Mavzu: nukleotidlarning organizmdagi ahamiyati. Reja: I. Kirish: II. Asosiy qism

4.2.1. Nuklein kislotalarning birlamchi tuzilishi deb nomlangan mononukleotidlarning DNK yoki RNK zanjirida joylashish ketma-ketligi ... Nuklein kislotalarning birlamchi tuzilishi 3 ", 5" -fosfodiester bog'lari bilan barqarorlashadi. Ushbu bog'lanishlar gidroksil guruhining har bir nukleotidning pentoz qoldig'ining 3 "-pozitsiyasida qo'shni nukleotidning fosfat guruhi bilan o'zaro ta'siri natijasida hosil bo'ladi (3.2-rasm),
Shunday qilib, polinukleotid zanjirining bir uchida erkin 5 "-fosfat guruhi (5" -end), boshqa uchida esa 3 "-pozitsiyada (3" -end) erkin gidroksil guruhi joylashgan. Nukleotidlar ketma-ketligini 5 "uchdan 3" gacha yozish odatiy holdir.
4.2-rasm. Adenozin-5 "-monofosfat va sitidin-5" -monofosfatni o'z ichiga olgan dinukleotidning tuzilishi.
4.2.2. DNK (dezoksiya ribonuklein kislotasi) hujayra yadrosida mavjud va 1011 Da tartibidagi molekulyar og'irlikka ega. Uning nukleotidlarida azotli asoslar mavjud adenin, guanin, sitozin, timin , uglevod dezoksiriboza va fosfor kislotasining qoldiqlari. DNK molekulasidagi azotli asoslarning tarkibi Chargaff qoidalari bilan belgilanadi:
1) purin asoslari soni pirimidin asoslari soniga teng (A + G \u003d C + T);
2) adenin va sitozin miqdori mos ravishda timin va guanin miqdoriga teng (A \u003d T; C \u003d G);
3) har xil biologik tur hujayralaridan ajratilgan DNK bir-biridan o'ziga xoslik koeffitsienti qiymati bilan farq qiladi:
(G + C) / (A + T)
DNK tarkibidagi ushbu naqshlar uning ikkinchi darajali tuzilishining quyidagi xususiyatlari bilan izohlanadi:
1) DNK molekulasi vodorod bog'lanishlari va yo'naltirilgan antiparallel bilan bog'langan ikkita polinukleotid zanjiridan qurilgan (ya'ni bitta zanjirning 3 "uchi boshqa zanjirning 5" uchi qarshisida joylashgan va aksincha);
2) azotli asoslarning bir-birini to'ldiruvchi juftlari o'rtasida vodorod aloqalari hosil bo'ladi. Timin adenin bilan bir-birini to'ldiradi; bu juftlik ikki vodorod aloqasi bilan barqarorlashadi. Guanin sitozin bilan bir-birini to'ldiradi; bu juftlik uchta vodorod aloqasi bilan barqarorlashadi (b rasmga qarang). DNK molekulasida qancha ko'p bo'lsa bug 'G-C, yuqori haroratga va ionlashtiruvchi nurlanishga qanchalik katta qarshilik ko'rsatsa;

3.3-rasm. Bir-birini to'ldiruvchi azotli asoslar orasidagi vodorod aloqalari.
3) ikkala DNK zanjiri ham umumiy o'qi bilan spiralga o'ralgan. Azotli asoslar spiral ichiga yo'naltirilgan; vodoroddan tashqari, ular o'rtasida hidrofob o'zaro ta'sirlar ham paydo bo'ladi. Riboza fosfat qismlari atrofda joylashgan bo'lib, spiral skeletini hosil qiladi (3.4-rasmga qarang).


3.4-rasm. DNKning tuzilish diagrammasi.