogosudarstva" deb e'lon qilindi. Bu vaqtda, ma'muriy, madaniy va diniy markaz (shahar) bo'lib katta hisob-kitoblarni paydo boshlaydi. manfaatlarini rahbari jamiyatning boshqa a'zolari manfaatlariga mos, lekin u allaqachon bu manfaatlarni bosqichma-bosqich bo'linishi olib keladi oydin ijtimoiy tengsizlik, bo'lsa-da.
Bu rivojlanish yo'llari bo'linishi, bu bosqich "Sharq", "G'arb" va ro'y bo'ladi. Sharqiy hamjamiyatni va yer davlat egalik omon deb aslida bu yolg'on uchun sabablar. Bu individual oilalar kuchi kattaroq edi sug'orish ishlari uchun muhtoj edi. Bunday ish talab qilinmaydi G'arbda, ham, jamoa ancha tezroq sindirdi, va yer xususiy mulk o'tgan.
Neolit inqilobi va uning oqibatlari
Ibtidoiy odamning hayotida ro'y bergan qiymati o'zgarishlar, ulkan bo'ladi. oxir-oqibat madaniyatli munosabatlar ishga tushirildi deyarli ibtidoiy bir keng tarqalgan o'zgarishi sabab bo'lgan ishlab chiqarish iqtisodiyoti jarayonlar uchun o'tish bo’ldi. Bronza asri kabi chorva fermerlik ajratish - ular orasida inson hayotida mutlaqo yangi hodisalarni bir butun ro'yxat bor edi va hunarmandchilikni taqsimlash; ichida va jamoalar o'rtasidagi ijtimoiy va mulkiy tabaqalanish yanada chuqurlashtirish; oila o'sib roli; o'tish klan qo'shnisiga; katta aholi punktlari yangi turdagi chiqish yuzaga keldi. Jarayon notekis bo'lgan bo'lsa-da, neolit inqilobi, ibtidoiy bir denonsatsiya belgilangan. Avvaliga sivilizatsiyasi o'tish uchun barcha shart-sharoitlar ishlab chiqilgan edi. Faqat bir necha kichik orollar bor edi. Faqat ancha keyin jarayon yanada barqaror va progressiv aylandi.