Mavzu: Nisbiy miqdorlarning turlari va ularni hisoblash tartibi. Reja Nisbiy miqdor tushunchasi Nisbiy miqdorlarning turlari Nisbiy miqdorlarni hisoblash tartibi

Dinamikanisbiymiqdorlaribirxilturdagihodisavajarayonlarningvaqtbo`yichao`zgarishinitavsiflaydi. Ularjoriydavrko`rsatkichinibazisdavrko`rsatkichigabo`lishyo`libilananiqlanadi. Agar davrlarsoniuchvaundanortiqbo`lsa, u holdaharbirkeyingidavrdarajasiniundanoldingidavrdarajasigataqqoslashyo`libilan ham dinamikanisbiymiqdorlarinianiqlashmumkin. Birinchiko`rinishdahisoblangandinamikanisbiymiqdorlaribazisli, ikkinchisiesazanjirsimon deb yuritiladi. Umumiyko`rinishdaularquyidagichahisoblanadi:
1. .
2. .
buerda: – bazisliusuldahisoblangandinamikanisbiymiqdorlari;
D_i – idavrdarajasi;
D_i-1 – harbirkeyingidavrdanoldingidavrdarajasi;
D_o – bazisdavrdarajasi.
Bazisliyokizanjirsimonnisbiymiqdorlarniqo`llashtahliloldidaqo`yilganmaqsadgabog’liq. Agar faqatbazisdavrganisbatankeyingidavrlardarajasiqanchao`zgarganliginibilmoqchibo`lsak, u holdabazisliusul, agar harbirkeyingidavro`zidanoldingidavrdarajasiganisbatanqanchao`zgaribborayotganinikuzatmoqchibo`lsak, u holdazanjirsimonusulqo`llaniladi.
Rejatopshirig’i (D_RT/D_o), rejaningbajarilishi (D₁/D_RT) vadinamika (D₁/D_o) nisbiymiqdorlario`rtasidaquyidagibog’lanishmavjud: rejatopshirig’inisbiymiqdoribilanrejabajarilishinisbiymiqdoriningko`paytmasidinamikanisbiymiqdorigateng. Buni quyidagichayozishmumkin:
.
Tuzilma (struktura) miqdorlarideyilgandato`plamdagiayrimguruhlarningshuto`plamningumumiyyig’indisigabo`lgannisbatitushuniladi. Umumiyko`rinishdabuko`rsatkichquyidagichahisoblanadi:

buerda: T_NM – tuzilmanisbiymiqdorlari;
n – to`plamdagiayrimguruhlar (bo`laklar);
 n – to`plamyig’indisi.
Tuzilmanisbiymiqdorlario`rganilayotganto`plaminingtarkibinitavsiflaydivashuto`plamdagiharbirguruh (bo`lak) lar umumiyto`plamningqanchaqismini (ulushini) tashkilqiladi, degansavolgajavobberadi.
Tuzilmanisbiymiqdorlari, odatda, to`plamo`zmohiyatijihatidanbir-biridantubdanfarqqiluvchiguruhlarga, bo`laklargaajratilganhollardakengqo`llaniladi. SHuninguchun ham bundaymikdorlarstatistikma`lumotlarniguruhlashbilanbevositabog’liqvaularnihisoblashasosidahlashyotadi.